Απόγευμα Τρίτης, στο ΚΠΙΣΝ. Ο καθηγητής του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης προσγειώνει τις προσδοκίες… επιστημονικής φαντασίας για την τεχνητή νοημοσύνη και προτείνει στην Ελλάδα να κάνει τα αυτονόητα. Μερικά από αυτά που έκαναν και στην Εσθονία…
του Κώστα Γιαννακίδη
Υπάρχουν δύο πράγματα στη ζωή για τα οποία οι περισσότεροι άνδρες ισχυρίζονται ότι δεν τους έχουν συμβεί ποτέ. Το δεύτερο είναι να μην μπορείς να καταλάβεις πώς λειτουργεί μία απλή συσκευή.
Με γενναιότητα θα ομολογήσω ότι μου συμβαίνει όλο και πιο συχνά. Ναι, εγώ που κάποτε άνοιγα το κουτί και πετούσα το manual. Που δεν καταδεχόμουν να αναζητήσω βοήθεια στο δίκτυο ή να τηλεφωνήσω σε φίλο. Εγώ που πίστευα ότι η λύση όλων των προβλημάτων στον υπολογιστή ξεκινάει από δεξί κλικ. Ακόμα δεν μπορώ να αποφασίσω αν φταίω εγώ που μεγαλώνω ή οι συσκευές που γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Μεταξύ μας, πιστεύω ότι είναι το πρώτο. Μεγαλώνω. Και οι συσκευές δεν εξελίσσονται πολύπλοκες, απλώς προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες που το κουρασμένο μυαλό μου δυσκολεύεται να επεξεργαστεί.
Στη σκηνή του «Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος» είναι ο Τζέμις Γουιτέικερ, ένας από τους κορυφαίους μηχανικούς στον κόσμο -αυτήν την περίοδο δουλεύει για τη Microsoft και ήρθε για το συνέδριο της εταιρείας στην Ελλάδα. Κατά κάποιον τρόπο μου δίνει κουράγιο. «Η τηλεόραση που έχεις δεν είναι smart, όσο και αν επιμένει ο κατασκευαστής της. Θα ήταν smart, αν της μιλούσες, της ζητούσες να σου προτείνει κάτι και σου απαντούσε με πρόταση που θα γεννούσε ο αλγόριθμος παρακολούθησης των τηλεοπτικών και δικτυακών σου συνηθειών. Και θα ήταν ακόμα πιο smart αν έκανε συνδυασμό με όλα τα προφίλ των ανθρώπων που βρίσκονται στο δωμάτιο. Θα σας πρότεινε κάτι που αρέσει σε όλους».
Σε περιβάλλον τεχνητής νοημοσύνης το πρόβλημα μου δεν έχει καμία σημασία, δεν υφίσταται καν. Η συσκευή θα είναι πιο έξυπνη από μένα -ήδη συμβαίνει, αλλά όχι στον βαθμό που περιμένουμε την επόμενη δεκαετία. «Είμαστε η πρώτη γενιά ανθρώπων που θα κατασκευάσει μηχανές πιο έξυπνες από τους ανθρώπους. Η πρώτη γενιά που θα στοχαστεί με νέα δεδομένα πάνω στην έννοια της ανθρώπινης φύσης και κυρίως πάνω σε αυτό που είναι ανθρώπινο» λέει ο μηχανικός. «Τα πάντα στη ζωή είναι πληροφορία. Και οι μηχανές χειρίζονται την πληροφορία καλύτερα από τους ανθρώπους. Αρα θα κάνουν σχεδόν τα πάντα καλύτερα από μας. Σήμερα οι δικηγόροι με το λαμπρότερο μέλλον είναι αυτοί που δουλεύουν πάνω στα συστήματα που θα τους αντικαταστήσουν». Και πού θα βγάλει αυτό; Πιθανότατα σε μία κοινωνία όπου θα κινείται μέσα από την αλληλεπίδραση των μηχανών. Η μηχανή που θα δουλεύει για σένα, θα συναλλάσσεται με τις μηχανές και τους αλγορίθμους των άλλων. Βέβαια όσο οι μηχανές αποκτούν έλεγχο, τόσο ατονεί η έννοια του συναισθήματος. Βλέπετε το συναίσθημα δίνει έμπνευση και αρμονία. Η έλλειψη του, όμως, οδηγεί στην ακρίβεια, στην τελειότητα.
Μισό λεπτό. Όταν ανέβηκε στη σκηνή ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο καθηγητής του ΜΙΤ, προσγείωσε τις προσδοκίες για την τεχνητή νοημοσύνη. «Είναι καλή στην αναγνώριση εικόνας και ήχου, μέτρια στην επεξεργασία κειμένου, κακή στον προγραμματισμό κίνησης. Υπάρχει επίσης θέμα στην αξιοπιστία των δεδομένων με τα οποία τροφοδοτούνται τα συστήματα. Πώς ξέρεις ότι ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα;»
Κατά τον Δασκαλάκη υπάρχουν και άλλα προβλήματα για τα οποία δεν υπάρχει ούτε καν ικανοποιητική συζήτηση προς την επίλυση τους. «Πώς μπορείς να διδάξεις ηθική σε μία μηχανή; Η ανθρώπινη ηθική έχει κώδικα, αλλά είναι ένας κώδικας που δεν μεταφράζεται μαθηματικά. Οι μηχανές, λοιπόν, μπορεί να παίρνουν τεχνικά σωστές αποφάσεις, αλλά θα υστερούν ηθικά. Επίσης υστερούν και στην αντίληψη της Δημοκρατίας, δεν μπορούν να κάνουν πολιτική και να αντιληφθούν λεπτές έννοιες».
Ο Δασκαλάκης δεν πιστεύει ότι το μέλλον είναι δυστοπικό με τη σύγκρουση ανάμεσα στους ανθρώπους και στις μηχανές. Δεν νομίζει ότι οι μηχανές θα κυριαρχήσουν στον κόσμο, βάζοντας στο περιθώριο των ανθρώπους. Απλώς, όπως λέει, θα διαμορφωθεί ένα ευρύ φάσμα σχέσεων ανάμεσα στον άνθρωπο και στη μηχανή. Όμως οι σχέσεις αυτές θα καθορίζονται από την ανθρώπινη δεξιότητα, όχι από τις μηχανές. Οι μηχανές θα κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη. Όπως και στην Εσθονία.
Ο Τόμας Χέντρικ Ιλβες ήταν πρόεδρος της Εσθονίας από το 2006 ως το 2016, την περίοδο, δηλαδή που η χώρα έκανε τα μεγάλα ψηφιακά άλματα. Ενα από τα πολλά και ενδιαφέροντα που μας είπε είναι ότι οι μηχανές και η ψηφιοποίηση των πάντων ουσιαστικά εξαφάνισαν τη διαφθορά από τη χώρα του. Στην Εσθονία υπάρχουν μόνο τρεις διαδικασίες που δεν μπορούν να γίνουν ηλεκτρονικά: να παντρευτείς, να χωρίσεις και να αγοράσεις γη. Γεννιέσαι και το νοσοκομείο αναλαμβάνει να σου βγάλει ως και ΑΦΜ. Η ηλεκτρονική σου ταυτότητα είναι φορτωμένη στη SIM του κινητού σου. Ανοίγεις λογαριασμούς και φτιάχνεις εταιρείες από το σπίτι σου. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες e-residents, δηλαδή φυσικά πρόσωπα που «αγοράζουν» ηλεκτρονικά τη διαμονή τους στην Εσθονία, ιδρύοντας επιχειρήσεις με έδρα τη χώρα.
Βέβαια, στην Ελλάδα συνηθίζουμε να δείχνουμε με θαυμασμό προς την Εσθονία και μετά να κουνάμε το κεφάλι, συγκρίνοντας με τη δική μας υστέρηση. Εντάξει, αλλά έχω την αίσθηση ότι είναι μία άνιση σύγκριση. Η Εσθονία είναι μία μικρή χώρα, με πληθυσμό 1,3 εκατ. κατοίκους που, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν ανέκτησε την ανεξαρτησία της, έκανε μία καινούργια αρχή. Απλώς έλαβε τη σωστή απόφαση. «Όταν η χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε, βρεθήκαμε σε ένα σταυροδρόμι. Θα κρατούσαμε το σοβιετικό μοντέλο ή θα κάναμε τολμηρές μεταρρυθμίσεις;» Ωραία ερώτηση, να την κάνεις τώρα σε Ελληνες.
Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης έδωσε την απάντηση του: «Να σκεφτούμε παγκόσμια και τοπικά. Οι αγορές είναι πλέον παγκόσμιες, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα πλεονεκτήματα και τους μορφωμένους ανθρώπους μας. Να κάνουμε μεταρρυθμίσεις, να ενισχύσουμε την έρευνα και να ιδρύσουμε ιδιωτικά Πανεπιστήμια».
Ο αλγόριθμος του αυτονόητου…
