Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Παραμυθιάς. Στην περιοχή αυτή της Ηπείρου, όπου και ο δήμος Σουλίου πλέον, τιμάται η επέτειος και αποτίεται φόρος τιμής στους αγωνιστές της Ελευθερίας.
Ένας κρητικός καπετάνιος όμως έχει αφήσει ξεχωριστή ανάμνηση από τη δράση του, το όνομα του έγινε θρύλος και οι πράξεις του τραγούδι στην περιοχή: Ο Μάρκος Δεληγιαννάκης…
Άκουγα, αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει πόση αίγλη έχει το όνομα του εκεί, μέχρι που βρέθηκα στην Παραμυθιά, σε εκδήλωση του τοπικού Φιλοπρόοδου Ομίλου, μαζί με το Λαογραφικό Σύλλογο Χανίων. Οι ντόπιοι δεν ξεχνούν την αντάρτικη δράση του, που συνίστατο στην παρεμπόδιση των Τουρκαλβανών της περιοχής από το να ενισχύσουν τα Ιωάννινα. Ούτε ξεχνούν ότι αυτός τους λύτρωσε από την ηγεσία, αυτών που σήμερα επανέρχονται με διεκδικήσεις για τη Θεσπρωτία, την κατ’ αυτούς Τσαμουριά.
Τέτοιες επέτειοι, προσφέρονται για βαθύτερες σκέψεις, αρκεί να μην τις περιορίζουμε σε μνημόσυνα, αρκεί να προβληματιζόμαστε από τα μηνύματά τους και να εφαρμόζουμε τα διδάγματά τους στο παρόν.
Ο καπετάν Μάρκος θα ένιωθε πολύ ξένος στη σημερινή Ελληνική κοινωνία της φιγούρας, της διαφθοράς, των πουλημένων πολιτικών, των τούρκικων σήριαλ, της φοβικής εξωτερικής μας πολιτικής. Αυτός αναλίκωσε σε ένα περιβάλλον που διαπνεόταν από το πνεύμα και τη νοοτροπία της αντίστασης του λαού μας απέναντι στους δυνάστες του, σε μια περίοδο όπου η άμιλλα μεταξύ των νέων ήταν ποιος θα δώσει περισσότερα στους αγώνες της πατρίδας. Με πατέρα που ήταν αρχηγός Ρεθύμνης στο σηκωμό του 1866, αδερφούς καπετάνιους το ’97 και στο Μακεδονικό αγώνα, χάραξε τη δική του πορεία στην Ήπειρο. Η προσωπική του ζωή ήταν υπόδειγμα αρχών και αγώνων. Κοιμόταν στο χώμα πολεμώντας, πάντα δίπλα στους καταπιεσμένους αδελφούς του. Οι χριστιανοί, εκείνη ακόμα την περίοδο, υπέφεραν τα πάνδεινα. Σώζεται η μαρτυρία μιας γυναίκας, που ζούσε ακόμα πριν μερικά χρόνια, που έφερε από πολύ μικρή χαραγμένο στο χέρι της με ανεξίτηλη γραφή ένα μικρό σταυρό και τα αρχικά του ονόματος της, χάραγμα που της έκαμαν οι γονείς της ώστε να μην ξεχάσει ποια είναι η ταυτότητά της αν την παίρνανε οι Τούρκοι για να την τουρκέψουν.
Κι αυτά αρχές του 20ου αιώνα, όχι τον καιρό του Σουλεϊμάν. Τότε η διατήρηση και μόνο της ταυτότητας ήταν αντίσταση σ’ ένα περιβάλλον που κάθε στιγμή σε καλούσε να τουρκέψεις από την καταπίεση.
Μετά τον πόλεμο, ο καπετάν Μάρκος, ολιγαρκής και έτσι πάντα ελεύθερος, έζησε στο χωριό του, την Αργυρούπολη Ρεθύμνης. Η καταγωγή του ήταν από το Ασφέντου Σφακίων. Κάποια στιγμή, ένας φιλιότσος του από την Παραμυθιά που είχε βαφτίσει δι’ αντιπροσώπου επειδή πολεμούσε και δε μπορούσε να παρευρεθεί στο μυστήριο, έγινε υφυπουργός Οικονομικών και τον αναζήτησε να του προσφέρει μεγαλύτερη σύνταξη. Ο καπετάνιος την αρνήθηκε, γιατί η πατρίδα είναι φτωχή κι έχει πολλές ανάγκες, κι αυτός δεν έκαμε ό,τι έκαμε για να ανταμοιφθεί με χρήματα.
Η στάση αυτών των ανθρώπων, προκαλεί σήμερα δέος. Γιατί είναι μπροστά μας συνεχώς, προσφέροντας μας ένα παράδειγμα αντίστασης, αυτοθυσίας, συλλογικότητας, αξιοπρέπειας. Κι εμείς σήμερα δεν έχομε τίποτα απ’ αυτά, τα χάσαμε τρέχοντας πίσω από κόμματα που θα μας βόλευαν και ανέσεις δανεικές, κατασκευασμένες ανάγκες που μας στέρησαν την ελευθερία μας, που μας κάμανε να συμβιβαστούμε. Κι αναμετριούμαστε μ’ Αυτούς και ντρεπόμαστε για την κατάντια μας, ενώ σήμερα πληρώνομε και το λογαριασμό.
Όμως, εκεί βρίσκονται τα κλειδιά που θα μας βγάλουν από το σημερινό αδιέξοδο, αν έχομε τη θέληση κι αν είμαστε άξιοι να τα δούμε και τα φέρομε στα σημερινά μέτρα κι ανάγκες, πραγματικές ανάγκες.
Οι παλιοί μας δείχνουν το δρόμο, με τις παρακαταθήκες τους και τις αξίες που διείπαν τη ζωή τους.
Παραγωγικοί, αυτάρκεις, ελεύθεροι, δίχως το ρεαλισμό των σημερινών προσκυνημένων, με πίστη στα δίκαια τους και αποφασιστικότητα, επέβαλαν τη θέλησή τους στους Δυτικούς και τους Τούρκους, αυτούς που σήμερα επανακάμπτουν για να μας εξαφανίσουν, οικονομικά οι πρώτοι, πολιτικά και στρατιωτικά οι δεύτεροι. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν ο καπετάν Μάρκος εξόντωσε την ηγεσία των κατακτητών, οι Δυτικοί έκαναν διαβήματα στο Βενιζέλο ζητώντας την τιμωρία του. Αυτοί όμως ήταν τότε οι Άντρες, κι αυτοί είμαστε εμείς σήμερα. Αν θέλομε, μπορούμε να τους πλησιάσομε, κι αυτό κέρδος θα’ ναι, γιατί να τους φτάσομε είναι μάλλον αδύνατο.
* Οι πληροφορίες για τη ζωή του καπετάν Μάρκου προέρχονται από προφορικές οικογενειακές αφηγήσεις και από την καταγραφή του Στρατηγού Ηλία Δεληγιαννάκη στο έργο του “Γενεαλογία Δεληγιαννάκηδων – Βαρδουλάκηδων”.
Μανώλης Εγγλέζος – Δεληγιαννάκης
