Ο Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός (“Πατροκοσμάς”) είναι αναμφίβολα ένας από τους σημαντικότερους πνευματικούς πατέρες του Ελληνισμού της Τουρκοκρατίας.
Γύρισε βήμα βήμα τη βορειοδυτική Ελλάδα, όχι μόνο κηρύττοντας για το Χριστό, αλλά διορθώνοντας (με τις ομιλίες του) και πολλά στραβά των παπάδων και του λαού, μιλώντας για την αγάπη, προσπαθώντας να καταλαγιάζει τα μίση και τις κοινωνικές ανισότητες (υπερασπίστηκε τη γυναίκα, αλλά και τους τσιγγάνους και κάθε ομάδα θύμα ρατσισμού), αλλά και προσφέροντας τεράστιο κοινωνικό έργο: με τις προτροπές του ιδρύθηκαν εκατοντάδες σχολεία μέσης εκπαίδευσης και πάνω από χίλια δημοτικά, μπολιάστηκαν χιλιάδες δέντρα, έγιναν έρανοι με τους οποίους αγοράστηκαν και απελευθερώθηκαν δεκάδες ή εκατοντάδες σκλάβες από τα χαρέμια των αγάδων!
Ο αφιερωμένος αυτός άνθρωπος (παράδειγμα προς μίμηση, από κάθε άποψη, ιδιαίτερα για την εποχή μας) συνελήφθη και κρεμάστηκε από τους Τούρκους στις 24 Αυγούστου 1774, αφού σταύρωσε με το χέρι του τα 4 σημεία του ορίζοντα. Είχε δηλ. την ίδια τύχη με πολλούς άλλους πνευματικούς αγωνιστές, όπως π.χ. με την αγία Φιλοθέη την Αθηναία, που κάπου 100 χρόνια νωρίτερα είχε φέρει σε πέρας ένα κολοσσιαίο κοινωνικό και πνευματικό έργο στην Αθήνα (το άφθαρτο λείψανό της φυλάσσεται σε μαρμάρινη λάρνακα στο μητροπολιτικό ναό Αθηνών)…
Στον τόπο μας έχουμε ένα εκκλησάκι του Πατροκοσμά – και του αξίζει. Είναι στο μοναστήρι της αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας, στου παπά Βασίλη, ανεβαίνοντας από τον Τσεσμέ προς Μαρουλά. Εκεί, όπως μαθαίνω, παραμονή της εορτής (την Πέμπτη 23 Αυγούστου), θα γίνει εσπερινός στις 7.30 μ.μ., ενώ την Παρασκευή το πρωί (24 Αυγ.) η λειτουργία για τον άγιο. Αν και εργάσιμες οι μέρες, όσοι πιστοί, ας κάνουμε ένα πνευματικό παρεάκι στη μνήμη του… Κι όσοι δεν μπορούμε, λόγω δουλειάς, ας κάνουμε το σταυρό μας για χάρη του – και για τον εαυτό μας, αφού οι άγιοι δε μας ξεχνάνε. Αμ πώς;
Θ. Ι. Ρηγινιώτης
