Τι άλλο είναι η ζωή από ένα ταξίδι; Πριν από λίγες ημέρες ήμασταν ακόμη στην Ουκρανία. Εδώ ο Yuriy Tatarchuk σαν ένας άλλος ‘Στάλκερ’ μας ιχνηλατεί μέσα στην «Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ».
Παίρνει μια βαθιά αναπνοή και μας λέει: «Δυστυχώς στην Ουκρανία, τη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ευρώπης, έχουμε ζήσει, επί Σοβιέτ το ατύχημα του Τσερνόμπιλ, και σήμερα με το δυτικό νεοφιλελευθερισμό ζούμε τον πόλεμο με τη Ρωσία». Ο ίδιος ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παραδέχτηκε τις συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος στην Σοβιετική Ένωση: οικολογική καταστροφή, οικονομική κατάρρευση, ανάγκη για «γκλάσνοστ»/ελευθερία του λόγου αλλά και απαίτηση για πυρηνικό αφοπλισμό. Για τη σημερινή κρίση στην Ουκρανία ο Volodymyr Fedorchuk μας εκμυστηρεύεται: «Στην αρχή ο πόλεμος είναι πολύ τρομακτικός, γιατί θα πρέπει να εξηγήσω στη μεγαλύτερη κόρη μου που είναι 12 ετών, τι να κάνει στην περίπτωση των βομβαρδισμών».
Στο ντοκιμαντέρ που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε το οδοιπορικό μας μέσα στη «Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ». Είκοσι εννέα χρόνια μετά από το πυρηνικό ατύχημα οι εργαζόμενοι στη Ζώνη, Igor Bodnarchuk και Yuri Tatartsuk, μας βοηθούν να επισκεφτούμε εγκαταλειμμένα χωριά, πόλεις, σχολεία, πισίνες, λιμάνια, επίσης το Σταθμό Πυρηνικής Ενέργειας με τη σαρκοφάγο του ανατιναγμένου Αντιδραστήρα Νο4, την πόλη φάντασμα Pripyat από την οποία εκκενώθηκαν 49.360 κάτοικοι, και το Chernobyl 2 με το ραντάρ ρωσικής κατασκοπείας.
Είκοσι εννέα χρόνια μετά, η έκρηξη έγινε στις 26 Απριλίου 1986, το Τσερνόμπιλ παραμένει ένας φάρος οικουμενικής επικαιρότητας. Στα τέλη του 2015 η νέα σαρκοφάγος, που κόστισε πάνω από ένα δισεκατομμύρια δολάρια, αναμένεται να συρθεί πάνω σε ράγες για να καλύψει την παλιά κατασκευή στον Αντιδραστήρα Νο4. Η χρήση της υπολογίζεται ότι θα αντέξει μόλις 100 χρόνια, ενώ η ενεργή δραστηριότητα των ραδιενεργών στοιχείων του θρυμματισμένου Αντιδραστήρα Νο4 αναμένεται ότι θα συνεχίζεται για χιλιάδες χρόνια. «Το Τσερνόμπιλ ΕΞΕΡΑΓΕΙ». Και λοιπόν; Γνωρίζαμε ότι η ραδιενέργεια δεν ήταν καλή, όμως όλος ο κόσμος άρχισε να μαθαίνει πόσο κακή είναι, ΑΚΡΙΒΩΣ μετά το Τσερνόμπιλ…».
(Την πρωτότυπη μουσική του ντοκιμαντέρ έγραψε ο μουσικοσυνθέτης Μιχάλης Ανδριτσόπουλος).
[youtube]http://youtu.be/IIrmLAqtAQU[/youtube]
Η εκπαιδευτική-μη κερδοσκοπική σειρά «το ταξίδι» παρουσιάζει τα ταξίδια μου σε 140+ χώρες σε Ανταρκτική, Αμερική, Αφρική, Ασία, Ωκεανία και Ευρώπη. Σιγά σιγά άρχισα τη καταγραφή της διαμονής μου για δέκα έτη σε άλλες χώρες για εργασία αλλά και των ανεξάρτητων ταξιδιών μου εδώ και είκοσι χρόνια. Ανεξάρτητα ταξίδια για μένα σημαίνει «ένα εισιτήριο, ένας ταξιδιωτικός οδηγός/βιβλίο, διαμονή σε οικονομικά hostels, λίγα πράγματα σε ένα σακίδιο και τα υπόλοιπα θα τα ζήσω εκεί που θα βρεθώ” (backpacker). Οι βασικοί άξονες της σειράς αφορούν στην Οικολογία, στον Πολιτισμό και στην Εκπαίδευση στον κόσμο. Η παρουσίαση είναι πολυτροπική (multimodal) δηλαδή με πολλαπλά μέσα (modes) καθώς περιλαμβάνει κείμενα, συνεντεύξεις εκπαιδευτικών/ακαδημαϊκών με ενσωματωμένα ντοκιμαντέρ, βίντεο και φωτογραφίες, από τις χώρες που ζήσαμε. Σε συνεργασία με την εκπαιδευτική πύλη eduportal έως σήμερα έχουμε παρουσιάσει 141 χώρες με 220+ ενσωματωμένα ντοκιμαντέρ, διαθέσιμα στο σύνδεσμο: http://eduportal.gr/index.php/articles/culture
Για τον πρώτο άξονα της σειράς επισκεφτήκαμε και προσπαθούμε να αναδείξουμε τα Φυσικά Μνημεία και τους Οικολογικούς Δρυμούς του πλανήτη μας, όπως είναι το σπάνιο περιβάλλον της Ανταρκτικής, οι καταρράχτες Foz de Iguazu στη Βραζιλία, ο Αμαζόνιος, τα φιόρδ της Χιλής, τα ενεργά ηφαίστεια στην Κεντρική Αμερική, τα οικολογικά εθνικά πάρκα της Αφρικής, το Σερενγκέτι, ο Κρατήρας Νγκορογκόρο, τα πάρκα Bwindi και Virrunga στα οποία κατοικούν οι τελευταίοι 880 Γορίλες των Βουνών, το Δέλτα Οκαβάνγκο, ο Νείλος, ο Ζαμβέζης, ο Μεκόνγκ, ο Δούναβης, οι ουρακοτάγκοι του Βόρνεο κτλ. Η φύση αποτελεί τη ζωτική αναγκαιότητα αλλά και την ηθική συνείδηση όπως σημειώνει ο ποιητής: «Μια μέρα το παρελθόν μας θα μας αιφνιδιάσει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του. Δε θα ‘χει αλλάξει εκείνο αλλά το μυαλό μας. Ένα ψήλωμα νοητό, που θα χρειαστεί να το ξανανεβούμε για να εκτιμήσουμε σωστά τις διαστάσεις των πραγμάτων γύρω μας… Τότε μόνον θα καθαρίσει το τοπίο, για να φανούν οι σταθερές που το συνέχουν. Οι άνθρωποι θα πάψουν να ‘ναι απλώς φορείς ηθών και εθίμων, και οι θάλασσες ανάμεσα στους άγριους βράχους θ’ αποκτήσουν την προέκταση την ηθική που θέλησε ο συγγραφέας, δοκιμάζοντας να συνθέσει τα φυσικά στοιχεία με τον τρόπο που θα το έκανε για ένα ιδεόγραμμα» (Ελύτης, Ο., 1995, Εν Λευκώ, Τέταρτη Έκδοση. Αθήνα: Ίκαρος, σελ. 62).
Δεύτερον, η σειρά επισκέπτεται πολιτισμικούς χώρους και μουσεία, Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς προστατευόμενα από την ΟΥΝΕΣΚΟ, όπως είναι τα μνημεία και οι πολιτισμοί των Ίνκας, των Μάγια, των Αζτέκων, των Taino, των Mapuche, των Μαασάι, των Ζουλού, της Μεγάλης Ζιμπάμπουε, του Μαλί, της Αιγύπτου, της Ινδίας, του Βουδισμού, του Ινδουισμού κτλ. Πολλά έθιμα, αρχιτεκτονικές αυτών των πολιτισμών «ζωντανεύουν» στους δρόμους στις λαϊκές παραδόσεις.
Τέλος ο τρίτος άξονας της βιωματικής σειράς αφορά στην Εκπαίδευση. Εκπαιδευτικοί/ακαδημαϊκοί από όλο τον κόσμο μοιράζονται μαζί μας τις απόψεις και τις εμπειρίες τους για ένα κόσμο ειρηνικότερο. Για την καταγραφή χρησιμοποιήσαμε ημι-δομημένες, μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις. Ίσως η «συνάντηση», η «κατανόηση», η «αποδοχή», ο «σεβασμός», η «εκτίμηση», η «αξία» και τελικά η «αλλαγή» μέσα από τον άλλο να είναι η βαθύτερη εκπαιδευτική διάσταση του ταξιδιού, όπως σημειώνει και ο Levi-Strauss στο βιβλίο του «Θλιβεροί Τροπικοί» (1979): «Κάθε ταξίδι του αποκαλύπτει και μια πρωτόγνωρη όσο και συναρπαστική όψη του άλλου, της ετερότητας… ένα ταξίδι εγγράφεται ταυτόχρονα στο χώρο, στο χρόνο και στην κοινωνική ιεραρχία» (σελ. 70). Και συνεχίζει: «Γνωρίζοντας όμως αυτές τις (άλλες) κοινωνίες περισσότερο αποκτούμε ένα μέσο για να αποκολληθούμε από τη δική μας, όχι γιατί αυτή είναι η μόνη ή η απόλυτα κακή, αλλά γιατί είναι η μόνη από την οποία πρέπει να απελευθερωθούμε. Κι αυτό θα γίνει μόνο μέσα από τις άλλες» (σελ. 353). «Το να αποσπάσαι, αυτό είναι μια δυνατότητα ζωτικής σημασίας για τη ζωή…» (σελ. 375). Αυτή είναι και η δύναμη της εκπαίδευσης. «Η εκπαίδευση δεν μπορεί να επιδιορθώσει τη στέγη που στάζει, δεν μπορεί να εξαλείψει ένα διαζύγιο ή την απώλεια ενός γονέα, ή να απαλείψει µια ασθένεια και µια άσχημη κατάσταση υγείας… Μπορεί όμως να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε ώστε να δρούμε αποτελεσματικότερα» (Nixon, Martin, McKeown & Ranson, Encouraging Learning: Towards a Theory of the Learning School, 1996, σελ. 118).
Περισσότερα στο σύνδεσμο: eduportal.gr/index.php/articles/culture
«Χρυσέ ζωής αέρα γιατί δε φτάνεις ως εμάς;/ Κανένας δεν ακούει, κανένας. Όλοι τους πάνε κρατώντας ένα εικό-/ νισμα και πάνω του η φωτιά. Κι ούτε μια μέρα, μια στιγμή στον τόπο
αυτόν που να μη γίνεται άδικο και φονικό κανένα/ Γιατί δε φτάνεις ως εμάς;/ Είπα θα φύγω. Τώρα. Μ’ ό,τι να’ ναι: το σάκο μου τον ταξιδιωτικό/ στον ώμο· στην τσέπη μου έναν Οδηγό· τη φωτογραφική μου μηχανή/ στο χέρι. Βαθιά στο χώμα και βαθιά στο σώμα μου θα πάω να βρω
ποιος είμαι. Τι δίνω, τι μου δίνουν, και περισσεύει το άδικο/ Χρυσέ ζωής αέρα…
(Οδυσσέας Ελύτης, Ο Μικρός Ναυτίλος)
Δρ Δημήτριος Κουτάντος
