Την σημασία ανάδειξης της ιστορικής μνήμης, διότι «είναι αυτή που φέρνει κοντά τους λαούς της Ευρώπης», τόνισε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού Δημήτρης Πλευράκης, ο οποίος εκπροσώπησε χθες και σήμερα την ελληνική κυβέρνηση στις εκδηλώσεις για τους «Έλληνες του Γκαίρλιτς», τους 7.000 στρατιώτες και αξιωματικούς του Δ’ Σώματος Στρατού, οι οποίοι το 1916, μεσούντος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφέρθηκαν υπό δραματικές συνθήκες στην γερμανική πόλη Γκαίρλιτς, όπου και παρέμειναν επί δυόμισι χρόνια ως «αιχμάλωτοι – φιλοξενούμενοι».
«Αν στις δύσκολες συνθήκες, όταν ήμασταν εχθροί, καταφέραμε να συνυπάρξουμε, είναι ακόμη πιο εύκολο τώρα, σε ένα κοινό ευρωπαϊκό σπίτι. Λαοί χωρίς ιστορική μνήμη δεν μπορούν να έχουν κοινό μέλλον», δήλωσε ο κ. Πλευράκης χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και αναφέρθηκε στην περίπτωση του Γκαίρλιτς ως παράδειγμα συνάντησης τριών λαών και πολιτισμών, του ελληνικού, του γερμανικού και του πολωνικού, καθώς η πόλη διχοτομήθηκε και οι ανατολικές συνοικίες της παραχωρήθηκαν στην Πολωνία, στην πόλη Ζγκόρτσελετς, όπου διοργανώνονται αυτές τις μέρες οι εκδηλώσεις μνήμης. Ανάλογες εκδηλώσεις θα διοργανωθούν και στο γερμανικό Γκαίρλιτς στις 26-28 Αυγούστου.
Κατά την διάρκεια των χθεσινών εκδηλώσεων στο Ζγκόρτσελετς, εγκαινιάστηκε μνημείο αφιερωμένο στο Δ΄ Σώμα Στρατού, το οποίο τοποθετήθηκε ακριβώς στο χώρο όπου άλλοτε βρισκόταν το ελληνικό στρατόπεδο. Πρόκειται για οβελίσκο ύψους 4 μέτρων και πλάτους 1,40 μ., με επιγραφή στα ελληνικά, στα γερμανικά και στα πολωνικά, η κατασκευή του οποίου εγκρίθηκε από τη Δημοτική Αρχή του Ζγκόρτσελετς, με παρέμβαση της Ελληνικής Κοινότητας και του ελληνικής καταγωγής Δημοτικού Συμβούλου Νικόλαου Ρουσκέτου και με τον συντονισμό του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών (στη φωτό, ο κ. Δημ. Πλευράκης ενώ καταθέτει στέφανο εκ μέρους της Ελληνικής Κυβέρνησης στο μνημείο). Στο δε νεκροταφείο της πόλης, όπου διασώζονται οι τάφοι του σωματάρχη Χατζόπουλου και έξι ακόμη Ελλήνων, έχουν τοποθετηθεί ήδη αναμνηστικές πλάκες, με μέριμνα του ελληνικού κράτους.
«Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε ως ελληνικό κράτος για να τιμήσουμε, έστω 100 χρόνια μετά, έλληνες στρατιώτες που βρέθηκαν σε μια μακρινή χώρα αντιμετωπίζοντας ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης κρύο, πείνα και δυσκολίες», σημείωσε ο Αν.Γενικός της ΓΓΑΕ και τόνισε ότι τα ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια σε συνεργασία με τις γερμανικές αρχές προκειμένου να βρεθούν και να πιστοποιηθούν τα οστά 113 ελλήνων στρατιωτών. «Αυτό συνάδει με την παράδοσή μας του σεβασμού των νεκρών, ακόμη και των κατακτητών», πρόσθεσε ο κ. Πλευράκης και ανέφερε ενδεικτικά τα γερμανικά νεκροταφεία που βρίσκονται στη χώρα μας, αλλά και τον μύθο της Αντιγόνης.
Ο κ. Πλευράκης ανέδειξε ακόμη την σημαντική επιστημονικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος πτυχή της μελέτης της ιστορίας της αιχμαλωσίας των Ελλήνων του Γκαίρλιτς, περιγράφοντας τις «πρωτιές» που την χαρακτηρίζουν: Οι στρατιώτες έγιναν οι πρώτοι έλληνες βιομηχανικοί εργάτες στην Γερμανία, 50 χρόνια πριν από το δεύτερο κύμα μετανάστευσης. Επιπλέον, κατά την Επανάσταση των Σπαρτακιστών, οι έλληνες στρατιώτες έδιωξαν τους αξιωματικούς τους και έστειλαν εκπροσώπους στα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κινήματα της εποχής, ερχόμενοι σε επαφή με τις ιδεολογίες που θα εκφράζονταν αργότερα στην Ελλάδα, ως και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σημαντικότατη ωστόσο θεωρείται και η λογοτεχνική και πολιτιστική παραγωγή των Ελλήνων του Γκαίρλιτς, καθώς μεταξύ των αιχμαλώτων βρισκόταν ο Βασίλης Ρώτας, ο οποίος εξέδιδε και καθημερινή ελληνική εφημερίδα, ενώ στο Γκαίρλιτς έγινε και η πρώτη ηχογράφηση ρεμπέτικου με μπουζούκι, από τον εγγονό του Παπαδιαμάντη. Μελέτες, καταγραφές μύθων και παραμυθιών και ηχητικά ντοκουμέντα βρίσκονται σήμερα στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου και, όπως επισήμανε ο κ. Πλευράκης, στόχος της ελληνικής πλευράς είναι η ανάδειξη και αξιοποίηση του υλικού, το οποίο θεωρείται ιδιαίτερα πολύτιμο και για την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι καταγραφές αυτές δείχνουν για μία ακόμη φορά «τα τρία χαρακτηριστικά των Ελλήνων, Δημοκρατία, Φιλοσοφία και Τέχνη και τις δυνατότητες δημιουργίας, ακόμη και υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες», πρόσθεσε ο κ. Πλευράκης.
Στις εκδηλώσεις μνήμης παρευρέθηκαν ακόμη ο Νίκος Κουτσογιάννης, Δήμαρχος της Νάουσας, η οποία είναι αδελφοποιημένη με τo Ζγκόρτσελετς, αλλά και πολλοί Έλληνες από την γερμανική πλευρά των διδύμων πόλεων και μια εγγονή στρατιώτη του Δ’ Σώματος Στρατού. Στην περιοχή ζουν ακόμη απόγονοι πρώτης γενιάς, αλλά και πολύ περισσότεροι απόγονοι του δεύτερου κύματος προσφύγων που κατέφυγαν στην Πολωνία μετά τον ελληνικό Εμφύλιο.
