Νίκος Σταμπολίδης, ο ακάματος διάκονος της αρχαιολογίας στον αμπελώνα της επιστήμης και του πολιτισμού. Ο μεγάτιμος γόνος της Κρήτης που τιμάει και δοξάζει το Ρέθυμνο.
Με ένα απόσπασμα που αποδίδεται στον Μέγα Βασίλειο για τη συμπεριφορά των πελαργών προς τον γερασμένο γονιό τους τον οποίο βάζουν ανάμεσά τους, τον ζεσταίνουν, όταν χρειάζεται να πετάξει, τον σηκώνουν με τις φτερούγες τους, επέλεξα να εξάρω ο ελάχιστος εγώ συμμετέχοντας εις την χαρά της τιμητικής βραδιάς αφιερωμένης στον «ΠΟΛΥΤΡΟΠΟ» Νίκο Σταμπολίδη. Και φυσικά τούτο είναι πασίγνωστο, ώστε μερικοί αυτήν την ανταπόδοση των υπηρεσιών να την ονομάζουν ‘αντιπελάργηση’. Παραβολή από την τάξη των πουλιών που μου θύμισε με την τρυφερότητά της το «ώσπερ πελεκάν» από τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής, την παρομοίωση αυτής της τρώσεως της πλευράς του Εσταυρωμένου με την πλευρά του πελεκάνου, που με το ράμφος του τρυπά και τρέφει με το αίμα της καρδιάς του τα νεογνά του.
Η χρήση λοιπόν αυτού του όρου στην προκειμένη επετειακή γραφή ευγνωμοσύνης του μεγάλου Κρητικού λογίου και πανεπιστημιακού διδασκάλου Νικολάου Σταμπολίδη , ο οποίος με την όλη αξιοθαύμαστη, αξιοπρεπή- ησυχαστική και, κυρίως, ενάρετη και έντιμη βιοτή του, καθώς επίσης και με την πανθομολογούμενη επιστημοσύνη του τιμά και δοξάζει την ευλογημένη Κρητική γη που τον εγέννησε και τον ανέδειξε, αποτελεί δε το «έλασσον αντίδωρον», «ανθ’ ων προσήνεγκε», την οφειλόμενη δηλαδή ανταπόδοση των πολλαπλών και μεγάλων ευεργεσιών του προς όλους εμάς τους επιγενομένους ομοπάτριδες αυτού Κρήτες.
Η παρουσίαση αυτού του Τόμου υπο τον τίτλο «Πολύτροπος» αποτελεί προϊόν σεβασμού και αγάπης υιϊκής και κόπου πολλού και ευγνωμοσύνης και καρδιακής ευχαριστίας προς τον πολύτιμο και πολυφίλητο πανεπιστημιακό διδάσκαλο Νικο Σταμπολιδη από τους 89 μαθητές του.
Όλη αυτή τη τιμητική πανδαισία που έζησα το απόγευμα της 9ης Δεκεμβρίου 2023 στο Μουσείο της Ακρόπολης ήτοι στο τόπο του ιερού θυσιαστήριου του καθηγητού Νικου Σταμπολίδη τον οποίο διακονεί από τον Ιούνιο 2021, για μια ακόμη φορά με δίδαξε και με συγκίνησε .
Η επετειακή αυτή «Ιστορική ιχνηλασία» γυρίζει τις σελίδες του ιστορικού ημερολογίου της ζωής του μεγατίμου Κρητός ανδρός, του αθεράπευτα ερωτοχτυπημένου με την αρχαιολογία , που την ξομπλιάζει με τα ευρήματα του.
Ως ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα ο Νίκος Σταμπολίδης σε όλη τη ζωή του επέδειξε πρωτοφανή και απαράμιλλη πνευματική και επιστημονική δραστηριότητα σε πολλαπλά επίπεδα που πανθομολογουμένως ακόμη και σήμερα οραματίζεται χωρίς φραγμό .
Άριστος γνώστης και χειριστής του Έλληνος λόγου και όχι μόνον, γλαφυρός, οξυδερκής, ευαίσθητος, σαγηνεύει με τις ομιλίες του, οι οποίες συνέδεον δημιουργικώς την παραδοσιακότητα με την πρωτοπορίαν, την πιστότητα εις τα πατρώα σπάργανα της Ρεθεμνιωτικης γής με την ανοικτοσύνην, προβάλλοντας την Αρχαιολογίαν όχι ως «αντίπαλον» της ιστορίας, αλλά ως μεταμορφωτικήν δύναμιν του κόσμου.
Μέσα σε αυτήν την ανταποδοτική ευχαριστιακή σύναξη θα τολμήσω κι εγώ αντί-δωρίζοντας παραβολικά να σκιαγραφήσω νοερά μια από τις πιο τολμηρές περιγραφές μεταμόρφωσης που μπορεί να βρει κανείς στον Παπαδιαμάντη, ότι πιο ακριβές και ταιριαστό θεωρώ για τον Ιεροφάντη Νίκο Σταμπολίδη , ο οποίος εξομολογητικά έχει αναφέρει ότι αν δεν ήταν αρχαιολόγος θα επιθυμούσε να ήταν Αρχιερέας. Το ‘μετέωρο βήμα του πελαργού’ λες και επιβάλλει-συμβολικά με νηφαλιότητα και αναστοχασμούς, Ν ο ΗΜΑΤΑ, σκαλίζοντας το χώμα της γενέτειράς του Κρήτης.
Έτσι τον φαντάζομαι να ενδύεται ως ιεροφάντης το «Στιχάριον» που είναι βεβαίως το άμφιο, ο εσωτερικός, λευκός συνήθως, μπορεί να είναι και κόκκινος, χιτώνας που φορούν οι ιερείς. Όποτε ο ιερέας τον φορά, σύμφωνα με τα τυπικά, ψιθυρίζει μυστικά τα λόγια του προφήτη Ησαΐα:
Αγαλλιάσθω η ψυχή μου επί τω Κυρίω• ενέδυσε γαρ με ιμάτιον σωτηρίου, και χιτώνα ευφροσύνης περιέβαλέ με• ως νυμφίω περιέθηκέ μοι μίτραν, και ως νύμφην κατεκόσμησέ με κόσμω• πάντοτε νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».
Μιλά δηλαδή για μια υπερκόσμια αγαλλίαση που αισθάνεται η ψυχή του. Σαν να πρόκειται, φορώντας το, να μεταμορφωθεί ο ίδιος από την ευφροσύνη και να γίνει γαμπρός και νύφη ταυτόχρονα για τον Θεό του.
Τα κομμάτια του υφάσματος μεταποιούνται ένα ένα και μετατρέπονται σε άμφια. Και εκείνος, σύμφωνα με τους στίχους του Ησαία, ως ιερουργός κατακοσμείται. Το πουκάμισο με την τραχηλιά και τα μανίκια τα έκανε στιχάριον, το ποδογύρι το έκανε επιτραχήλιον, την χρυσή ζώνη την έκανε περιζώνιον, τα προμάνικα του βακουκλιού τα έκανε επιμάνικα και το φόρεμα το χαρένιο το έκανε φαιλόνιο
Αυτά επιγραμματικά, μια μεταποίηση, μια μεταμόρφωση, τα πάνω κάτω, με λεπτομερείς αναφορές στους συμβολισμούς και τις λειτουργίες του ενδύματος, τα μέσα έξω, κι ο ιερέας μια χρυσαλλίδα.
Νομίζω πως πρόκειται για την ίδια λειτουργία ακριβώς αυτήν που ο Παπαδιαμάντης περιγράφει πεζογραφικά.
Η μεταμόρφωση, η αλληγορία , η χάρις που διακρίνει το Νικο Σταμπολίδη, είναι ότι φέρνει στην ποίηση στο «υφέν» της βυζαντινής γραφής της μουσικής, το λεπτότατο σύνδεσμο ανάμεσα στα «Ν ο ΗΜΑΤΑ», που πρόσφατα εκθέτει στην διπλανή αίθουσα του μουσείου της Ακρόπολης , αυτό το νήμα της Αριάδνης, το σπαρτίον το κόκκινον που συνδέει τις λέξεις υφαίνοντας νέα -ατόφια- κουκούλια αγαλλιάσεως.
Σύμφωνα με τον Παπαδιαμάντη, στη δική του πεζογραφική περιγραφή της ίδιας διαδικασίας, στο ίδιο ακριβώς διήγημα στη Γλυκοφιλούσα, είναι που εμπίπτει αλληγορικά η περίπτωση Ν. Σταμπολίδη , ως αφιέρωμα
Στον παρόντα τόμο ιστορούνται με ψηφίδες κυρίως τα ενταύθα αρχαιολογικά πεπραγμένα «πάσι τοις βουλομένοις αυτής την ώραν περισκοπείν και ούτε λανθάνειν βούλεται, ούτε κινδύνου δέδοικεν, ούτε επιβουλάς τρέμει, ου δόξης εφίεται της παρά των πολλών». Ο κόπος αυτός τιτλοφορείται «Πολύτροπο».
Μαθητές του τιμώμενου πανεπιστημιακού διδασκάλου, συνέβαλαν στη συγγραφή του τόμου με πρωτότυπες και δη μη προδημοσιευμένες μελέτες τους σε θεματολογία της επιλογής τους, η οποία, πάντως, αφορά, κυρίως, στα επιστημονικά πεδία που υπηρέτησε και θεράπευσε ο Καθηγητής. Ο παρών Τόμος, νοείται ως ευχαριστιακή ανταπόδοση των μαθητών προς τον διδάσκαλο για όσα μέχρι σήμερα μάς έχει διδάξει· ως ελάχιστο αντίδωρο για όσα μάς έχει ανυστερόβουλα προσφέρει.
Ίσως θεωρείται η μεγαλύτερη αναγνώριση από αυτή που σου αποδίδουν οι μαθητές και ομότεχνοί σου, σε έναν τιμητικό τόμο για τον πανεπιστημιακό δάσκαλο, ανασκαφέα της Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη και διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης Νίκο Σταμπολίδη.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία την οποία ξεκίνησαν ο παλιός του μαθητής Μανόλης Ι. Στεφανάκης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, και η Μιμίκα Γιαννοπούλου, δρ Κλασικής Αρχαιολογίας και επιμελήτρια εκθέσεων, που έχει αποτελέσει στενή συνεργάτης του τιμωμένου.
Για τον τιμητικό τόμο που φέρει τον τίτλο «Πολύτροπος» μίλησαν ο Βασίλης Λαμπρινουδάκης, ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, η δρ Αναστασία Γκαδόλου, γενική διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, ο δρ Παύλος Τριανταφυλλίδης, προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, με τον συντονισμό της αρχαιολόγου και συνεπιμελήτριας του τόμου, Μαρίας Αχιολά. Το εγχείρημα πέτυχε χάριν και στην αφειδώλευτη φροντίδα της οργάνωσης του άοκνου αγαπητού Παναγιώτη Κολοβού ,έχοντας εκτός των άλλων την ιδέα να τραγουδήσει αφιερωμένα η καλλικέλαδη Μαρια Φαραντουρη αφού έκλεψε τις εντυπώσεις και μας ταξίδεψε γλυκαίνοντας την ψυχή μας.
Προσωπικότητες τίμησαν με τη παρουσία τους την άνω εκδήλωση όπως ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ευγένιος, η υπουργός πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη, η υπουργός τουρισμού κα Όλγα Κεφαλογιάννη, η αντιπεριφεριεαρχης Ρεθύμνου Μαίρη Λιονη, ο δήμαρχος Ρεθύμνου κ. Γιωργος Μαρινακης, ο δήμαρχος Λασιθίου, ο Αντώνης Σαμαράς με τη συζ. , ο Σταυρος Ξαρχακος με την Ηρώ Σάια, τα ζεύγη Χρόνη, Αποστ.Δοξιάδη, Δημ. Καλαιτζιδακη, Γ. Βλατακη , Εμ. Χαλκιαδακη ,η ερίτιμος κα Εμπειρικου, η κα Μαρη Δασκαλαντωνακη, ο Νίκος Σηφουνακης, η Οδύσεια Σηφουνακη,η κα Δήμητρα Φιλίππου , ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλινος, ο κ. Βαγγελης Κύρης,η ερίτιμος κα Ελενη Ι. Κεφαλογιαννη κα
Αυτή λοιπόν η γραφή είναι το «ελάχιστον πνευματικόν αντίδωρον», η «πνευματική αντιπελάργηση» δι’ όλα όσα προσήνεγκε στο Ρεθυμνο , την Κρήτη ,την Ελλάδα, την επιστήμη, το ρωμαίικο Γένος. Ο Νίκος Σταμπολιδης ο πολύτροπος και πολυσχιδής που ζει και εμπνέει τους επιγενομένους Κρήτες με το όλο επιστημονικό-πνευματικό έργο του.
Είναι ακόμη μια αντιπελάργηση του φιλοπάτορα μαθητή προς τον διδασκαλο, παραφράζοντας τον Μ. Βασίλειον. Μια αντιπελάργηση η οποία θα υπενθυ-μίζει διαχρονικά ότι «υπό του γήρως πτερορρυήσαντα εν κύκλῳ τους οικείοις πτεροίς διαθάλπει, και τας τροφάς αφθόνως παρασκευάζων, την δυνατήν και εν τη πτήσει παρέχει βοήθειαν», (Εις την Εξαήμερον Η΄, 5).
Η συλλογή αυτή είναι δυνατόν να αποτελέσει χρήσιμο βοήθημα στους δόκιμους του κηρυγματικού και αρχαιολογικού λόγου αλλά και στους ευέλπιδες διακόνους σκαπανείς , ώστε να εμπλουτίσουν την έκφρασή τους και την επικαιρότητα των νοημάτων και της σκέψης τους.
Για εμένα πάντως προσωπικά ο κ. Νίκος Σταμπολίδης αποτελεί το μοναδικό πλάσμα της προσωποποίησης και πιστοποίησης του κάλλους σε όλους τους τομείς.
Γεώργιος Ν. Βλατακης
πρόεδρος ιστορικού συλλόγου Ρεθυμνιων Αττικής «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ»
