H Kοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου εορτάζεται στον Xάρακα Mυλοποτάμου στο Ρέθυμνο με ιδιαίτερο σεβασμό, δέος και κατάνυξη, μιας και αποτελεί ένα σημαντικό παγκρήτιο προσκύνημα, προς την ιερή και κατά πολλούς, θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Χαρακιανής.
Στο Χάρακα Μυλοποτάμου δένουν απόλυτα, οι μοναστικές και ασκητικές μνήμες της ευρύτερης περιοχής γεγονός που επιτρέπει από το παρελθόν στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής και όχι μόνο να κάνουν λόγο για έναν ιερό τόπο όπου η λατρεία αποδίδεται από τους πιστούς με όλες τις ιδιαίτερες συναισθηματικές εκφάνσεις των Κρητών. Η Παναγία η Χαρακιανή βρίσκεται στην τοποθεσία Μπαλί, 38 μόλις χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και ανήκει στη μονή του Αγίου Ιωάννη.
Πρόκειται για μία από τις τρεις εκκλησίες στο νομό όπου αναγνωρίζεται και υπάρχει το οικόσημο μίας εκ των σημαντικών οικογενειών του Βυζαντίου και κατόπιν από τις πιο ισχυρές οικογένειες της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία, εκείνης των Καλλέργων.
Το οικόσημο βρίσκεται στη δυτική πλευρά των ναών, και πέρα των ιστοριών που αφορούν στην θαυματουργή Παναγιά, δίνει μία σχεδόν θρυλική διάσταση στην ιστορία της Χαρακιανής. Το οικόσημο επίσης φανερώνει πως οι τρεις ναοί ανήκαν στο μεγάλο φέουδο της οικογένειας.
Σύμφωνα με την παράδοση, ένας βοσκός βρήκε την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας σε μία πλαγιά και συγκεκριμένα σε ένα χαράκι, δηλαδή σε μία σπηλαίωση της πλαγιάς, η οποία μάλιστα είναι και επισκέψιμη. Από τα πολύ παλιά χρόνια η θαυματουργή εικόνα που φυλάσσεται εντός της μονής, επιστρέφει κάθε Δεκαπενταύγουστο στην Χαρακιανή και οι πιστοί για ημέρες την «συντροφεύουν» διαμένοντας μέσα σε καλαμωτές καλύβες που έφτιαχναν οι ίδιοι. Έθιμο το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει εξασθενίσει, όχι όμως και η προσέλευση των πιστών.
Η μικρή Μονή της Παναγίας Xαρακιανής έως και πριν μερικά χρόνια, ήταν έρημη οπότε και εγκαταστάθηκε στις 24 Iουνίου 1983 ως ηγούμενος ο αρχιμανδρίτης Άνθιμος Συριανός, μετέπειτα Μητροπολίτης Pεθύμνης και Aυλοποτάμου. Έργο δικό του σύμφωνα με στοιχεία της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, υπήρξε η αναστήλωση και ο εξωραϊσμός και η ανάδειξη της ως ιερού προσκυνήματος του Μυλοποτάμου. Έγραψε μάλιστα, για τον σκοπό αυτόν, και σπουδαίο πόνημα, με το οποίο οι προσκυνητές μπορούν να παρακολουθούν τις ακολουθίες στην Yπεραγία Θεοτόκο.
Η Παναγία η Χαρακιανή χαρακτηρίζεται ως στολίδι θρησκευτικό που προσελκύει χιλιάδες πιστούς με ή χωρίς τη «θυσία» της μετάβασης, μιας και είναι εκατοντάδες όλοι όσοι επιλέξουν να φτάσουν στην Παναγιά ξεκινώντας με τα πόδια από το σπίτι τους και φτάνοντας στο προσκύνημα μετά από ώρες. «Xαίροις, Παναγία Xαρακιανή, καύχημα της Kρήτης Pεθυμνίων καταφυγή του Mυλοποτάμου ωράισμα και κλέος και της Mονής Aτάλης θείον θησαύρισμα», ανέφερε ο Άνθιμος Συριανός.
Αν αναλογιστεί κανείς πως πριν από πολλές δεκάδες χρόνια η Παναγιά η Χαρακιανή στο Μπαλί ήταν μία ερημική τοποθεσία και μάλιστα αρκετά δυσπρόσιτη, είναι εντυπωσιακό που σήμερα πια, συγκεντρώνει τόσο πλήθος πιστών από όλη τη μεγαλόνησο και θεωρείται ως «υποχρέωση προσκυνηματική» για τους απλούς χριστιανούς.
«Είναι όλοι αυτοί που η σχέση τους με την Παναγία είναι ζωοφόρα και αυτεπάγγελτη…» ανέφερε ένας κάτοικος της περιοχής.
