Κατάνυξη, συγκράτηση, σεβασμός στις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των ανθρώπων, στο Ρέθυμνο, που έρχονται να συνδεθούν με την ανθισμένη φύση, πότε τη συννεφιά και πότε την παντοκρατορία του ήλιου και όλοι/όλα μαζί να περιμένουν την Ανάσταση του Θεανθρώπου.
Η ξεχωριστή ομορφιά του Ρεθύμνου, η οποία ξεκινάει από τα Ρεθεμνιώτικα Όρη και φτάνει στις αμμουδιές και στα βράχια του παραλιακού μετώπου, σε βορρά και νότο του νομού, σε συνδυασμό με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις των ημερών, είναι ικανά να συνθέσουν ένα ιδιαίτερο σκηνικό, που μαγνητίζει τους επισκέπτες και δημιουργεί, καθ’ ομολογία, μια ψυχική ανάταση στους ανθρώπους του τόπου.
Από τη Μεγάλη Δευτέρα, και για όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, οι μεγάλες απογευματινές λειτουργίες των Παθών του Κυρίου προσελκύουν Ρεθεμνιώτες όλων των ηλικιών, όχι τόσο από “διαταγή των εθίμων”, όσο από μια ανεξήγητη διάθεση να συμμετέχουν στον Πόνο. ‘Αλλωστε οι Κρήτες, αιώνες τώρα, δείχνουν βαθύ σεβασμό στο πόνο και τα πάθη, από όπου κι αν προέρχονται… Χαρακτηρίζουν δε κάθε κακή στιγμή τους ή περίοδο ως Μεγαλοβδομάδα:
«Χάρες στο διάβα τσι ζωής δεν το θυμούμαι να δα
Κι όλη η ζωή μου ήτανε μια Μεγαλοβδομάδα».
Μα και η Ανάσταση τους γεννά αισθήματα δυνατά, σε κάθε τομέα της ζωής τους, και ως εκ τούτου βρίσκουν τη δύναμη να ευχηθούν στο διπλανό τους:
«Σαν του κεριού το ‘Αγιο Φώς τσ’ Ανάστασης το βράδυ
να ‘ναι η ζωή σου φωτεινή χωρίς σταλιά σκοτάδι».
«Μεγάλη Δευτέρα, μεγάλη μαχαίρα. Μεγάλη Τρίτη, ο Χριστός εκρύφτη. Μεγάλη Τετάρτη, ο Χριστός εχάθη. Μεγάλη Πέμπτη, ο Χριστός εβρέθη. Μεγάλη Παρασκευή, ο Χριστός στο καρφί. Μεγάλο Σαββάτο, ο Χριστός στον Τάφο. Κυριακή και Πασχαλιά να ΅μαστε όλοι καλά κι ας τα τσουγκρίσουμε και πάλι τα κόκκινα αυγά».
Αυτό μαθαίνουνε, από χρόνια πίσω, οι γιαγιάδες στα εγγόνια και οι μανάδες στα παιδιά, μόλις ξημερώσει η Μεγάλη Δευτέρα, σαν να δίνεται το σύνθημα των ιδιαίτερων ημερών. Στο πλαίσιο αυτό, σε πολλούς δήμους, αλλά και στα χωριά, ο ασβέστης έχει την τιμητική του, που με τη δική του φωτεινότητα δίνει τον τόνο του καθαρού και του άσπρου, που αρμόζει στη χαρά της Ανάστασης. Γυναίκες και άνδρες, εξοπλισμένοι με τις μπαντανόβουρτσες, ξεκινούν να ασπρίζουν, αυλές μπεντένια, ρείθρα, τοίχους των σπιτιών και καμαράκια.
Οι μυρωδιές, σημαντικό στοιχείο της Μεγαλοβδομάδας στο Ρέθυμνο, αναδύονται, κάθε μέρα και για άλλο λόγο… Κουλουράκια, Κουλούρες, Κόκκινα Αυγά, Λαμπροκούλουρα, Πίτες, Τυροπιτάκια, Καλιτσούνια και τόσα άλλα, που συνοδεύουν την προετοιμασία για τη μεγάλη μέρα της Λαμπρής. Και σε όλες αυτές τις προετοιμασίες, που είναι για τη χαρά, μεγαλειώδες χαρακτηριστικό τους το ότι δεν υπάρχουν ούτε γέλια, μήτε φωνές. Σεβασμός των ημερών…
Η αγορά και η κατασκευή των λαμπάδων της Λαμπρής έχουν, επίσης, ιδιαίτερη σημασία, μιας και είναι το κυρίαρχο δώρο προς τους οικείους, τα βαφτιστήρια, τους γέροντες, αλλά και ένα δώρο σε εκείνους που, λόγω ηλικίας ή υγείας, δεν μπορούν να φτάσουν στην εκκλησία για το Χριστός Ανέστη.
Τελικά, χρόνια τώρα, έχει αποδειχτεί -και το παραδέχονται οι πιο πολλοί- πως οι μέρες του Πάσχα είναι το αποκορύφωμα της έκφρασης της αγάπης και της αλληλεγγύης. Οι εκδηλώσεις που οργανώνονται από φορείς, εθελοντικές ομάδες, υπηρεσίες, για τους ανθρώπους που ανήκουν στις αδύναμες και προστατευόμενες κοινότητες, είναι πολύ πιο ουσιαστικές και πολύ πιο αληθινές. Η λέξη ΠΑΖΑΡΙ ίσως να είναι αδόκιμη για τις προσπάθειες, αγάπης, προσφοράς και αλληλεγγύης, αλλά ίσως και να σημαίνει την πλειοδοσία, όχι προς το λιγότερο αλλά προς το περισσότερο της προσπάθειας και της προσφοράς προς το συνάνθρωπο. Τέτοια παζάρια, τις άγιες αυτές μέρες, έχουν την τιμητική τους και στο Ρέθυμνο και η μαρτυρία χρόνων δείχνει πως πρόκειται για πετυχημένες πρωτοβουλίες ανθρώπων, προς ανθρώπους…
Στις γειτονιές των χωριών, από σήμερα κιόλας, οι νέοι και τα παιδιά συλλέγουν ξύλα και κορμούς, για το κάψιμο του Ιούδα. Οι “ορφανοί”, όπως ονομάζονται σε διάφορες περιοχές οι σωροί των ξύλων, στόχο έχουν από τη μια να κάψουν την προδοσία, την ατιμία, το ύπουλο, από την άλλη, όμως, να διαγωνιστούν οι γειτονιές μεταξύ τους για το ποια φλόγα “ορφανού” θα φτάσει πιο ψηλά στον ουρανό, για να μεταφέρει το μήνυμα της νίκης. Όχι μόνο τη νίκη των παιδιών που καίνε τον Ιούδα, αλλά και τη νίκη του καλού ενάντια στο κακό.
Οι κοπελιές, από σήμερα, φροντίζουν τους κήπους και τα άνθη, ώστε το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, αμέσως μετά το “σήμερον κρεμάται επί ξύλου” και τη λειτουργία των 12 Ευαγγελίων, να στολίσουν τον Επιτάφιο με γιρλάντες, με λουλούδια της επιλογής τους και χρώματα της φύσης όπου ζούνε και μεγαλώνουν.
«Ως αναστήθηκε ο Χριστός από τον Κάτω Κόσμο, έτσα να αναστηθεί η καρδιά να διώξει κάθε πόνο», λέει η μαντινάδα, που έρχεται να συνοδεύσει το φιλί της Ανάστασης και τα γλέντια που ακολουθούν τις επόμενες ώρες.
Μαζώξεις, συντροφιές, χοροί, η παράδοση της Κρήτης σε όλο τους το μεγαλείο αμέσως μετά την Ανάσταση. Μα πάνω από όλα η ελπίδα πως όλα θα πάνε πιο καλά, πιο ντρέτα, όπως χαρακτηριστικά λένε οι Ρεθεμνιώτες, τους επόμενους μήνες μέχρι το επόμενο Πάσχα. «Γιατί, η αρχή του χρόνου δεν ξεκινά με την αλλαγή του μερομηνιού μα με την Ανάσταση γιε μου, που δίνει δύναμη στα πάθη μας, να αντέχομε και να προχωρούμε όσο πιο βαθιά στη ζωή γίνεται», λέει ένας γέροντας στην κουβέντα μας, σε μια προσπάθεια να καταλάβουμε αν τελικά η Ανάσταση είναι το σπουδαιότερο για τον άνθρωπο ή η Σταύρωση, που δείχνει το αδιάλειπτο αγώνα του ανθρώπου στο να αντέχει όσα του φέρνουν οι καιροί… «Γιατί αν δεν αντέχεις να σταυρωθείς ίσως δεν αξίζει να ζεις», λέει ο γέροντας.
του Μ. Λαμπαθάκη
