Τρεις ολόκληρες ώρες κράτησε η δεύτερη κατά σειρά ξενάγηση στον περιβαλλοντικό πλούτο της Φορτέτζας, την περασμένη Κυριακή 5 Ιουνίου 2016.
Η ξενάγηση αυτή αποτελούσε συνέχεια προηγούμενης, που είχε πραγματοποιηθεί την Κυριακή 22 Μαΐου 2016 για τις «Ημέρες Ρεθύμνου 2016» από τον Σύλλογο Κατοίκων Παλιάς Πόλης Ρεθύμνου και είχε τον τίτλο «Προμαχώνες και κανονιοθυρίδες, κολισαύρες και πετρομαρουλίδες, περιήγηση στον μνημειακό, χλωριδικό και πανιδικό πλούτο της Φορτέτζας του Ρεθύμνου».
Οι εκδηλώσεις της ημέρας εκείνης των Γιορτών είχαν ανασταλεί με έκτακτο δελτίου τύπου, όμως την προειδοποίηση είχαν αγνοήσει περισσότεροι από πενήντα θαρραλέοι περιηγητές, τους οποίους και είχε ξεναγήσει υπό δυσμενείς συνθήκες ο συγγραφέας – σχολικός σύμβουλος Χάρης Στρατιδάκης.
Με τον ίδιο εμψυχωτή αλλά με άριστο καιρό και ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα έλαβε χώρα και η δεύτερη κατά σειρά περιήγηση της Φορτέτζας. Πήραν μέρος περισσότεροι από τριάντα συμπολίτες και φίλοι του Ρεθύμνου, που απόλαυσαν ένα Κυριακάτικο βραδινό, σε συνθήκες που κυμαίνονταν από απλό περίπατο μέχρι ορεινή πεζοπορία.
Η περιήγηση ξεκίνησε διαφορετικά από την προηγούμενη, με μια έκθεση βιβλίου. Έτσι, στα βράχια μπροστά στην κεντρική πύλη του φρουρίου εκτέθηκαν βιβλία και περιοδικά για τα φυτά της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας: του Βαγγέλη Παπιομύτογλου, του Κώστα Σφήκα, της Marina Clauser, του Δήμου Τσαντίλη και του Έλμουτ Μπάουμαν, όπως και το περιοδικό Η φύση της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης. Η έκθεση βιβλίου περιλάμβανε επίσης τέσσερα βιβλία για τη Φορτέτζα του Ρεθύμνου, τη δίτομη διδακτορική διατριβή της Ιωάννας Στεριώτου, του Ανδρέα Νενεδάκη, της Στέλλας Καλογεράκη και του Νίκου Δερεδάκη. Στο σύνολό τους τα 15 βιβλία και περιοδικά παρουσιάστηκαν σύντομα σε όσους ξεναγούμενους είχαν φτάσει στην ώρα τους.
Ακολούθησε ένα εργαστήριο παρασκευής τουρσιού από τους χλωριδικούς θησαυρούς των τειχών του φρουρίου. Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να συλλέξουν σε ένα όμορφο πανεράκι τις ανθισμένες κάπαρες (Capparis spinosa, κάπαρη η ακανθώδης) και τα δροσερά φυλλαράκια του κρίταμου (Crithmum maritimum, κριθάρι της θάλασσας) και να παρακολουθήσουν το βράσιμο και τη συντήρησή τους μέσα σε ελαιόλαδο. Μερικοί δεν δίστασαν να δοκιμάσουν το αποτέλεσμα του κόπου τους, το οποίο βρήκαν ιδιαίτερα γευστικό. Το εργαστήριο υποστήριξε η Αλκμήνη Μαλαγάρη, ενώ την ξενάγηση φωτογράφησαν ο Δημήτρης Πολιτάκης και ο Στέλιος Δαφέρμος.
Να υπενθυμίσουμε ότι από την κάπαρη συλλέγονται τα μικρά μπουμπούκια, τα δροσερά φυλλαράκια, οι κορυφές και τα «καρπουζάκια» ενώ από το κρίταμο οι νεαροί βλαστοί και τα φύλλα. Ως προς τις θεραπευτικές ιδιότητες, η κάπαρη θεωρείται αντιβακτηριδιακή, αντιυπερτασική, αναλγητική, αντιδιαβητική και αντιφλεγμονώδης και το κρίταμο διουρητικό, αντιμικροβιακό, αντιοξειδωτικό και αφροδισιακό. Και τα δύο θεωρούνται ιδιαίτερα ορεκτικά και όχι μόνο με τη μορφή του τουρσιού αλλά και στεγνωμένα και ξανθισμένα στον ήλιο και συντηρημένα σε ελαιόλαδο με λίγο ξίδι, ή ωμά σε σαλάτες και μαγειρεμένα με ψάρια, κρεατικά και ζυμαρικά, στα οποία χαρίζουν μια ιδιαίτερη πικάντικη γεύση.
Ακολούθησε περιήγηση δύο περίπου χιλιομέτρων γύρω από τα τείχη της Φορτέτζας, με εννέα συνολικές στάσεις, στην κεντρική πύλη, κάτω από τον προμαχώνα του Αγίου Νικολάου, κάτω από την αιχμή του Αγίου Σώζοντος, στην βόρεια πύλη, στην δυτική πύλη, στον Άγιο Σπυρίδωνα, στη συνοικία Χαράκια (με ξενάγηση του Λεωνίδα Λιουδάκη), στον Εικαστικό Παιδότοπο και στη βάση του προμαχώνα του Αγίου Παύλου. Άσχημη εντύπωση έκανε στους συμμετέχοντες η κατάσταση που επικρατεί όχι μόνο στα τείχη, με τα «δάση» αγκαράθων (Phlomis lanata), αγριομαϊντανών (Scaligeria napiformis), αγριομαργαριτών (Chrysanthemum segetum), γαϊδουράγκαθων (Silybum marianum), ενδημικών πετρομαρουλών (Petromarula pinata) και συκιών (Ficus carica) αλλά και στον Εικαστικό Παιδότοπο, με την εγκατάλειψη στα χέρια ομάδων εφήβων ενός ευοίωνου στην εποχή του έργου του αρχιτέκτονα Κώστα Μπίρη. Εκεί οι ξεναγούμενοι είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν, πέραν των αρθρόποδων, των πουλιών, των σαλιγκαριών και των σαυρών που είχαν ήδη δε στα τείχη της Φορτέτζας, ένα όμορφο άλογο, που ο περίοικος ιδιοκτήτης του προφανώς έκρινε ότι προσδίδει μεσαιωνική αυθεντικότητα στο χώρο.
Και πράγματι, στη σύντομη στάση τους οι ξεναγούμενοι είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν, πέραν της επιβλητικότητας του προμαχώνα του Αγίου Λουκά (και του επάνω του ομώνυμου επιπρομαχώνα), ένα εντυπωσιακό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου στο μεσοπύργιο διάστημα και τρία -φθαρμένα δυστυχώς- οικόσημα οικογενειών αρχόντων, που είχαν εμπλακεί στην οικοδόμηση του φρουρίου του Ρεθύμνου στα τέλη του 16ου αιώνα.
Όλοι οι συμμετέχοντες στην ξενάγηση πήραν ανά ζεύγη το βιβλιαράκι με το αναλυτικό πρόγραμμά της, προσφορά του Συλλόγου Κατοίκων Παλιάς Πόλης και του Βιβλιοπωλείου Δασκαλάκη, σχεδιασμένο από τον Κωνσταντίνο Ανδρώνη. Ο οργανωτής της ξενάγησης με τη σειρά του υποσχέθηκε σε όσους άντεξαν να περπατήσουν μέχρι το τέλος μια θεματική ξενάγηση στο εσωτερικό του φρουρίου, με εστίαση στον τρόμο που επικράτησε σ’ αυτό κατά την δύσκολη περίοδο του Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου 1646.
