Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε, το Σάββατο 18 Ιανουαρίου 2014, το συνέδριο Διαδρομές των Ρωσικών Εικόνων στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, που διοργάνωσε στο Ρέθυμνο το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
Οι εργασίες του συνεδρίου είχαν ξεκινήσει στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνα με την ευκαιρία των εγκαινίων της έκθεσης Ομιλούσες Εικόνες. Η διάδοση του θρησκευτικού πίνακα στη Ρωσία και στα Βαλκάνια, 16ος-19ος αιώνας. Στην εκδήλωση, στην οποία παρευρέθηκε ο πρέσβης της Ρωσίας κ. Vladimir I. Chkhikvishvili, την εισαγωγή στην προβληματική του συνεδρίου έκανε η καθηγήτρια Σλαβικών σπουδών του ΕΚΠΑ κυρία Όλγα Αλεξανδροπούλου.
Στις εργασίες του συνεδρίου στο Ρέθυμνο συμμετείχαν διακεκριμένοι επιστήμονες από τη Ρωσία, Σερβία, Βουλγαρία και Έλληνες ερευνητές και καθηγητές Πανεπιστημίου από το Βυζαντινό Μουσείο, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Πολιτισμού.
Οι ανακοινώσεις ανέδειξαν τις μακροχρόνιες και πολλαπλές σχέσεις- θρησκευτικές, πολιτικές και εμπορικές- ανάμεσα στον ορθόδοξο κόσμο της καθ’ ημάς ανατολής και της Ρωσίας.
Η κυρία Engelina Smirnova καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Μόσχας, παρουσίασε τους εικονογραφικούς τύπους που μεταφέρθηκαν από τη Ρωσία στην Ελλάδα και υιοθετήθηκαν από τη λεγόμενη μεταβυζαντινή τέχνη.
Τρεις ανακοινώσεις των Elena M. Saenkova, Natalia I. Komashko και Aleksandr Preobrazhenskii αναφέρθηκαν στον σημαντικό ρόλο που έπαιξε ο Αρχιεπίσκοπος Αρσένιος Ελασσόνας ο οποίος εγκατεστημένος στη Μόσχα πρωτοστάτησε σε πολλές αποστολές ρωσικών εικόνων στον ελληνικό χώρο καθώς και στις ελληνικές παροικίες στη Δύση. Οι πλούσιες δωρεές ρωσικών εικόνων στη Μονή Αγ. Αικατερίνης στο Σινά και στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων παρουσιάστηκαν από τους Natalia I. Komashko, Boris Fonkic και Nadezhda Chesnokova.
Ο Διευθυντής Ερευνών του ΕΙΕ κ. Κρίτωνας Χρυσοχοΐδης αποσαφήνισε το θεσμικό πλαίσιο «ζητειών» που διενεργούσαν τα Πατριαρχεία και τα Μοναστήρια της Ανατολής στη ρωσική επικράτεια.
Η ερευνήτρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών κυρία Γιουλιάνα Μποΐτσεβα με το παράδειγμα της Πάτμου, όπου, με κέντρο τη Μονή Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου, σώζονται μέχρι σήμερα σημαντικές μοναστηριακές και ιδιωτικές συλλογές, ανέδειξε τις ποικίλες διόδους της μεταφοράς, τις μορφές και παραμέτρους της αποστολής αλλά και την υποδοχή των ρωσικών εικόνων, ως σημαντικά υλικά τεκμήρια των πολιτικών και εμπορικών σχέσεων ανάμεσα στο Αιγαίο και τη Ρωσία. Τις σωζόμενες ρωσικές εικόνες στην Ήπειρο παρουσίασε η κυρία Βαρβάρα Παπαδοπούλου διευθύντρια της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Ο καθηγητής N. Makuljevic, του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου, παρουσίασε τις θρησκευτικές και ιδεολογικές χρήσεις των ρωσικών εικόνων στη Σερβία.
Ο καθηγητής του ΑΠΘ Α. Σέμογλου, παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο οι ρωσικές επιρροές ενσωματώθηκαν στην παραδοσιακή βυζαντινή εικονογραφία.
Οι ομιλίες της κυρίας T. Borisova, καθώς και εκείνη των κκ. Νίκου Κωνστάντιου και Νίκου Καστρινάκη παρουσίασαν τις δογματικές και ιδεολογικές διεργασίες που βρίσκονταν πίσω από την εικόνα «Ζωντανός Σταυρός» η οποία είναι ένα από τα κύρια εκθέματα της έκθεσης «Ομιλούσες εικόνες» στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Με τις παρουσιάσεις αυτές η θεματική της έκθεσης εντάχθηκε σε ένα ευρύτερο θρησκευτικό και κοινωνικό ευρωπαϊκό πλαίσιο που ξεπερνά τα σύνορα Ορθοδοξίας και καθολικού κόσμου.
Τέλος ας σημειωθεί ότι το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών σε συνεργασία με το Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Laser του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας μελετούν την τεχνοτροπία και τα υλικά που χρησιμοποιούνται στις εικόνες εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες μη παρεμβατικές μεθόδους. Την έρευνα αυτή που υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος ΠΟΛΙΤΕΙΑ της δράσης ΚΡΗΠΙΣ που χρηματοδοτεί η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας παρουσίασε η ερευνήτρια του ΙΗΔΛ K. Μελεσσανάκη.
