Ο Μανώλης Βαγιωνάκης από το Μαλάκι Ρεθύμνου είναι ένας παραδοσιακός Κρητικός αφού έχει βιώματα και αναμνήσεις από την Κρήτη του παρελθόντος.
Είναι πρωτοχορευτής και υπεύθυνος του παραδοσιακού συλλόγου εκμάθησης χορών “Ο Ψηλορείτης”, ένας σύλλογος που υπάρχει πάνω από μια εικοσαετία και έχει διδάξει χορό μαζί με την σύζυγο του και τους δυο γιούς του σε πάρα πολλά παιδιά. Ο γιος του Μάρκος είναι ένας εξαίρετος παραδοσιακός λυράρης και τραγουδιστής εκτός από δάσκαλος χορού και έχει εμφανιστεί σε πολλές περιοχές εντός και εκτός Κρήτης.
Ο Μανώλης Βαγιωνάκης από την ερχόμενη περίοδο έχει σκοπό να ιδρύσει και τμήμα ριζίτικου τραγουδιού που ο ίδιος γνωρίζει και αγαπά πολύ. Όπως τονίζει το είδος αυτό τραγουδιέται εκτός από τα Χανιά και στο Δυτικό Ρέθυμνο που είναι η συνέχεια του νομού Χανίων. Ασιγωνιώτης από την μεριά της μητέρας του έχει και αυτός ρίζες στον Αποκόρωνα και βιώματα από τις παρέες και τα γλέντια. Σήμερα στην δύσκολη εποχή που περνάμε και ιδιαίτερα μετά την δραματική υποχώρηση της οικοδομικής δραστηριότητας ο Μανώλης που υπήρξε δραστήριος εργολάβος ασχολείται με την εκτροφή ζώων στο όμορφο χωριό του ενώ παράλληλα κάνει και το χόμπυ του που είναι η κατασκευή κατσούνας, βέργας όπως την λένε αλλού.
Τον επισκέφτηκα στο μετόχι του που βρίσκεται στο ενδιάμεσο από το κάτω στο πάνω Μαλάκι και εντυπωσιάστηκα από την αυτονομία του την νοικοκυροσύνη του αλλά και τις κατασκευές του δηλαδή τις κατσούνες όπως λέμε στην Κρήτη τις βέργες. Μπορεί να φαίνεται εκ πρώτης όψεως απλή κατασκευή αλλά όπως μου εξήγησε ο αγαπητός Μανώλης θέλει πολύ κόπο και υπομονή. Τις κατασκευάζει από αμπελιτσιά (ένα είδος που απαγορεύτηκε πλέον διότι τα δέντρα σπανίζουν), από αγριελιά, από πρίνο, από δρυ και από αδραμιθιά. Την χρησιμοποιούν κυρίως οι βοσκοί και οι αγρότες για να ακουμπούν, να ανεβαίνουν η να κατεβαίνουν στα όρη, για να πιάνουν τα πρόβατα, και αν χρειαστεί όπως μου είπε χαριτολογώντας για να ρίχνουν και καμιά ραβδέ (ξυλιά) όταν δεν πηγαίνει κάποιος ντρέτα.
Πρέπει να μπει κανείς σε δάση σε κουφάλες δέντρων για να βρει τα ξύλα, να τα ξεφλουδίσει, να τα ψήσει να τα ισιώσει και να τα τρίψει ώστε να γίνουν λεία. Υπάρχουν δυο ειδών γυρίσματα στο κεφάλι της κατσούνας. Το ένα είναι της Δυτικής Κρήτης και κάνει ένα γύρισμα προς τα έξω, ενώ της Ανατολικής Κρήτης είναι στρογγυλό. Τις περισσότερες τις κάνει δώρο σε φίλους όπως μου είπε αλλά αν του ζητήσει κάποιος μπορεί να αγοράσει. Στο χωριό του η κτηνοτροφία γίνεται συστηματικά και υπάρχουν πολλές χιλιάδες αιγοπρόβατα που παράγουν εξαιρετικά γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά και νόστιμο κρέας. Μάλιστα οι βοσκοί δεν αρκούνται μόνο στην αγορά τροφής αλλά σπέρνουν χωράφια ώστε να μειώσουν το κόστος παραγωγής.
Όταν τον ρώτησα για την μάστιγα της ζωοκλοπής και να υπάρχει πρόβλημα στο χωριό του η στην περιοχή μου απάντησε αρνητικά τονίζοντας με υπερηφάνεια ότι “στσι τόπους μας δεν υπάρχουν δότες” δηλαδή ρουφιάνοι που φέρνουν τους ζωοκλέφτες, αλλά και στην περίπτωση που συμβεί κάτι όλοι οι χωριανοί γίνονται μια γροθιά και αλλοίμονο σε όσους τολμήσουν να πλησιάσουν.
Ο Μανώλης παράλληλα με την εκτροφή των ζώων (πρόβατα, αίγες) παράγει για το σπίτι του, λάδι, πατάτες, ντομάτες, σταφύλια, λαχανικά και φυσικά τυροκομικά προϊοντα ενώ το αγνό και νόστιμο κρέας, η τσικουδιά και το κρασί δεν λείπει ποτέ. Του αρέσει η καλή παρέα με παραδοσιακούς ανθρώπους που έχουν λόγο και τον τηρούνε. Σαν δάσκαλος χορού θεωρεί ότι δεν αρκεί να μάθει κάποιος μόνο τα βήματα του χορού στα νέα παιδιά αλλά να τους μεταδώσει κατά το δυνατόν την φιλοσοφία της ζωής του Κρητικού που αφορά την συμπεριφορά, τον σεβασμό, την διατροφή και φυσικά την αγάπη προς τον τόπο. Τον αποχαιρέτησα με τις καλύτερες εντυπώσεις και του είπα
Και μερακλής και χορευτής και χτίστης και γιδάρης
και στση κατσούνας την παλιά την τέχνη κατεχάρης
Γιώργης Σηφάκης (Σιμισακογιώργης)
