Η μουσική παράδοση της Κρήτης δεν είναι απλώς ήχοι και σκοποί που ταξιδεύουν στο χρόνο· είναι μια διαρκής αφήγηση του τόπου, μια εξομολόγηση της ψυχής του νησιού μέσα από τις γενιές που τη ζουν!
Σε αυτή τη μακρά αλυσίδα ξεχωρίζουν δύο καλλιτέχνες που, παρότι γεννήθηκαν σε διαφορετικές εποχές, συνομιλούν μεταξύ τους μέσα από τη λύρα και το τραγούδι: ο Κώστας Μουντάκης και ο Γρηγόρης Σαμόλης.
Ο Μουντάκης, μεγαλωμένος στις δύσκολες συνθήκες της Κρήτης, μετέτρεψε τη λύρα σε μέσο αφήγησης της ζωής στα χωριά, με κομμάτια όπως οι «Μυλωνάδες και Μαζώχτρες», ο «Πραματευτής», το «Βοσκαρουδακι Αμούστακο», το «Μήλο Ζαρίφικο μου» που αποτυπώνουν τον μόχθο, τα πανηγύρια, τα έθιμα και τη συλλογική μνήμη της Κρήτης. Οι στίχοι του Κωστή Φραγκούλη (Ανταίου) βοήθησαν αρκετά, αλλά και ο ίδιος ο Κωστής Μουντάκης συνέβαλε σημαντικά στο να μεταφερθεί η καθημερινότητα της Κρήτης στις 45, αλλά και τις 33 στροφές του βινυλίου.
Στον αντίποδα του χρόνου αλλά στην ίδια ουσία, ο Γρηγόρης Σαμόλης έρχεται σήμερα να αφηγηθεί παρόμοιες ιστορίες με μια σύγχρονη ματιά: Ο «Λυράρης», το «Μανουάλι», το «Ζαέρι», ο «Σπήλιος», τα «Σοκάκια». Στους στίχους της Δέσποινας Σπαντιδάκη, του Κωστή Μαρη, της Κατερινας Αερακη, του Γιάννη Ξυδιανου, του Μιχάλη Λουκάκη, κ.ά., και τις μελωδίες του Γιώργου Στρατακη, του Δημήτρη Ζωγραφάκη, κ.α, ακούμε ξανά τον έρωτα, τον καημό, τη ζωή στο χωριό, την περηφάνια και το κρητικό φιλότιμο, όλα όσα ο Μουντάκης τραγούδησε και ύφανε στις κοντυλιές του. Η διαφορά είναι πως ο πάντοτε χαμογελαστός Γρηγορης, τα ζει και τα τραγουδά μέσα σε έναν νέο κόσμο, όπου η Κρήτη δεν είναι πια μόνο τα χωριά και οι γειτονιές, αλλά και οι πλατείες της πόλης, οι οθόνες, οι δρόμοι που ενώνουν τον τόπο με τον κόσμο.
Οπου ο Μουντάκης σημείωσε μια μνημειώδη συμβολή στην καταγραφή της κρητικής ζωής, ο Σαμόλης προσθέτει έναν νεανικό παλμό και μια φρέσκια αφήγηση που συγκινεί τη νέα γενιά, χωρίς συμβιβασμούς στην ποιότητα, δείχνοντας ότι η παράδοση παραμένει ζωντανή μέσα από την ακηδεμόνευτη, αυθεντική καλλιτεχνική έκφραση.
Έτσι, ο ένας συνεχίζει τον άλλον όχι μιμούμενος, αλλά συνομιλώντας μαζί του. Γιατί η μουσική δεν είναι στατική· είναι δρόμος που χτίζεται από τους περαστικούς της.
Κι αν ο Μουντάκης έστρωσε το μονοπάτι με τις μελωδίες του, ο Σαμόλης περπατά πάνω του, αφήνοντας νέες πατημασιές που οδηγούν την κρητική μουσική στο αύριο — πάντα όμως με το βλέμμα στραμμένο πίσω, εκεί που όλα ξεκίνησαν!
Κώστας Βασιλάκης
