Ένα θαυμάσιο σημείωμα του Μανώλη Ρασούλη από την εφημερίδα «Το Καλάμι» για τον καλλιτέχνη της Κρητικής μουσικής Στέλιο Φουσταλιέρη. Μία ενδιαφέρουσα μαρτυρία για το πως επηρέασε το Νίκο Παπάζογλου στη δημιουργία του «Κανείς εδώ δεν τραγουδά», γνωστό και ως «Μπαγλαμαδάκι».
Ο Μανώλης Ρασούλης έζησε το 1988 για μερικές ώρες τον 77χρονο (τότε) δεξιοτέχνη στο Ρέθυμνο, συζητησε μαζί του, τον άκουσε και μετά απ’ όλα έγραψε μεταξύ άλλων:
«Αν ριξεις μια προσεκτική ματιά στο ελληνικό λαικό τραγούδι, θα παρατηρήσεις ότι οι πιο πολλοι λαικοί συνθέτες όπως ο Τσιτσάνης, ο Καλδάρας, είναι από τη Θεσσαλία, γύρω από την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα. Αν ριξεις μια ματια στην κρητική μουσική των τελευταίων 100 χρόνων θα παρατηρήσεις ότι οι πλείστοι από τους πρωτεργάτες της, ο Σκορδαλός, ο Μουντάκης, ο Ροδινός, ο Φουσταλιέρης είναι από το Ρέθυμνο. Έχει αυτό να κάνει με την παροιμία που λεει: «οι Χανιώτες για τα αρματα, οι Ρεθεμνιώτες για τα γράμματα, οι Ηρακλειώτες για τα πράματα»; Δεν ξέρω.
…Ρεθεμνιωτης λοιπόν και ο ρολογάς το επάγγελμα ο αξιαγάπητος κ. Φουσταλιέρης, πράγμα που μ’ εκανε πιο οικείο μαζί του αφου κι εγω εκ του πατρός μου είμαι Ρεθεμνιώτης και εκ του πατρός μου πάλι όστις είναι χρυσοχόος, αλλά αυτό που με εξοικίωσε με τον κ. Φουσταλιέρη ήταν ότι τραγουδοποιητικά ανήκω στην σχολή του κατά κάποιο τρόπο.
Πηγαιμένος πριν την κατοχή στον Πειραία γνωρισε τους μεγαλύτερους του ρεμπέτικου, ιδώς τον Παπαιωάννου και τον Μπάτη, γεύτηκε το κλίμα τους και έπιασε τα πατήματα τους στο σπάνιο όργανο ονόματι μπουλγαρί. Βυζαντινό όργανο το χαρακτηρίζει ο ίδιος κι όταν πήγαμε στο σπίτι του και μας έπαιξε κατελύθει, ο ιστορικός χρόνος κι έμεινε η γλυκειά πενιά και η μαεστρία του βιρτουόζου. Αφομοίωσε λειτουργικά το κλίμα των ρεμπέτηδων, ιατί και ο ίδιος 77 χρονών όντας, γνώρισε τους Τούρκους και μας τραγούδησε το Φιλεντέμ στα τούρκικα και μας εξήγησε ότι κανονικά το Φιλεντέμ είναι «Φίλε Εντέμ» μια και ο τραγουδιστής ο τότε απευθυνόταν στον Αγά Ετέμ και τον παρακακαλούσε μιας και είναι Ραμαζάνι να μην κάνει κακό στους Έλληνες. Εξαίσια συνάντηση θα την έλεγα με τον εξαιρετικό δημιουργό του τραγουδιού «Οσο βαρούν τα σίδερα». Ενδιάμεσος κρίκος αναμεσα στην κρητική ορεινή μουσική με το ρεμπέτικο τραγούδι, μέσω του λιμανιού που τότε λειτουργούσε, ο Στέλιος Φουσταλιέρης και ο «Μπιθικώτσης» της κρήτης ο τραγουδιστής Μπαξεβάνης.
Αξίζει να σημειώσω εδώ ότι πριν από λίγα χρόνια είχα τραγουδήσει στο Νίκο Παπαζογλου το «Οσο βαρούν τα σίδερα» και έμεινε μαγεμένος. Δεν το ήξερε το τραγούδι. Μετά τρεις μέρες έγραψε το Μπαγλαμαδάκι» τη μεγάλη αυτή επιτυχία σαφώς και άμεσα επηρεασμένος από το τραγούδι του Φουσταλιέρη που εξακολουθούν διάφοροι επαίοντες να το αναφέρουν σαν μικρασιάτικο.
Ωραία τραγούδια, ωραίος άνθρωπος, ωραία η κρητική παράδοση που ακόμη δεν τα χει παραδόσει μεσα στις σύγχρονες αλλαγμένες συνθηκες. Ωραίοι και μεις που προσπαθούμε να κατανοήσουμε τη συνέχεια και την ομορφιά του κόσμου, επικοινωνόντας ο εις του άλλου μέσα από ανεξίτηλα δακτυλικά αποτυπώματα του ιστορικού και ψυχικού χρόνου που λέγονται τραγούδια.
Είπα στον Στέλιο Φουσταλιέρη να μας κάνει την τιμή να ρθει τον Αυγουστο στις εκδηλώσεις των Αρχανών και δέχτηκε ευχαρίστως και αμισθί και μου κανε τεράστια εντύπωση η ευαισθησία του, γιατί όπως μας εξήγησε, ποτέ δεν μπορούσε, μάλλον δεν ήθελε, να βγάλει λεφτά από το μπουλγαρί. Ανέξηγητη στάση για την αγοραία αντίληψη της εμπορευματοποίησης των πάντων όχι όμως για μένα. Αυτή η στάση είναι ρομαντική και δείχνει ψυχική διαφάνεια και αγάπη. Πολύ κοντά στη δική μου τοποθέτηση.
Τόσο λίγες λέξεις δε με φτάνουν για να πω για το Στέλιο Φουσταλιέρη, για τις υπόγιες στοές που μας συνδέουν σαν μίτος της αριάδνης μεσα στο σύγχρονο λαβύρινθο μιας ομορφιά που χάνεται. Αν τύχει να ακούσετε να ακούσετε τα ταγούδια του και νιώσετε μια βαθιά, γλυκιά γεύση ζωής, να ξέρετε ότι αυτό ήθελα να σας περιγράψω μια και το ‘νιωσα. Αλλα όταν το νιώσετε αυτό, αυτή την ωραία γύρη, εγώ περιτεύω, μαζί και τα λόγια μου».
στη μνήμη και των τριών μεγάλων καλλιτεχνών που δεν είναι πια κοντά μας
Επιμέλεια κειμένου Κώστας Βασιλακης
