Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης
Οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού, που καθιέρωσαν τις γιορτές και τις νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως ένα δρόμο που οδηγεί τον άνθρωπο στο Φως του Χριστού, γέμισαν πολύ σοφά το έτος με γιορτές του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων, για να ευλογείται κάθε μέρα και κάθε δραστηριότητα της ζωής των χριστιανών.
Έτσι, δεν υπάρχει καμία μέρα μέσα στο χρόνο που να μη γιορτάζονται άγιοι ή κάποια σημαντικά γεγονότα από τη ζωή του Ιησού Χριστού και της Θεοτόκου, δηλ. της Παναγίας.
Συγκεκριμένα, οι εορτές της Παναγίας προχωρούν με μια θαυμαστή συνέχεια, καθώς προχωρεί και το έτος. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, ως πρώτο μήνα του έτους έχει διατηρήσει το Σεπτέμβριο, όπως και τα σχολεία. Την 1η Σεπτεμβρίου στις εκκλησίες μας γίνεται η θεία λειτουργία με ευχές (προσευχές) και τροπάρια πρωτοχρονιάς. Μάλιστα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην Κωνσταντινούπολη (στο οποίο υπάγεται και η Εκκλησία της Κρήτης), έχει ανακηρύξει αυτή την ημέρα ως ημέρα προσευχής για τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος.
Την 1η Σεπτεμβρίου έχουμε και γιορτή της Παναγίας, τη λεγόμενη «Παναγία πρωτοσεπτεμβριανή», και υπάρχει ναός αφιερωμένος σε αυτήν λίγα χιλιόμετρα δυτικά του Ρεθύμνου, στην περιοχή του Πετρέ. Επίσημα η εορτή είναι η ανάμνηση θαύματος της Θεοτόκου στη μονή των Μιασηνών, από την οποία μια ιστορική και θαυματουργή εικόνα της ρίχτηκε στη λίμνη Ζαγουρού, για να μην την καταστρέψουν οι εικονομάχοι (τον 8ο ή 9ο αιώνα μ.Χ., δηλ. ανάμεσα στα έτη 726 – 843 μ.Χ.), και μετά από χρόνια βγήκε από τα νερά της λίμνης με θαυματουργικό τρόπο, χωρίς να έχει πάθει το παραμικρό.
Μόλις 7 μέρες μετά την 1η Σεπτεμβρίου, δηλαδή τον 1ο μήνα του εκκλησιαστικού έτους, έχουμε την 1η μεγάλη γιορτή της Παναγίας, το Γενέσιό της (την εορτή της γέννησής της), στις 8 Σεπτεμβρίου. Η εορτή αυτή στο Γέρμα Καστοριάς ονομάζεται «γιορτή της Σταφυλοπαναγιάς», τότε κόβονται τα πρώτα ώριμα σταφύλια και υπάρχει σχετική εικόνα με τη Θεοτόκο βρεφοκρατούσα να κρατάει και ένα σταφύλι. Δείτε, παρακαλώ, εδώ: http://fos-kastoria.blogspot.gr/2013/09/8.html.
Η Εκκλησία, πρέπει να πούμε, γιορτάζει γενέθλια μόνο τριών προσώπων: του Ιησού Χριστού (25 Δεκεμβρίου, δηλαδή τα Χριστούγεννα), της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου) και του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (24 Ιουλίου). Αυτά τα τρία γενέθλια οδηγούν στην ανάσταση του Χριστού και, κατ’ επέκτασιν, στην ανάσταση όλων μας, που θα γίνει με τη δευτέρα παρουσία του Χριστού. Οι υπόλοιποι άνθρωποι κανονικά δεν εορτάζουμε τα γενέθλιά μας (τα οποία ουσιαστικά, καθώς προχωρεί η ηλικία μας, φέρνουν πιο κοντά τη στιγμή του θανάτου μας), αλλά τον άγιο του ονόματός μας, η γιορτή του οποίου μας συνδέει με τον Ιησού Χριστό, την πηγή της αιώνιας ζωής. Η γιορτή των γενεθλίων, που έχει γίνει στην εποχή μας τόσο ισχυρή, ώστε σχεδόν ξεχνάμε τη γιορτή του αγίου μας, καθιερώθηκε αρχικά στη δυτική Ευρώπη, εκεί όπου κυριαρχεί ο προτεσταντισμός (μια μορφή του χριστιανισμού που δημιουργήθηκε στη Γερμανία μετά το 1500 ως αντίδραση στο ρωμαιοκαθολικισμό). Οι προτεστάντες δεν εορτάζουν τους αγίους, οπότε καθιέρωσαν ένα άλλο είδος γιορτής (τα γενέθλια) για να μη μείνει η ζωή τους χωρίς γιορτές.
Προχωρώντας το έτος, φτάνουμε στο Νοέμβριο, όπου γιορτάζουμε τη 2η μεγάλη γιορτή της Παναγίας, τα Εισόδια (21 Νοεμβρίου). Είναι η αφιέρωση της Παναγίας στο Ναό του Σολομώντα, στα Ιεροσόλυμα, όπως είχαν υποσχεθεί οι γονείς της (οι άγιοι Ιωακείμ και Άννα), όλα τα χρόνια που προσεύχονταν στο Θεό να τους στείλει ένα παιδί. Στα Εισόδια η Παναγία είναι τριών ετών. Γι’ αυτό στην Κρήτη και σε λίγες ακόμη περιοχές έχει δημιουργηθεί ένα έθιμο, σύμφωνα με το οποίο την εορτή των Εισοδίων γιορτάζουν οι ανύπανδρες κοπέλες με το όνομα Μαρία, οι οποίες κατά τεκμήριο είναι μικρές σε ηλικία, όπως ήταν η Παναγία όταν εισήλθε στο Ναό, όπου έζησε, προστατευόμενη των ιερέων και των αγγέλων, περίπου δέκα χρόνια.
Στα Εισόδια της Θεοτόκου είναι αφιερωμένος ο καθεδρικός ναός του Ρεθύμνου (όπως και των Χανίων), δηλ. ο μητροπολιτικός ναός, η λεγόμενη «Μεγάλη Παναγία».
Στις 26 Δεκεμβρίου, μία μέρα μετά τα Χριστούγεννα έχουμε τη λεγόμενη εορτή της «Σύναξης της Θεοτόκου», που δεν αντιστοιχεί σε κάποιο γεγονός από τη ζωή της, αλλά καθιερώθηκε προς τιμήν της λόγω της εορτής των Χριστουγέννων. Είναι παράδοση στην Ορθόδοξη Εκκλησία μετά από ιδιαίτερα σημαντικές εορτές να τιμάται με μια δική του εορτή το πρόσωπο που συνδέεται με το γεγονός της προηγούμενης ημέρας. Έτσι π.χ. μία μέρα μετά την εορτή των Θεοφανείων (6 Ιανουαρίου), δηλ. της βάπτισης του Χριστού, έχουμε τη «Σύναξη» (συγκέντρωση) προς τιμήν του αγ. Ιωάννη του Προδρόμου, δηλ. εκείνου που Τον βάπτισε. Μία μέρα μετά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου έχουμε τη Σύναξη του αρχαγγέλου Γαβριήλ, μία μέρα μετά το Γενέσιο της Θεοτόκου έχουμε Σύναξη των γονιών της, των αγίων Ιωακείμ και Άννας, κ.ο.κ.
Η επόμενη μεγάλη γιορτή της Παναγίας έρχεται στη συνέχεια. Είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου, η γιορτή της επίσκεψης του αρχαγγέλου Γαβριήλ στην Παναγία, όταν της ανακοίνωσε ότι ο Θεός την επέλεξε για να κυοφορήσει και να γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό.
Η Παναγία πρέπει να ήταν περίπου 15 ετών τότε, σε ηλικία γάμου για την εποχή της. Οι άγιοι γονείς της είχαν κοιμηθεί από χρόνια και οι ιερείς του Ναού, για να την προστατεύσουν, την είχαν αρραβωνιάσει με έναν άνδρα αρκετά μεγαλύτερό της, τον άγιο και δίκαιο Ιωσήφ, ο οποίος, όπως γνωρίζουμε, αν και την παντρεύτηκε σύμφωνα με τον εβραϊκό νόμο, όμως ποτέ δεν έγινε αληθινός σύζυγός της, γι’ αυτό και έμεινε στην Ιστορία ως άγιος Ιωσήφ ο Μνήστωρ (=αρραβωνιαστικός).
Την ιστορία του Ευαγγελισμού (η λέξη σημαίνει «αναγγελία καλής είδησης») τη διηγείται το κατά Λουκαν Ευαγγέλιο. Εκεί διαβάζουμε ότι ο αρχάγγελος μίλησε στην Παναγία, αλλά δεν της έδωσε κρίνο, όπως νομίζει ο πολύς κόσμος. Ο μύθος για τον κρίνο πέρασε στην ιστορία του Ευαγγελισμού από τους ζωγράφους της δυτικής Ευρώπης, την εποχή της Αναγέννησης, από το 15ο αιώνα και μετά, οι οποίοι ζωγράφιζαν από τη φαντασία τους τον άγγελο να κρατάει ένα λευκό κρίνο.
Στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου είναι αφιερωμένος ο ναός της «Κυρίας των Αγγέλων», δηλ. η «Μικρή Παναγία» στην παλαιά πόλη του Ρεθύμνου.
Όμως πρέπει να πούμε ότι συνήθως ασχολούμαστε με την Παναγία ολόκληρο το Μάρτιο ή τον μισό Μάρτη και τον μισό Απρίλη, επειδή συμπίπτει με τη Μεγάλη Σαρακοστή και κάθε Παρασκευή στις εκκλησίες μας ψάλλουμε προς τιμήν της Παναγίας τους Χαιρετισμούς, το υπέροχο εκείνο ποιητικό και μουσικό έργο της βυζαντινής εποχής, που ο λαός μας δικαιολογημένα το θαυμάζει και το υπεραγαπά και πολλοί χριστιανοί το ξέρουν απ’ έξω και το λένε, ως προσευχή, κάθε βράδυ πριν κοιμηθούν, όλο το χρόνο…
Η τελευταία μεγάλη γιορτή της Παναγίας (που κλείνει τον κύκλο της επίγειας ζωής της και της αύξησης της ηλικίας της) έρχεται τον τελευταίο μήνα του εκκλησιαστικού έτους, τον Αύγουστο. Είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), για την οποία οι ορθόδοξοι χριστιανοί όλων των λαών προετοιμάζονται με τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου (οι πρώτες 5 μέρες νηστεύονται και προς τιμήν της εορτής της Μεταμόρφωσης του Χριστού, 6 Αυγούστου, κατά την οποία τρώγεται ψάρι, αλλά ευλογούνται στην εκκλησία και μοιράζονται στο λαό και τα πρώτα ώριμα σταφύλια της χρονιάς), καθώς και με τις υπέροχες Παρακλήσεις προς την Παναγία, που ψάλλονται στις εκκλησίες μας κάθε απόγευμα, εκτός Σαββάτου, μέχρι την παραμονή της εορτής της.
Η μεταμόρφωση του Χριστού είναι ένα επεισόδιο από τα Ευαγγέλια, κατά το οποίο ο Ιησούς Χριστός «μεταμορφώθηκε» μπροστά στα μάτια τριών από τους μαθητές Του (του Πέτρου και των δύο αδελφών Ιάκωβου και Ιωάννη), ώστε από το πρόσωπο και το σώμα Του έλαμψε εκτυφλωτικό φως και δίπλα Του φάνηκαν δύο από τους αρχαίους αγίους, της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωυσής και ο προφήτης Ηλίας, συζητώντας μαζί Του. Μια φωτεινή νεφέλη τον σκέπασε και από τη νεφέλη ακούστηκε η φωνή του Θεού να λέει: «Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ώ ευδόκησα· αυτού ακούετε». Η φωτεινή νεφέλη, όπως εξηγούν οι Πατέρες της Εκκλησίας, ήταν μια εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος. Το γεγονός αναφέρεται στα ευαγγέλια κατά Ματθαίον, κεφ. 17, Μάρκον, κεφ. 9, Λουκάν, κεφ. 9, και στη Β΄ επιστολή Πέτρου, κεφ. 1, ενώ πιθανώς αναφέρεται σ’ αυτό και το κατά Ιωάννην ευαγγέλιο, κεφ. 1, στίχος 14.
Ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου ολοκληρώνεται στις 23 Αυγούστου («απόδοση της Κοιμήσεως»), ημέρα που ο λαός μας την ονομάζει «τα εννιάμερα της Παναγίας», την έχει μετατρέψει σε ξεχωριστή εορτή και υπάρχουν εκκλησίες αφιερωμένες ειδικά σε αυτήν. Εξάλλου, η εορτή της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας (24 Σεπτεμβρίου), που εορτάζεται η εύρεση της εικόνας της Παναγίας μέσα σε μια μυρτιά στο νησί Κήθυρα και τα πολλά θαύματά της, από το λαό θεωρείται ως «τα σαράντα της Παναγίας», αφού είναι 40 μέρες μετά την Κοίμηση. Έτσι, ο λαός μας έχει κάνει την Παναγία ακόμη πιο δική του, την κηδεύει και τη μνημονεύει μέσα στην καρδιά του όπως κάθε χριστιανός τη μητέρα του. Αυτός είναι και ο λόγος που την Παναγία τη γιορτάζουμε τόσο πολύ, ότι, με το να γίνει η Μητέρα του Χριστού, που είναι ο Μεγάλος Αδελφός μας ενώπιον του Θεού (αφού κάθε χριστιανός μπορεί να ενωθεί με το Θεό, μέσω του Χριστού, και να γίνει γιος του Θεού), η Παναγία γίνεται Μητέρα όλων μας. Τα αναρίθμητα θαύματα και οι εμφανίσεις της, άλλωστε, σε όλες τις εποχές, φανερώνουν πως αγαπά τους ανθρώπους ακριβώς σαν Μητέρα μας.
Ο Αύγουστος, εξάλλου, ο «μήνας της Παναγίας», κλείνει με την εορτή της Τιμίας Ζώνης, στις 31 Αυγούστου, δηλαδή της ζώνης της Παναγίας, που η ίδια η Θεοτόκος παρέδωσε στον άγιο απόστολο Θωμά τρεις ημέρες μετά την Κοίμησή της. Το πολύτιμο και θαυματουργό αυτό κειμήλιο, μετά από πολλές περιπέτειες, παραδόθηκε πριν από αιώνες στην ιερά μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους, όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Υπάρχουν κι άλλες εορτές της Παναγίας, δευτερεύουσες. Αυτές είναι οι κυριότερες, που γεμίζουν το χρόνο και τη ζωή μας με την ευλογία της.
