Το πανηγύρι ήταν μέτριο. Αντικειμενικά μέτριο. Είχε καλό φαΐ, είχε ανθρώπους που είχαν βάλει τα καλά τους, είχε και κάτι καταπληκτικούς λουκουμάδες, αλλά το κέφι δεν φούντωσε ποτέ. Ισως λόγω κακής μικροφωνικής εγκατάστασης, μπορεί επειδή η κρεατοφαγία βαραίνει τα στομάχια, δεν αποκλείεται να έφταιγε και το περισσότερο βαρύ από ό,τι πρέπει κρασί. Ολα αυτά, όμως, ήταν λεπτομέρειες.
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ένας από τους καθισμένους στο κέντρο της πλατείας έβγαλε το περίστροφό του, ήπιε άλλο ένα ποτηράκι για το καλό και έριξε την πρώτη. Ηταν κάτι σαν σύνθημα. Λίγο μετά, εμφανίστηκαν ένα καλάσνικοφ, οκτώ περίστροφα, δύο καραμπίνες, έπεσαν οι καταιγιστικές βολές, ακούστηκαν κάνα δυο ουρλιαχτά και λίγο μετά η πλατεία άδειασε. Θύμισε λίγο αυτά τα κάπως ξενέρωτα παιδικά πάρτι στα οποία κάποια στιγμή το κέφι κορυφώνεται από μια ανούσια σκανδαλιά των αγοριών. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση τα αγόρια ήταν μεσήλικοι, με το δάχτυλο στη σκανδάλη.
Το περιστατικό έγινε στην Ανώπολη των Σφακίων. Σε έναν απίστευτα όμορφο, αψύ, σχεδόν φοβιστικό για την ομορφιά του τόπο. Δεν αποτελεί είδηση, σιγά το πράγμα, οι ορεσίβιοι Κρητικοί φημίζονται για τη λεβεντιά τους και την ευλαβική τήρηση των αναχρονιστικών εθίμων τους. Μια Ισπανίδα από τη Βαρκελώνη, που βρέθηκε – ένας Θεός ξέρει πώς – στο πανηγύρι, δεν ασχολήθηκε με το φολκλόρ, καθώς έτρεχε μακριά από τους κάλυκες.
Μισό λεπτό όμως: Πόσο λεβεντιά είναι να πυροβολείς δίπλα στο κεφάλι κάποιου με σφαίρες που, όπως είπε και ένας κεφάτος κάτοχος καλάσνικοφ, «είναι άσφαιρα, μέχρι να σε χτυπήσουν»; Πόσος σεβασμός στα έθιμα πρέπει να υπάρχει; Κάποτε υπήρχε έθιμο που επέβαλλε τη θυσία των θυγατέρων, να το σεβαστούμε; Πόσοι νεκροί πρέπει να υπάρξουν από την επίδειξη κακώς εννοούμενης μαγκιάς, μέχρι κάποιος πολιτικός – που δεν εκλέγεται στην Κρήτη – να εφαρμόσει τον νόμο; Και άλλα ερωτήματα: Θα μπορούσε αυτό το σκηνικό να συμβεί σε πάρτι στο Χαλάνδρι; Σε γλέντι στο κέντρο της Θεσσαλονίκης; Οχι ακριβώς: Γιατί ο νόμος δεν είναι ακριβώς νόμος στην επαρχία. Είναι κάτι σχετικό, που προσδιορίζεται από παράγοντες: απόστασης, πλούτου, φτώχειας, ενεργού βουλευτή, αγανάκτησης και, γενικά, άγνοιας.
Την επόμενη ημέρα, στα ψιλά των ειδήσεων πέρασε η σύλληψη ενός 49χρονου για οπλοκατοχή στο Δημοτικό Διαμέρισμα Παναγιάς του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, στην Κρήτη. Καλή η κίνηση των αστυνομικών και πολύ νομότυπη, αλλά, περιέργως, κανένας κρητικός αστυνομικός δεν εμφανίστηκε στο συγκεκριμένο πανηγύρι. Και ας ήταν η έντρομη Ισπανίδα η μοναδική που δεν ήξερε πως θα παιχθούν μπαλοθιές.
Η οπλοκατοχή στην Κρήτη είναι ένα απλό παράδειγμα καραμπινάτης ανομίας. Υπάρχουν χιλιάδες άλλες περιπτώσεις στις οποίες φαίνεται πως η εφαρμογή του νόμου είναι κάπως επιλεκτική. Από τις ψευτοπαλικαριές των καλοταϊσμένων καταστηματαρχών της Υδρας και πριν από λίγα χρόνια της Λήμνου απέναντι στον ΦΠΑ, μέχρι τις πολεοδομικές παρανομίες στη Ζαχάρω Ηλείας (καμένο δάσος, ο δήμαρχος έκπτωτος για πολεοδομικές παραβάσεις και η δόμηση πραγματικά άναρχη), γίνεται σαφές πως η γραφικότητα της ελληνικής επαρχίας κρύβει μια διαφορετική, πιο ελαστική, μεταχείριση από το κράτος. Κάπως ενοχική θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος φροϊδικός αναλυτής.
Οι φωτιές δεν είναι εντελώς άσχετες με την υπόθεση: Πίσω από κάθε πυρκαγιά κρύβεται ή δόλος λόγω έλλειψης κτηματολογίου (το 2020 ίσως να είναι έτοιμο), ή απροσεξία, ή αδιαφορία, ή καμία τήρηση προληπτικών μέτρων, ή παράλογη δόμηση που αποκλείει την πυρόσβεση. Υπάρχουν και περιπτώσεις που όλα αυτά συνδυάζονται με εγκληματικό τρόπο.
Κάποιοι μπορεί να πουν: Μίλησε ο κάτοικος Αθηνών για νομιμότητα. Και δεν θα έχουν άδικο. Η εγκληματικά παρατημένη εικόνα της Αθήνας, μιας πόλης πλήρως παραδομένης στη μοίρα της, στα μάτια πολλών αθωώνει τα πλημμελήματα της επαρχίας. Οταν η φυσική ομορφιά βιάζεται χωρίς λόγο, όταν τα καμένα στρέμματα αντιμετωπίζονται ως μικρές απώλειες, όταν το κράτος απουσιάζει θεωρώντας τον νόμο και τις υποχρεώσεις του ανούσιες λεπτομέρειες, οι μικρές ανομίες φαίνονται δικαιολογημένες. Ετσι ακριβώς μοιάζουν οι κοινωνίες που καταρρέουν.
Δεν είναι θέμα αισθητικής. Είναι θέμα ηθικής. Στη Σύμη, σε έναν υπέροχο, γραφικό τόπο, όποιος συζητήσει με τους ντόπιους, θα ακούσει δεκάδες παράπονα για την αρχαιολογική υπηρεσία που «δεν μας αφήνει να χτίσουμε ελεύθερα». Μια ματιά αρκεί για να καταλάβει κανείς πως αν δεν υπήρχαν – παραδόξως – αυστηρές νομοθετικές ρυθμίσεις για τη δόμηση, η Σύμη θα ήταν ένα τσαλακωμένο νησί, ένας κάποτε όμορφος τόπος με άσχημες πολυκατοικίες δίπλα σε παρατημένα νεοκλασικά.
Και δυστυχώς για τους κατοίκους της χώρας που κάποτε, πριν από την επέλαση της εξελιγμένης μορφής που αποκαλείται νεοέλληνας, ήταν όμορφη, δεν θα είναι η μοναδική άσχημη εικόνα. Και προτού κάποιος μιλήσει για υπερήφανη ανυπακοή, ας σκεφτεί πόσο παλικαρίσιο μπορεί να είναι κάτι που όλοι ξέρουν πως θα διορθωθεί με ένα τηλεφώνημα στον τοπικό βουλευτή. Αν και αυτό παράδοση είναι, και οι παραδόσεις πρέπει να τηρούνται…
