Κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες ένα νέο βιβλίο του Χάρη Στρατιδάκη, με τον τίτλο «Περιηγήσεις στην εκπαιδευτική ιστορία του Ρεθύμνου», σε έκδοση του Σχολικού Μουσείου Δήμου Ρεθύμνης.
Το βιβλίο μάς ξεναγεί σύντομα στην εκπαιδευτική ιστορία του Ρεθύμνου, της πόλης και του διοικητικού διαμερίσματός του, από το 1795 που λειτούργησε το πρώτο σχολείο μέχρι την αλλαγή του 20ού αιώνα προς τον 21ο. Το κάνει με τη μέθοδο του ιστορικού περιπάτου, που ο συγγραφέας του εφαρμόζει εδώ και μια δεκαετία, προκειμένου να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών και όσων συμμετέχουν στις δια ζώσης ξεναγήσεις του και να καταστήσει βιωματικότερη την εμπειρία τους. Οι πρώτοι δύο εκπαιδευτικοί περίπατοι είχαν πραγματοποιηθεί από τον συγγραφέα κατά την Διεθνή Ημέρα των Εκπαιδευτικών, τον Οκτώβριο του 2019 και του 2020 αντίστοιχα, ενώ στα σχολεία της ενδοχώρας, αντίστοιχοι περίπατοι είχαν διοργανωθεί στο παρελθόν αλλά και προγραμματίζονται για το μέλλον, μετά κορωνοϊόν.
Οι στάσεις των οκτώ περιπάτων που παρουσιάζονται στο βιβλίο, δύο μέσα στην πόλη και έξι στην ενδοχώρα του Ρεθύμνου, είναι συνολικά 120. Τα κριτήρια επιλογής τους ήταν η ιστορικότητα της λειτουργίας του εκπαιδευτικού ιδρύματος, η εικόνα του διδακτηρίου του (εάν υφίσταται), η λειτουργία του ως εκπαιδευτικού κέντρου στην ευρύτερη περιοχή, η ευκολία συμπερίληψης στη διαδρομή και μερικά ακόμα άλλα. Τα σχολεία που περιλαμβάνονται μ’ αυτό τον τρόπο πλησιάζουν σε αριθμό τα διακόσια, όπως φαίνεται και από τις αναφορές τους στο ευρετήριο του βιβλίου. Πρόκειται για σχολεία δημόσια και ιδιωτικά, όλων των βαθμίδων: νηπιαγωγεία (από το 1861), πρωτοβάθμια σχολεία (από το 1795), δευτεροβάθμια σχολεία (από το 1817) και τριτοβάθμια (από το 1977). Αναφορές γίνονται και στα επαγγελματικά σχολεία, μηχανολογίας, σχεδιαστών, οικοκυρικής, γραφομηχανής και στενογραφίας. Κι ακόμη περιλαμβάνονται τα μαθήματα τεχνών, μουσικής και ζωγραφικής. Δεν παραλείπονται τα εθνοτικά σχολεία, όπως εκείνα του μουσουλμανικού πληθυσμού του Ρεθύμνου, πενταετές προπαιδευτικά (σιμπιάν), τετραετή σχολαρχεία (ρουστιγιέ μεκτεμπί) και ένα τετραετές γυμνάσιο αρρένων (ιντατιγιέ). Και βέβαια δεν μπορούν να λείπουν τα λεγόμενα «προσφυγικά σχολεία», που ιδρύθηκαν μετά το 1922 και λειτούργησαν ως τέτοια μέχρι σχεδόν το τέλος της δεκαετίας του 1920, καθώς και τα σχολεία αναλφαβήτων, ημερήσια και νυκτερινά, και τα ειδικά σχολεία.
Στις εκπαιδευτικές περιηγήσεις περιλαμβάνονται επίσης στάσεις ξενάγησης σε σχετικά με την εκπαίδευση σημεία, όπως σε ιστορικά βιβλιοπωλεία, σε τυπογραφεία που εξέδωσαν σχολικά βιβλία, σε βιβλιοθήκες και γενικά σε χώρους φύλαξης ιστορικού εκπαιδευτικού υλικού, όπως για παράδειγμα στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη, στην οποία διασώζεται μαθηματάριο του Βενιαμίν Λέσβιου. Δεν παραλείπονται οι στάσεις σε συλλογικούς φορείς των εκπαιδευτικών κάθε περιόδου, σε χώρους δραστηριοποίησης σημαινουσών για την εκπαίδευση προσωπικοτήτων (Εμμανουήλ Βυβιλάκης Παύλος Βλαστός, Εμμανουήλ Γενεράλις, Χρυσή Αθανασιάδου κ.ά.), σε μνημεία (Ανώνυμου Μαθητή, Αφανούς Δασκάλου, νεκρικό μνημείο ελληνοδιδασκάλου προ της επανάστασης του 1821 Ιωάννη Μεταξά), σε οικοτροφεία, σε εκπαιδευτικά μουσεία και συλλογές (Σχολικό Μουσείο, Μουσείο Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου, σχολικές συλλογές Μελάμπων, Νεφς Αμαρίου και Ρουστίκων) καθώς και σε σημεία σχετικά με ευεργέτες της εκπαίδευσης του Ρεθύμνου (Μ. Καλούδης, Σ. Μαρκαντώνης, Μ. Γιαννακάκης κ.ά.).
Οι περιηγήσεις περιλαμβάνουν επίσης στάσεις σε ιστορικά εκπαιδευτήρια, όπως στο Τούρκικο Σχολείο της πόλης (1888) και σ’ εκείνο των Περιβολίων (τζαμί 19ου αιώνα), στο διδακτήριο και στο «Σπίτι της Δασκάλας» των Φραντζεσκιανών Μετοχιών (1864), στα αλληλοδιδακτικά διδακτήρια της Αργυρούπολης (1865) και του Σκορδίλου (1884), στα διδακτήρια των ελληνικών σχολείων Αγίου Πνεύματος, Μοναστηρακιού, Αρχοντικής, Ζουριδιού και Μελιδονίου και σε αρκετά ακόμη άλλα, όχι με το ίδιο ιστορικό βάθος αλλά με εξίσου εξαιρετικά παιδευτικά αποτελέσματα. Οι περίπατοι της ενδοχώρας είναι οργανωμένοι ανά ανθρωπογεωγραφική ενότητα: δυτικό Ρέθυμνο, Βρυσινοχώρια, Κατωμέρια (Αρκαδιώτικα), Άγιος Βασίλειος, Αμάρι και Μυλοπόταμος. Όλα αυτά σε ένα ευσύνοπτο βιβλίο μικρών διαστάσεων, 64 συνολικά σελίδων, με βιβλιογραφία και ένθετη εικονογράφηση κάθε λήμματος.
Στον πρόλογό του ο πρόεδρος της Επιτροπής Διαχείρισης του Σχολικού Μουσείου, αντιδήμαρχος Ρεθύμνου Στέλιος Σπανουδάκης, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «…η ιστορία της εκπαίδευσης στην πόλη και στην ύπαιθρο του Ρεθύμνου αποτελεί ένα ξεχασμένο σχετικά κομμάτι της ιστορικής θεώρησης. Ο Χάρης Στρατιδάκης συγκέντρωσε και παραδίδει στους ρεθυμνιώτες με αυτόν τον μικρό τόμο, ένα πολύτιμο υλικό».
Αντίστοιχα, ο συγγραφέας ο οποίος προσέφερε στο Μουσείο της εργασία του, σημειώνει: «Θέλω να πιστεύω ότι οι “Περιηγήσεις” θα αποδειχτούν χρήσιμες για τους κατόχους τους αλλά και διαρκές κίνητρο για γνωριμία με τα υλικά τεκμήρια μιας ιστορίας δύο αιώνων. Κι ακόμα ότι θα τύχουν ευμενούς υποδοχής από τους ενδιαφερόμενους, ώστε να εξασφαλιστεί ένα μόνιμο έσοδο για το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης, το οποίο επί δύο και πλέον δεκαετίες λειτουργεί σε εθελοντική βάση. Ελπίζω επίσης ότι οι σημερινοί διαχειριστές των σχολικών κελυφών, η πλειονότητα των οποίων -ιδιαίτερα της υπαίθρου- έχει σταματήσει να στεγάζει εκπαιδευτικά ιδρύματα εδώ και κάποιες δεκαετίες, θα σκύψουν με μεγαλύτερη στοργή επάνω τους, διασώζοντάς τα από τη φθορά του χρόνου και της αμνησίας μας».
