Τα αποκαλυπτήρια του νέου ηλιακού ρολογιού, που έχει ήδη τοποθετηθεί στην πλατεία του Αγνώστου Στρατιώτη θα γίνουν το Σάββατο 7 Ιουνίου 2014, στις 12:00 το μεσημέρι, σε ειδική τελετή.
Το έργο αποτελεί προϊόν συνεργασίας ομάδας Ρεθυμνίων επιστημόνων οι οποίοι εργάστηκαν αφιλοκερδώς σε επίπεδο μελέτης, σχεδίασης, μετρήσεων κλπ (ο Δήμος Ρεθύμνου κατέβαλε το σύνολο των ανελαστικών δαπανών).
Oι επιστήμονες που συνεργάστηκαν είναι:
κ. Καπελώνης Κ. Παν. Πολ/κος Μηχ/κος μελέτη-χωροθέτηση
κα Καπελώνη Π. Ελισσώ Αρχ/των Μηχ/κος σχεδίαση σε Autocad
κ. Ξεζωνάκης Στυλ. Τοπ/φος Μηχ/κος επιβεβαίωση τοπ/κών-αστρονομικών μετρήσεων με GPS
κ. Ρούλιος Αντώνης, Γεωργακάκης Γεώργιος ξυλεία -ξυλότυπος
κ. Καραγιάννης Στυλ. εργασίες τοποθέτησης ξυλοτύπου- σκυροδέτησης
οι κ.κ. Κυδωνάκης Μ.Χ. και Παυλάκης Γ.Γ. που συνέδραμαν στις κρισιμότερες φάσεις της κατασκευής.
Ο Δήμος Ρεθύμνου σε ανακοίνωση του αναφέρει ότι: “γίνεται αντιληπτό πως η κατασκευή του ηλιακού ρολογιού απαίτησε τη συνεργασία ειδικών, οι οποίοι διέθεσαν πολύ χρόνο, κόπο και πολύ μελέτη. Αξίζουν σε όλους θερμά συγχαρητήρια κι ευχαριστίες. Όπως ευχαριστίες αξίζουν και οι οδηγοί ταξί της πλατείας, οι οποίοι με την παρουσία τους προστάτευσαν το ρολόι από τυχόν βανδαλισμούς”.
Ο κ. Παν. Καπελώνης, εκ των δημιουργών του ηλιακού ρολογιού, έθεσε στη διάθεσή μας σχετική αναλυτική αναφορά για την ιστορία αλλά και τη λειτουργία του ανά τους αιώνες, προκειμένου να μάθουμε να ερμηνεύουμε σωστά τις ενδείξεις του, ώστε πέραν της αισθητικής του αξίας, να αναγνωρίζουμε και την πρακτική του χρησιμότητα.
Σας παραθέτουμε ένα ενδεικτικό απόσπασμα:
“Τα ηλιακά ρολόγια δείχνουν απευθείας την ηλιακή ώρα του τόπου τους, διαβάζοντας την ένδειξη που δίνει η σκιά της επάνω ευθύγραμμης πλευράς του γνώμονα πάνω στη χαραγμένη πλάκα.
Μπορεί όμως να δείχνουν και τη μέση ώρα, τη ώρα δηλαδή των ρολογιών χειρός με την ακόλουθη διόρθωση. Πρώτα εντοπίζεται στο διάγραμμα της εξίσωσης του Χρόνου η παρούσα ημερομηνία π.χ 5 Ιουλίου. Ανεβάζουμε μια ευθεία γραμμή από το σημείο της τρέχουσας (σημερινής) ημερομηνίας μέχρι αυτή να συναντήσει την κυματοειδή καμπύλη. Από το σημείο τομής, σύρουμε οριζόντια γραμμή προς τα αριστερά, και εκεί που συναντά τον κατακόρυφο άξονα διαβάζουμε έναν αριθμό. Τόσα λεπτά πρέπει να προστεθούν (η να αφαιρεθούν) στην ένδειξη του ηλιακού για να βρεθεί η μέση ώρα. Στο παράδειγμα είναι: 5 Ιουλίου και πρέπει να προστεθούν στην ένδειξη του ηλιακού (14:30) 4,5 λεπτά για την ώρα Ελλάδος: 14:34,5.
Τελικά για να προσαρμόσει κάποιος την ώρα του ηλιακού με τη μέση ώρα (που είναι μια συμβατική ώρα) πρέπει στην ένδειξη που δίνει η σκιά του γνώμονα να προσθέσει η να αφαιρέσει τα λεπτά που δίνονται από το διάγραμμα της εξίσωσης του χρόνου. Κανονικά θα έπρεπε να αναφέρεται το αντίστροφο «για να προσαρμόσει κάποιος τη μέση ώρα (που είναι μια συμβατική ώρα) με την ώρα του ηλιακού που είναι μια απολύτως σωστή και σταθερή ώρα ….».
Τα ηλιακά «συντονίζονται» με τη μέση ώρα μόνο 4 φορές μέσα σε κάθε έτος που για το 2014 είναι στις 16/04, 13/06, 2/09 και 25/12.
Το ηλιακό παρέχει και άλλες πληροφορίες. Κατά τις Ισημερίες (περίπου 21 Μαρτίου και 23 Σεπτεμβρίου η σκιά της ακίδας του γνώμονα θα διατρέξει τη λεπτή οριζόντια ευθεία της πλάκας από Δύση προς Ανατολή. Κάτι παρόμοιο θα συμβεί και κατά τα δύο ηλιοστάσια. Στο Θερινό (περίπου 21 Ιουνίου) η σκιά θα διατρέξει την καμπύλη (με τα κοίλα προς Νότο) στο Χειμερινό (περίπου 21 Δεκεμβρίου) η σκιά θα διατρέξει την καμπύλη με τα κοίλα προς Βορρά. Θα μπορούσε να χαραχτεί μ’ αυτόν τον τρόπο ένα ολόκληρο ημερολόγιο πάνω στο ηλιακό αλλά η όλη κατασκευή θα ήταν γεμάτη γραμμές και μάλλον δυσανάγνωστη. Χρησιμοποιήθηκε παραπάνω το «περίπου» για την Ισημερία και τα Ηλιοστάσια γιατί η Ισημερία, που είναι μικρής (για τα ανθρώπινα μέτρα) διάρκειας συμβαίνει κάθε Μάρτη και Σεπτέμβρη και γρήγορα το σημείο της ανατολής του ήλιου μετακινείται προς Βορρά (ή Νότο αναλόγως). Όλος ο πλανήτης έχει ταυτόχρονα ισημερία. Η εαρινή Ισημερία αποφασίστηκε, το έτος 1582, να συμπίπτει με την 21 Μαρτίου του τότε θεσπισθέντος Γρηγοριανού ημερολογίου (όταν στο Βατικανό ήταν πάπας ο Γρηγόριος ο 13ος).
Τα ηλιοστάσια φαίνεται να διαρκούν μεγαλύτερες χρονικές περιόδους (όπως υποδηλώνεται άλλωστε από την ονομασία τους). Μπορεί να φτάνουν και την εβδομάδα με ελάχιστη (για τα μέτρα του ανθρώπου) μετακίνηση του ήλιου. Φαίνεται δηλαδή σαν ο ήλιος να έχει «κολλήσει» και να παραμένει στο ίδιο σημείο του ουρανού για πολλές ημέρες. Διευκρινίζεται ότι «ίδιο σημείο» σημαίνει ότι ο ήλιος φαίνεται να ανατέλλει και να δύει επί πολλές ημέρες στο ίδιο σημείο του ορίζοντα (ή να μεσουρανεί στο ίδιο σημείο -ανώτατο ή κατώτατο –στα ηλιοστάσια).
Στο Ρέθυμνο πάντως, εκτιμώντας ότι η όλη κατασκευή του ρολογιού (χάραξη, γωνία του γνώμονα, προσανατολισμένη τοποθέτηση κλπ.), έχει γίνει σωστά, ισημερία ή ηλιοστάσιο θα συμβαίνει όταν η σκιά της ακίδας του γνώμονα πέφτει πάνω στις γραμμές, όπως γράφτηκε πιο πάνω. Οι αχνές γραμμές στην ανατολική πλευρά του γνώμονα δείχνουν το εύρος μετακίνησης του ήλιου σε όλη τη διάρκεια του έτους.
Στο υπόψη ηλιακό έχει χαραχτεί και ένα ανεμολόγιο με τα ονόματα των ανέμων στα αρχαία Ελληνικά καθώς και στην επικρατούσα ναυτική ορολογία.
Τα ηλιακά ρολόγια εφόσον έχουν κατασκευαστεί (και τοποθετηθεί) σωστά – ο γνώμονας κατευθύνεται στον αληθή Βορρά (και όχι στον μαγνητικό ο οποίος μετακινείται ακατάπαυστα και είναι και άσχετος με την έννοια Βορράς) και δείχνει σε ένα σημείο πάρα πολύ κοντά στον πολικό αστέρα,- δείχνουν την αληθή ώρα του τόπου στον οποίο έχουν τοποθετηθεί. Δουλεύουν χωρίς συντήρηση, χωρίς θόρυβο, χωρίς παρέκκλιση και έχουν ανάγκη μόνο τις ακτίνες του ήλιου, όπως άλλωστε όλος ο πλανήτης. Θα συνεχίσουν να δείχνουν την ώρα έστω και αν πολύ σύντομα (σε 26.000 χρόνια !) το σημείο της ουράνιας σφαίρας το οποίο «τρυπά» ο άξονας της γης θα έχει κάνει μια τεράστια κυκλική διαδρομή φτάνοντας (και ξεπερνώντας) στο άστρο Βέγκα (Vega) επιστρέφοντας πίσω”.
