Η αμερικανική πρόταση για τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια προκαλεί αναστάτωση στην Ευρώπη, με αξιωματούχους να κάνουν λόγο για “παράνοια” που απειλεί να τινάξει στον αέρα τη στήριξη προς την Ουκρανία.

Ο Ντόναλντ Τραμπ πέταξε ένα βαρύ πολιτικό κλειδί μέσα στο πιο ευαίσθητο σετ διαπραγματεύσεων που εξελίσσεται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, απειλώντας να εκτροχιάσει τις προσπάθειες για να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση στην Ουκρανία ώστε να παραμείνει στη μάχη ενάντια στη Ρωσία.

Εδώ και μήνες, στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παλεύουν -και αποτυγχάνουν- να βρουν έναν νομικά ασφαλή τρόπο αξιοποίησης περίπου 140 δισ. ευρώ ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει, κυρίως στο Βέλγιο, με σκοπό να στηριχθεί ο ουκρανικός πόλεμος.

Τα χρήματα είναι απολύτως κρίσιμα, καθώς το Κίεβο κινδυνεύει να μείνει χωρίς ρευστό στις αρχές του νέου έτους.

Οι συζητήσεις στις Βρυξέλλες βρίσκονται σε οριακό σημείο, σύμφωνα με διπλωμάτες, καθώς οι ευρωπαϊκοί θεσμοί προσπαθούν να “ραφινάρουν” ένα νομικό κείμενο που θα επέτρεπε τη χρήση των δεσμευμένων ρωσικών πόρων για ένα δάνειο προς την ουκρανική κυβέρνηση.

Το αμερικανικό σχέδιο που ανατρέπει το τραπέζι

Όμως, το νέο, αμερικανικό 28σέλιδο πλαίσιο για κατάπαυση του πυρός εισάγει μια διαφορετική, ανταγωνιστική ιδέα: να χρησιμοποιηθούν τα ίδια παγωμένα περιουσιακά στοιχεία για ανοικοδόμηση υπό αμερικανική ηγεσία, όταν υπάρξει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Οι ΗΠΑ, μάλιστα, θα λάμβαναν “το 50%” των κερδών από αυτή τη διαδικασία, όπως αναφέρει το έγγραφο.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, προειδοποίησε ότι το σχέδιο Τραμπ φέρνει τη χώρα του μπροστά σε μία από τις πιο οδυνηρές επιλογές της ιστορίας της: να διαλέξει ανάμεσα στην «αξιοπρέπειά» της και «έναν κρίσιμο εταίρο».

Πολλοί ευρωπαίοι διπλωμάτες και αξιωματούχοι εξέφρασαν το φόνο τους ότι η πρόταση του απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, θα τινάξει στον αέρα την πιθανότητα να εγκριθεί το ευρωπαϊκό δάνειο. Οι ηγέτες της ΕΕ ήθελαν να «κλειδώσουν» τη συμφωνία στην κρίσιμη σύνοδο του επόμενου μήνα.

Ένας πρώην γάλλος αξιωματούχος ήταν ωμός: η πρόταση Γουίτκοφ είναι «φυσικά σκανδαλώδης». Όπως είπε, «οι Ευρωπαίοι εξουθενώνονται για να βρουν μια λύση που θα ωφελήσει τους Ουκρανούς, και ο Τραμπ θέλει να βγάλει κέρδος. Αυτή η πρόταση θα απορριφθεί απ’ όλους».

“Να πάει σε ψυχίατρο”

Ένας υψηλόβαθμος ευρωπαίος αξιωματούχος στις Βρυξέλλες χλεύασε την ιδέα, επισημαίνοντας ότι ο Τραμπ δεν έχει καμία εξουσία να ξεπαγώσει περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε έδαφος της ΕΕ. Αξιωματούχος κράτους – μέλους χρησιμοποίησε βωμολοχίες για να εκφράσει την αγανάκτησή του, ενώ ένας ευρωπαίος πολιτικός είπε απλά: «Ο Γουίτκοφ χρειάζεται ψυχίατρο».

Σύμφωνα με το Politico, το ζήτημα της αξιοποίησης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων είναι από τα πιο δύσκολα για τους συμμάχους της Ουκρανίας. Νομικές, πολιτικές, οικονομικές και γεωπολιτικές ανησυχίες αλληλομπλέκονται. Το πιο ευαίσθητο σημείο είναι ότι τα χρήματα βρίσκονται κυρίως στο Euroclear, στο Βέλγιο, άρα η χώρα εκτίθεται δυσανάλογα σε πιθανή ρωσική αντεκδίκηση.

Η ιδέα της ΕΕ είναι απλή στη θεωρία: τα παγωμένα στοιχεία θα λειτουργήσουν ως εγγύηση για δάνειο προς την Ουκρανία, το οποίο θα αποπληρωθεί μόνο εάν η Ρωσία συμφωνήσει σε καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων μετά από ειρηνευτική συμφωνία.

Όμως το Βέλγιο εδώ και μήνες διστάζει. Φοβάται ότι θα μείνει οικονομικά εκτεθειμένο, εάν η Ρωσία προσπαθήσει να ανακτήσει τα χρήματα. Αυτή η στάση το φέρνει σε ευθεία αντιπαράθεση με άλλα κράτη – μέλη που πιέζουν για πιο άμεση δράση.

Το νέο αμερικανικό σχέδιο καθιστά τις ευρωπαϊκές προσπάθειες δυσκολότερες, σύμφωνα πάντα με τους αξιωματούχους. Κάποιος μάλιστα υποστήριξε ότι το αμερικανικό αφήγημα χρησιμοποιείται ως επιχείρημα κατά του δανείου: αν ο Τραμπ πιέσει μελλοντικά να «ξεπαγώσουν» τα περιουσιακά στοιχεία στο πλαίσιο μεταπολεμικής συμφωνίας, οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι μπορεί να κληθούν να καλύψουν τις ζημιές.

Ένας διπλωμάτης σχολίασε ότι η ιδέα των ΗΠΑ να βγάλουν κέρδος από ευρωπαϊκά δεσμευμένα στοιχεία δεν είναι κάτι που σοκάρει, περισσότερο μάλλον ακούγεται σαν κάτι που θα έκανε σίγουρα ο Τραμπ.

Στο αμερικανικό έγγραφο, οι προθέσεις είναι ξεκάθαρες. Θα επενδυθούν 100 δισ. δολάρια από τα παγωμένα περιουσιακά «σε αμερικανικής ηγεσίας προσπάθειες ανοικοδόμησης της Ουκρανίας», με τις ΗΠΑ να λαμβάνουν το 50% των κερδών.

Η Ευρώπη, σύμφωνα με το κείμενο, θα προσφέρει άλλα 100 δισ. δολάρια, ενώ τα παγωμένα ευρωπαϊκά ρωσικά κεφάλαια «θα αποδεσμευτούν».

Τα υπόλοιπα παγωμένα κεφάλαια θα κατευθυνθούν σε «ένα ξεχωριστό αμερικανο-ρωσικό επενδυτικό εργαλείο» για κοινά projects που υποτίθεται ότι θα ενισχύσουν τη «σταθερότητα» και τα «αμοιβαία οικονομικά συμφέροντα».

Το σχέδιο των 28 σημείων έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Πολλοί βλέπουν μια αμερικανική στρατηγική που θα πιέσει το Κίεβο να αποδεχθεί μια άνιση ειρήνη, που αντικειμενικά εξυπηρετεί τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ο Ζελένσκι μίλησε τηλεφωνικά με τους ηγέτες Γερμανίας, Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου για να συντονίσει τα επόμενα βήματα.

Οι Ευρωπαίοι τον διαβεβαίωσαν ότι παραμένουν προσηλωμένοι σε μια «δίκαιη» ειρήνη. Και έστειλαν μήνυμα προς Ουάσινγκτον: «Κάθε συμφωνία που επηρεάζει ευρωπαϊκά κράτη, την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ απαιτεί τη δική μας έγκριση ή συναίνεση».