*Πάτρικ Μιχαήλ Λη Φερμορ, ένας Αγγλος δια βίου Φιλέλληνας που αν ζούσε σήμερα
σίγουρα θα υπερασπιζόταν την επιστροφή των Ελγίνειων μαρμάρων στην Ελλάδα, εξίσου δυναμικά.
Στο πλαίσιο του προγράμματος τιμητικών φιλοξενιών της Οικίας Μ. Patrick & Joan Leigh Fermor, που πραγματοποίησε το Μουσείο Μπενάκη το Σάββατο 14 Μαΐου 2022 είχα την ευκαιρία αλλά και την χαρά να παρακολουθήσω την ζωντανή διαδικτυακή διάλεξη του καθηγητή Roderick Beaton Επίτιμου Καθηγητή Νεοελληνικής & Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας & Λογοτεχνίας της έδρας «Κοραής» στο King’s College London με τίτλο «Ο βρετανικός φιλελληνισμός από τον Λόρδο Βύρωνα έως τον Patrick Leigh Fermor» σε άπταιστα ελληνικά.
Βρέθηκα κι εγώ ο γράφων μαζί με την σύζυγο μου ως προσκεκλημένοι στην πανέμορφη και ιστορική Καρδαμύλη της Δυτικής Μάνης συμμετέχοντας στην άνω εκδήλωση.
Απόλαυσα τόσο την ενδιαφέρουσα διάλεξη του σημαντικού φιλέλληνα καθηγητή Beaton , σε άπταιστα ελληνικά αλλά περισσότερο εντυπωσιάστηκα από το κοινό ,που παρά του ότι ήταν ξένοι γνώριζαν την ελληνική γλώσσα.
Ενώ η διάλεξη πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 14-5-22 λόγω της πανδημίας αλλά και του πρόσκαιρου άστατου καιρού, την επόμενη δηλ. την Κυριακή 15 Μαίου 2022 στις 12:30 το μεσημέρι, δόθηκε ένα κοκτέιλ στο περίφημο σπίτι του γνωστού σε όλους τους Κρητικούς τον Μ. PATRICK & JOAN LEIGH FERMOR.
Ο συνδυασμός του άγριου τοπίου της Μάνης και ιδίως η εκπληκτική ομορφιά της Καρδαμύλης με την πετρόκτιστη κατοικία του Φέρμορ με γέμισε με μνήμες παρά του ότι δεν έτυχε να τον γνωρίσω.
Κατηφορίζοντας το δρομάκι που οδηγεί στο Πόρτο Καλαμίτσι, ανάμεσα σε ελιές, κυπαρίσσια και αγριόχορτα, με τον Ταΰγετο πίσω σου κι αφού περάσεις ένα μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στους Ταξιάρχες –εκεί όπου σκορπίστηκε η στάχτη του Μπρους Τσάτουιν–, η θέα της θάλασσας προβάλλει με τέτοιον τρόπο, που σου κόβεται η ανάσα. Μέχρι που φτάνεις σε ένα σπίτι που ό,τι και να έχεις ακούσει, όσα κι αν έχεις διαβάσει γι’ αυτό, ακόμα και αν το έχεις δει σε φωτογραφίες, όταν τελικά το αντικρίζεις ή περνάς το κατώφλι του, μαγεύεσαι. Μας υποδέχθηκε η κα Ειρήνη Γερουλάνου εκ μέρους του Μουσείου Μπενάκη και ξεναγηθήκαμε δεόντως σε όλους τους χώρους όπου έζησε ο Φερμορ .Σαν να βρίσκεσαι σε έναν τόπο που το οίκημα αποτελούσε ανέκαθεν κομμάτι του, σαν κάτι που είναι εκεί χρόνια πολλά, ίσως και αιώνες, όπως τα μοναστήρια της Καλαβρίας, οι αγροικίες της Τοσκάνης, τα κάστρα της νότιας Γαλλίας, οι αρχαίες πέτρες της ελληνικής γης. Κι όμως, αυτό είναι ένα σπίτι όπου κάποτε έζησε ένας χαρισματικός άνθρωπος με τη σύντροφό του.
Επέλεξα αυτόν τον τρόπο ως τιμή για την 81η επέτειο της Μάχης της Κρήτης, στον άνθρωπο που οργάνωσε και εκτέλεσε την απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε στην κατεχόμενη Κρήτη το 1944 , στον περιηγητή, λόγιο, φιλέλληνα και ήρωα πολέμου Πάτρικ Λη Φέρμορ. Δέος με κυρίευσε η επίσκεψη μου αυτή και περιδιαβαίνοντας εξερευνητικά την οικία του Φερμορ αισθανόμουν ότι από κάπου θα εμφανιστεί και θα μου δώσει την ευκαιρία να τον ρωτήσω τόσα πράγματα από την περίοδο της Μάχης της Κρήτης.
Το ιστορικό της απαγωγής Κράιπε
Τελικά την ιδέα της απαγωγής – σταμάτησε, ο Φέρμορ μεταμφιεσμένος ως Γερμανός στρατιώτης, το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο στρατηγός, δήθεν για να κάνει έλεγχο ταυτότητας και αμέσως όρμησαν και οι υπόλοιποι της ομάδας, οι οποίοι πέταξαν έξω τον οδηγό, μπήκαν στο αυτοκίνητο κι έφυγαν όλοι, μέσα στο αυτοκίνητο, μαζί με τον αιχμάλωτο στρατηγό – την είχε ο Φέρμορ. Και πέτυχε.
Μετά την απαγωγή ξεκίνησε ένας φρενήρης αγώνας της ομάδας, μέσα από τα βουνά και τα χωριά της Κρήτης, «να προλάβουμε να στείλουμε τον αιχμάλωτό μας στη Μέση Ανατολή προτού μας πιάσουν οι Γερμανοί και να αποκλείσουμε τους Γερμανούς από το να κάνουν αντίποινα στον άμαχο πληθυσμό, όπως συνήθιζαν». Παντού, όπου κατέβαινε από το αυτοκίνητο, ο Φέρμορ συναντούσε δολοφονικά βλέμματα και έχθρα από τους Κρητικούς, επειδή λόγω της στολής που φορούσε τον περνούσαν για Γερμανό.
Έκβαση της αποστολής; Ο Κράιπε εστάλη στο Κάιρο, στους Συμμάχους, ασφαλής κι ανέγγιχτος. «Φυσικά και του φερθήκαμε με σεβασμό, τιμή και προσοχή! Αφού ήταν αιχμάλωτός μας».
Κατόπιν δεκαετιών, ο Φέρμορ ξανασυναντήθηκε με τον Κράιπε – αυτή τη φορά για μια συζήτηση γύρω από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κλίμα μεταξύ τους, ήπιο… «Ήξερε κι εκείνος ποίηση και λατινικά και αρχαία ελληνικά – το ανακάλυψα όταν ήταν αιχμάλωτός μας. Είχαμε λοιπόν πιει από τις ίδιες πηγές, είχαμε τις ίδιες ρίζες μέσα μας, πολύ προτού ξεσπάσει ο πόλεμος – κι αυτό αλλάζει τα πράγματα». Ακόμα και τα αντίποινα απεφεύχθησαν.
Ο Φέρμορ άφησε, στο αυτοκίνητο του στρατηγού, όταν το εγκατέλειψαν, ένα γράμμα προς τους Γερμαούς: «Κύριοι, ο Διοικητής σας αιχμαλωτίστηκε προ ολίγου από μια Βρετανική Δύναμη Μάχης υπό τον έλεγχό μας (σ.σ. του Φέρμορ και του Μος). Ώσπου να το διαβάσετε αυτό, τόσο ο Στρατηγός όσο και εμείς, θα βρισκόμαστε στο Κάιρο. Θέλουμε να τονίσουμε ότι η επιχείρηση αυτή πραγματοποιήθηκε χωρίς καμία βοήθεια από Κρήτες…
Οποιαδήποτε αντίποινα κατά του τοπικού πληθυσμού θα είναι τελείως απρόκλητη και άδικη. Auf baldiges Wiedersehen! (σ.σ.: οι δύο υπογραφές). ΥΓ: Λυπούμαστε πολύ που αφήνουμε το αυτοκίνητο».
Ο Φέρμορ (Μιχάλης ή Φιλεντέμ ήταν τα κωδικά ονόματά του στον πόλεμο) που ηρωποιήθηκε από τους Κρήτες και που σταθερά έπαιζε κορόνα – γράμματα τη ζωή του για την Ελλάδα μοιάζει σαν να έχει απομείνει μόνος, σύμβολο μιας εποχής ηρώων και οραμάτων. Ξεπερνάει την έννοια του ελληνιστή· πρόκειται για φιλέλληνα, με όλο τον ιδεαλισμό και όλον τον αγώνα που ο όρος περικλείει.
Η επίσκεψη μου αυτή στην οικία του Λη Φέρμορ θεωρώ ότι νοερά μου ανέσυρε μνήμες και σκέψεις μοναδικές της περιόδου της Μάχης της Κρήτης, ως μνημόσυνο κατά κάποιο τρόπο στους αγωνιστές.
Μέσα στον συμφερτό των σκέψεων, μου πέρασε και μια ιδιαίτερη σκέψη που έχει να κάνει κυρίως με τον φιλελληνισμό του Φέρμορ και την δυναμικότητα του . Εννοώ την μάχη που δίνεται τούτη την περίοδο για την δίκαιη επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από την Αγγλία και που αν ζούσε ο Φέρμορ θα συνέβαλε καταλυτικά.
Δηλώνω ότι η επίσκεψη μου στην οικία του Φερμορ στην Καρδαμύλη μου δημιούργησε ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με την Μάχη της Κρήτης και μεγάλη περίσκεψη αλλά κυρίως μου άφησε μια γλυκό-πικρη αίσθηση, με ένα μεγάλο ερωτηματικό δηλ. αυτό της μοιρασμένης επιλογής, ανάμεσα σε δυο μεγάλα (Κ) κάπα της ζωής του, που αγάπησε πολύ δυνατά, δηλαδή την ΚΡΗΤΗ και την ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ. Αξίζει έστω μία φορά την επίσκεψη σας.
Γεώργιος Βλατακης
Πρόεδρος ιστορικού συλλόγου Ρεθυμνιων Αττικής «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ»
