Η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου με πολλή χαρά ανακοινώνει σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για την διατήρηση και ανάδειξη των Μνημείων του Ορθόδοξου Πολιτισμού μας, ότι, με την συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης σε δύο σημαντικά εκκλησιαστικά Μνημεία της Μητροπόλεώς μας, τον Ιερό Ναό της Παναγίας του Χάρακα (Χαρακιανής), που αποτελεί Μετόχιο της Ιεράς Μονής Ατάλης-Μπαλή, και τον Ιερό Ναό των Αγίων 318 Θεοφόρων Πατέρων της Α Οἰκουμενικῆς Συνόδου, που αποτελεί Μετόχιο της Ιεράς Μονής Βωσάκου.
Εκτός των δύο αυτών Μνημείων, που τελείωσε η αποκατάστασή τους, ξεκίνησαν ήδη εργασίες για την αποκατάσταση του Κωδωνοστασίου του δίκλιτου Ιερού Ναού Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και Αγίου Ιωάννου της Ενορίας Αργυρουπόλεως και του Κωδωνοστασίου του Ιερού Ναού της Παναγίας της Ενορίας Κυριάννας.
Παρατίθενται περισσότερα στοιχεία και σχετικό φωτογραφικό υλικό για τα Μνημεία αυτά, το ιστορικό και τις εργασίες αποκατάστασής τους.
α) Ιερός Ναός Παναγίας Χαρακιανής (Μετόχιον της Ιεράς Μονής Ατάλης-Μπαλή).
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας του Χάρακα βρίσκεται επί της εθνικής οδού Ηρακλείου-Ρεθύμνου, ανατολικά του οικισμού Μπαλί. Αποτελεί Μετόχιο της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Ατάλης-Μπαλή και είναι ένα από τα μεγαλύτερα Ιερά Προσκυνήματα της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Πρόκειται για ένα μονόχωρο Ναό της ενετικής περιόδου, του οποίου η πρώτη γνωστή βέβαιη μνεία ανάγεται στο 1638, σε χάρτη του Franc. Basilicata για το διαμέρισμα του Ρεθύμνου. Η ακριβής χρονολογία ιδρύσεως του Ναού είναι άγνωστη, αν και η μορφή του παραπέμπει στον 15ο αιώνα. Στην κύρια όψη του Ναού υπάρχει οικόσημο της γνωστής οικογενείας των Καλλεργών, της οποίας το φέουδο έφθανε ως αυτό το τμήμα της περιφέρειας του Μυλοποτάμου, όπως διαπιστώνεται και από τον κοντινό Ναό των Αγίων Πατέρων που επίσης διασώζει το οικόσημο της οικογενείας αυτής.
Ο ερειπωμένος από δεκαετίας Ναός της Παναγίας ανακαινίσθηκε για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 1980 από τον τότε Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Ατάλης και μετέπειτα Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Άνθιμο. Τότε ανακατασκευάσθηκε το ανώτερο τμήμα του από αργολιθοδομή, το οποίο στηρίχθηκε επάνω σε σενάζ από οπλισμένο σκυρόδεμα, και ο θόλος του από μπετόν. Στις όψεις του κατακευάσθηκαν εξέχοντα γείσα, επίσης από μπετόν, ενώ η δυτική όψη επενδύθηκε με πλάκες πωρόλιθου. Το εσωτερικό του Ναού ιστορήθηκε με τοιχογραφίες σε καμβά επικολλημένο στους τοίχους τοποθετήθηκε δάπεδο από μαρμάρινες πλάκες.
Με πρωτοβουλία του Σεβ. Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου και μέριμνα του Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Ατάλης, Παν. Αρχιμ. Παρθενίου Καλυβιανάκη, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου προχώρησε στη σύνταξη της μελέτης αποκατάστασης και στη συνέχεια, το δεύτερο εξάμηνο του 2015, στην δια αυτεπιστασίας εκτέλεση των εργασιών με δαπάνες της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Ατάλης-Μπαλή. Πραγματοποιήθηκαν εργασίες καθαίρεσης των γείσων στις όψεις, καθώς και του τσιμεντένιου κωδωνοστασίου, το οποίο αντικαταστάθηκε με νέο από πωρόλιθο. Κατασκευάσθηκαν νέα εξωτερικά πατητά επιχρίσματα και αντικαταστάθηκαν τα κεραμίδια του θόλου με κουρασάνι, ενώ κατασκευάσθηκαν και νέα ξύλινα κουφώματα. Η συγκεκριμένη επέμβαση αφορά στην πρώτη φάση αποκατάστασης μιας ευρύτερης επέμβασης στο χώρο της Παναγίας της Χαρακιανής.
β) Ιερός Ναός των Αγίων 318 Θεοφόρων Πατέρων της Α Οικουμενικής Συνόδου (Μετόχιον της Ιεράς Μονής Βωσάκου).
Ο Ναός των Αγίων Πατέρων βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. δυτικά του οικισμού Σισών του Δήμου Μυλοποτάμου, στη θέση Καλό Χωράφι. Αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο κτίσμα από την ομώνυμη Ιερά Μονή, η οποία ιδρύθηκε πιθανόν στην ύστερη Ενετοκρατία και ανήκει στον τύπο του μονόχωρου καμαροσκέπαστου Ναού. Σύμφωνα με το οικόσημο της δυτικής του πλευράς, ανήκε στη μεγάλη οικογένεια των Καλλεργών, οι οποίοι είχαν το φέουδό τους στην περιοχή του Μυλοποτάμου. Οι εργασίες απεκάλυψαν ότι ο Ναός είχε δύο μεγάλες διακριτές φάσεις. Στην πρώτη φάση ανήκει το ανατολικό ήμισυ του Ναού, το οποίο αποτελούσε ένα αυτοτελή μονόχωρο Ναό. Στη δεύτερη φάση ο Ναός επεκτάθηκε προς τα δυτικά με την ταυτόχρονη κατεδάφιση του δυτικού τοίχου του παλαιού Ναού. Ο Ναός των Πατέρων αποτελεί εξάρτημα της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Σταυρού Βωσάκου Μυλοποτάμου.
Εργασίες στο Ναό είχαν πραγματοποιηθεί επί της αρχιερατείας του Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Τίτου κατά το έτος 1972 από την οικογένεια Χνάρη, της οποίας η ακίνητη ιδιοκτησία βρίσκεται πέριξ του Ιερού Ναού. Τότε ο Ναός επιχρίσθηκε μέσα και έξω με τσιμεντοκονίαμα και κατασκευάσθηκαν εσωτερικά, στο δυτικό τμήμα του, δύο σφενδόνια από μπετόν.
Ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Βωσάκου, Παν. Αρχιμ. Τιμόθεος Παναγιωτάκης, είχε την πρωτοβουλία της πρόσφατης ανακαίνισης του Ιερού Ναού των Αγίων Πατέρων. Η εκπόνηση της σχετικής μελέτης αποκατάστασης έγινε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, η οποία πραγματοποίησε και τις εργασίες δια αυτεπιστασίας, με την χρηματοδότηση της Ιεράς Μονής Βωσάκου και την σύμφωνη γνώμη της οικογένειας Χνάρη. Οι εργασίες είχαν σκοπό τη διασφάλιση της στατικής επάρκειας του Ναού, μέσω της επισκευής και ενίσχυσης των φερόντων στοιχείων του, καθώς και την ανάδειξή του. Έγινε αντικατάσταση των φθαρμένων λαξευτών λίθων, συντήρηση των λίθινων γλυπτών στοιχείων της όψης, κατασκευή νέων πατητών επιχρισμάτων εσωτερικά και εξωτερικά, εξυγίανση της στέγης και ανακεράμωση του δυτικού τμήματός της με χειροποίητα κεραμίδια, κατασκευή δαπέδου από πωρόλιθο και κατασκευή νέων ξύλινων κουφωμάτων.
γ) Το Κωδωνοστάσιο του δίκλιτου Ιερού Ναού Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και Αγίου Ιωάννου της Ενορίας Αργυρουπόλεως.
Το λιθανάγλυφο Κωδωνοστάσιο, συνολικού ύψους 12,33 μ., υψώνεται στο μέσο της βόρειας όψης του Ιερού Ναού. Το χαμηλότερο τμήμα του Κωδωνοστασίου είναι ενσωματωμένο στην τοιχοποιΐα του Ναού, ενώ η απόληξή του, ύψους περίπου 5,5 μ., υψώνεται επάνω από τη στέγη του. Η απόληξη αυτή διαμορφώνεται τρίλοβη, με δύο λοβούς και ισάριθμες καμπάνες στο κάτω τμήμα της και μία στο επάνω. Μεταξύ των δύο χαμηλότερων λοβών διακρίνεται έξεργη επιγραφή που αναφέρει το όνομα του τεχνίτη Κωνσταντίνου Καψαλάκη και τη χρονολογία 1895, ενώ χαμηλότερα, μέσα σε τυφλό αψίδωμα, διατηρείται η χρονολογία 1892. Το μικρό πλάτος του Κωδωνοστασίου, σε συνάρτηση με το μεγάλο ύψος του και την κακή ποιότητα της πέτρας από την οποία κατασκευάσθηκε, είχαν ως συνέπεια την εκτεταμένη φθορά του. Μια απόπειρα για την αντιμετώπιση των στατικών προβλημάτων που παρουσίαζε, με την κατασκευή αντιρίδας από τσιμέντο στην πίσω πλευρά του, επιδείνωσε ακόμη περισσότερο την κατάστασή του. Τον χειμώνα του 2015 τμήματα του Κωδωνοστασίου αποκολλήθηκαν, λόγω και της διάβρωσης των μεταλλικών συνδέσμων στο εσωτερικό του.
Η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και η Ενορία Αργυρουπόλεως με τον Εφημέριό της, Αιδεσ. Πρωτ. Γεώργιο Λελεδάκη, απευθύνθηκαν στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, η οποία προχώρησε στην αποτύπωση του Κωδωνοστασίου και ολοκλήρωσε την καθαίρεση των στοιχείων του, προκειμένου να γίνουν οι απαιτούμενες ενέργειες για την επανατοποθέτησή τους. Των ενεργειών αυτών θα προηγηθεί η εκπόνηση στατικής μελέτης από εξειδικευμένο ιδιώτη πολιτικό μηχανικό και η έγκρισή της από το αρμόδιο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων, για να ακολουθήσει η αποκατάσταση του Κωδωνοστασίου.
δ) Το Κωδωνοστάσιο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Ενορίας Κυριάννας.
Με ενέργειες επίσης της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, της Ενορίας Κυριάννας και του Εφημερίου της, π. Κωνσταντίνου Τζαγκαράκη, κατά τις ημέρες αυτές ξεκίνησαν και οι εργασίες αποκατάστασης του Κωδωνοστασίου του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κυριάννας, ο οποίος ανάγεται στον 11ο αιώνα.
Από την Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου
