Σταμάτης Αποστολάκης [1]
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης, Πρακτικά ημερίδας με θέμα: Η Κρητική Διάλεκτος. Ιστορικότητα, εκφραστικό βάθος, διδακτικοί πειραματισμοί. Επιμέλεια: Χ. Στρατιδάκης, με την αιγίδα του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Δήμου Ρεθύμνης, Ρέθυμνο, Σεπτ. 2020, σχ. 8ο, σελ. 110
Ξεκινούμε με αποσπάσματα από τον Πρόλογο του επιμελητή της έκδοσης και Γεν. Γραμματέα του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, αγαπητού φίλου κ. Χάρη Στρατιδάκη. Γράφει:
«…Τα κείμενα που δημοσιεύονται αποτελούν ανεπτυγμένες μορφές των προφορικών ανακοινώσεων. Καθώς οι ομιλητές αποδέχθηκαν τον περιορισμό για δωδεκάλεπτες εισηγήσεις, προκειμένου το κοινό να αποχωρήσει από την ημερίδα ικανοποιημένο αλλά όχι και ταλαιπωρημένο, είχαν τη δυνατότητα να αναπτύξουν στον ανά χείρας τόμο τα θέματά τους χωρίς κανέναν περιορισμό. Τους ευχαριστούμε θερμά, και από τη θέση αυτή, για τη συνεργασία τους…» (σελ. 8).
Στη συνέχεια (σελ. 9 κ.ε.) ο φιλόλογος και τ. δήμαρχος Ρεθύμνης κ. Δημήτρης Ζ. Αρχοντάκης παρουσιάζοντας: «Το ιστορικό βάθος της Κρητικής Διαλέκτου», τονίζει μεταξύ άλλων στη συναρπαστική αφήγησή του «Μια μέρα του Κοτσυφομύρου», όπου χαίρεσαι έκφραση και γλώσσα των αγροτών της Κρήτης μας. Και στη συνέχεια (σελ. 12 κ.ε.) να μελετήσουμε, με βοηθό μας τον κ. Αρχοντάκη, τη γλωσσική παράμετρο του ως άνω κειμένου.
Με τη μεθοδική βοήθειά του λοιπόν, όντως εκτιμούμε και βρίσκομε κι εμείς συναρπαστικό το φαινόμενο της επιβίωσης τόσον πλούσιου λεξιλογίου, της πανάρχαιας ελληνικής μας γλώσσας, στη ζωντανή διάλεκτο της Κρήτης μας, καθ’ όλη την πορεία της στο χρόνο. Πάντως, η παραπάνω συνοπτική διαπραγμάτευση του ιστορικού βάθους της κρητικής μας διαλέκτου, διαγράφει αδρομερώς τον μνημειακό της χαρακτήρα. Αποτελεί δε κατά τον συγγραφέα της μελέτης αυτής, αξιοθαύμαστο γλωσσικό μνημείο μεγάλης επιστημονικής αξίας, που πρέπει και ν’ αποτυπωθεί λεπτομερώς και να διδαχτεί στις νεότερες γενεές.
Ακολούθως (σελ. 27-38), ο εκλεκτός φίλος κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, στη μελέτη του, για «Την Κρητική Διάλεκτο, ως πολύτιμο εργαλείο παραγωγής γνήσιου Κρητικού Λόγου και Πολιτισμού» απ’ αφορμή το βιβλίο της κας Ευγενίας Ζαμπετάκη: «Παλαιϊνές Κρητικές Κουβέντες», μας είπε μεταξύ των άλλων, κατά την παρουσίασή του και τα παρακάτω:
«…Τα εν λόγω ηθογραφήματα της αείμνηστης δασκάλας είναι γεγονός ότι διαβάζονται πολύ ευχάριστα και με εξαιρετικό ενδιαφέρον, λόγω, κυρίως, της θεματικής τους, που αφορά στις δυσκολίες και στα προβλήματα της καθημερινής ζωής, στα γιορτινά έθιμα, στον πολιτισμό και στις παραδόσεις των Κρητικών, κυρίως της υπαίθρου, σε μιαν εποχή που οι παλαιότεροι τη θυμόμαστε, από τότε, από τα παιδικά μας χρόνια, με πολλήν, ομολογουμένως, αγάπη και νοσταλγία…» (σελ. 28).
Και παρακάτω: «…Έτσι, διηγήσεις, λαογραφικού, κυρίως, ενδιαφέροντος, που αποτυπώνουν εναργώς και με κάθε δυνατή λεπτομέρεια την κάθε πτυχή της ζωής του υλικού, πνευματικού και κοινωνικού βίου των παλαιϊνών Κρητικών, παρελαύνουν ζωντανά, μπορώ να πω “εικονιστικά” και συχνά με αυθόρμητο χιούμορ, αρκετή σάτιρα και άκακη ειρωνεία, μέσα από τις ιστορίες της αείμνηστης Ευγενίας Ζαμπετάκη, μαζί με τον πολυτίμητο θησαυρό της κρητικής διαλέκτου, διά της οποίας και μόνο μπορούσε όλα αυτά να τα εκφράσει κατά τρόπο γνήσιο και αυθεντικό».
Στη συνέχεια, διερευνά ο μελετητής κ. Παπαδάκης, τα «της γλωσσικής συνέχειας της διαλέχτου μας», την εποχή της Κρητικής Αναγέννησης, τους λαϊκούς ερευνητές της κρητικής διαλέκτου, και την προσφορά των, εκτιμώντας την όντως σπουδαία αυτή προσφορά των.
Έπονται (σελ. 39-48) «Τα Γράμματα από τα Καπετανιανά, και η απήχησή τους», του κ. Γιώργου Σταματάκη, γνωστότατού μας, από την περιοδική του έκδοση «Κρητικό Πανόραμα» των χρόνων 2003 – 2008, του οποίου ήμασταν μελετητές! Όπως ορθότατα τονίζεται (σελ. 40 κ.ε.):
«Τα “Γράμματα από τα Καπετανιανά” είναι απολύτως συνδεδεμένα με τα βουνά της Κρήτης, η οποία επιμένει να αγνοεί την θάλασσα που την περιβάλλει. Στα βουνά γεννήθηκαν, στα βουνά διαδραματίζονται και στα βουνά γράφτηκαν. Το ορεινό χωριό Καπετανιανά αποτελεί τον τόπο δράσης όλων των ηρώων. Στο ίδιο χωριό, όπου γεννήθηκα και αναθράφηκα κι εγώ, ευρίσκεται ο σπόρος τους, όταν, απουσία οποιασδήποτε άλλης εικόνας, μεγεθύνονταν στην παιδική μας αντίληψη οι απλές ιστορίες των ταπεινών κατοίκων τους: ελλείψει μέτρου συγκρίσεως, εκείνοι δεν αντιλαμβάνονταν τη θέση τους και τις θεωρούσαν υπέροχες».
Στις σελ. 49-69 του πολύτιμου όντως τόμου, φιλοξενείται η μελέτη του ξεχωριστού φίλου μας, του κ. Χάρη Στρατιδάκη, δρα Παιδαγωγικής και γεν. γραμματέα του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, με θέμα του, τις «Απόπειρες διδασκαλίας της Κρητικής Διαλέκτου στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση». Ήδη, στην περίληψη της μελέτης του (σελ. 49 κ.ε.), μας τονίζει ότι «θ’ αναφερθεί στις απόπειρες διδασκαλίας της κρητικής διαλέκτου, που έχουν πραγματοποιηθεί, είτε από τον ίδιο, με την ιδιότητα του δασκάλου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, είτε από τους συνεργάτες του (Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Ρέθυμνο), όταν ήταν υπεύθυνός της, είτε όταν ήταν στην Περιφερειακή Χανίων, Σχολικός Σύμβουλος. Προσπάθειες, τονίζει, που δεν ήταν οι μόνες. Και αναφέρεται σε συζητήσεις φιλολόγων στο Ρέθυμνο, ανάμεσά τους και ο αείμνηστος σήμερα πατέρας του, μεθοδικός φιλόλογος και άλλοι αξέχαστοι Ρεθεμνιώτες, που η προσφορά των έγραψε Ιστορία, στην εκπαιδευτική πορεία του Ρεθύμνου. Ιστορία που συνεχίζεται -χωρίς υπερβολή- και από το γιο του Χάρη, με τη μέχρι σήμερα σχετική βιβλιογραφία του (δες Πρακτικά της Ημερίδας, σελ. 69 κ.α.)
Και προχωρούμε στης εκλεκτής καθηγήτριας του Πανεπιστημίου μας, κας Μαρίνας Τζακώστα, την εισήγηση, με θέμα: «Πώς οι διάλεκτοι μπορούν να γίνουν αναπόσπαστο κομμάτι της γλωσσικής διδασκαλίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης: η περίπτωση της κρητικής».
Στην περίληψη που προτάσσει, τονίζει ότι: «Στόχος του παρόντος άρθρου είναι η συνειδητοποίηση εκ μέρους των αναγνωστών, των μύθων που καλλιεργούνται σε αντίθεση με τις πραγματικότητες που υφίστανται ως προϊόντα της έρευνας σε σχέση με τη χρήση των νεοελληνικών διαλέκτων, την αξία τους και το ρόλο που αυτές μπορούν να διαδραματίσουν ως φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς και ως εργαλεία γλωσσικής διδασκαλίας…», και καταλήγει: «Τέλος, παραθέτω ενδεικτικές βιβλιογραφικές λίστες με μελέτες θεωρητικής ανάλυσης και εφαρμοσμένης προσέγγισης της κρητικής διαλέκτου αλλά και έργα σύγχρονης κρητικής λογοτεχνικής παραγωγής» (σελ. 71).
Έπεται η εκδήλωση τιμής, στον πολυσέβαστο καθηγητή μας κ. Χριστόφορο Χαραλαμπάκη «και την συμβολή του στη μελέτη της Κρητικής Διαλέκτου», στις σελ. 93-110 του τόμου. Την προσφώνηση έκανε με γλαφυρότητα και δίκαιο λόγο, η σεβαστή πρόεδρος του Ιστορικού, Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, κα Φαλή Γ. Βογιατζάκη και την αντιφώνηση ο τιμώμενος ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας στο Εθν. Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, με θέμα: «Για ένα ενοποιημένο Λεξικό της Κρητικής Διαλέκτου».
Φροντίσετε για την εξασφάλιση του πολύτιμου τεύχους των Πρακτικών για την Κρητική Διάλεκτο, έκδοση του Ιστορικού, Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, για να χαρείτε πλήρεις τις εισηγήσεις που είναι κείμενα ιδιαίτερης επιστημονικής αξίας. Μας ενδιαφέρουν δε, και σαν Κρητικούς, όλως ιδιαίτερα.
Εξάλλου: «Με τη φιλοσοφία αυτή έχουμε εκδώσει μέχρι σήμερα, τα βιβλία «Μνήμη Γιάννη Σπανδάγου» (2013), «Πρακτικά της Ημερίδας “Μαρτυρίες για τη Μονή Αρκαδίου» (2017), «Κόσμημα πνευματικόν της Ρεθύμνης. Μαρία Τσιριμονάκη, 1925 – 2017» (2018), «Άρχων αρχειοφύλαξ τεκμηρίων της ιστορίας του Ρεθύμνου. Μανός Αστρινός, 1928 – 2013» (2018) και «Ως χαρίεν άνθρωπος όταν άνθρωπος η. Μανόλης Κούνουπας, 1926 – 2018» (2019). Στην έκδοση όλων σχεδόν των βιβλίων αυτών, χορηγός στάθηκε ο Μανόλης Χαλκιαδάκης, εκδότης της εφημερίδας «Ρεθεμνιώτικα Νέα», τον οποίο ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή», γράφει στον Πρόλογο του τόμου (σελ. 7) ο επιμελητής του, κ. Χάρης Στρατιδάκης.
[1] Ο Σταμάτης Αποστολάκης είναι συνταξιούχος δάσκαλος, ιστορικός ερευνητής και λαογράφος. Έχει βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών και από πολλούς άλλους πνευματικούς φορείς, ενώ προς τιμήν του κυκλοφόρησε το 2019 ο τιμητικός τόμος «Μα σα μυρίζει ο φρόνιμος, βαρσάμια δε μυρίζουν. Εγκώμιον Σταμάτη Αποστολάκη». Εδώ και μισό αιώνα διατηρεί στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» την στήλη «Πνευματικά και καλλιτεχνικά νέα», στην οποία και πρωτοδημοσίευσε την παρούσα βιβλιοπαρουσίαση.
