Σκληρή κριτική για το πρόγραμμα ΤΑΛΩΣ του ΙΤΕ από το ΕΛΚΕΘΕ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Συνεχίζεται η διαμάχη ερευνητών με φόντο την Προγραμματική Συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) για την υλοποίηση του έργου ΤΑΛΩΣ.

Οι ερευνητές από τις μονάδες ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ (Επιχειρησιακής Ωκεανογραφίας) και ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ (Επιχειρησιακής Μετεωρολογίας), κάνουν λόγο για έργο με ανεπαρκή σχεδιασμό, μιλούν για κατασπατάληση πόρων και εξαπολύουν βολές κατά του ΙΤΕ υπογραμμίζοντας ότι «παραβιάζει βασικούς κανόνες της επιστημονικής ηθικής και δεοντολογίας».

Αναλυτικά η ανακοίνωση:

«Οι μονάδες ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ (Επιχειρησιακής Ωκεανογραφίας) και ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ (Επιχειρησιακής Μετεωρολογίας) απαντούν σχετικά με την  Προγραμματική Συμφωνία (Π.Σ.) μεταξύ του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ) και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και την πρόσφατη ανακοίνωση του ΙΤΕ για την υλοποίηση του έργου ΤΑΛΩΣ:

Διαπιστώνεται, τόσο από την προγραμματική συμφωνία ΥΝΑΝΠ – ΙΤΕ (05.09.22) για το έργο ΤΑΛΩΣ όσο και από την ανακοίνωση που εξέδωσε το ΙΤΕ στις 19.01.23 ως απάντηση στις απόλυτα τεκμηριωμένες επιστολές των ΕΑΑ και ΕΛΚΕΘΕ, ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου και λειτουργίας του συστήματος ΤΑΛΩΣ για 5 έτη (μετά την ολοκλήρωσή του) δεν έχει την απαιτούμενη για το έργο επιστημονική, τεχνολογική και τεχνική επάρκεια γνώσης και εμπειρίας. Πιο συγκεκριμένα:

Το έργο έχει ανεπαρκή σχεδιασμό, καθώς δεν έχουν συμπεριληφθεί στην Π.Σ. η ανάπτυξη/ενσωμάτωση απόλυτα απαραίτητου εξοπλισμού και μοντέλων/εργαλείων. Συγκεκριμένα:

(α) για τη μέτρηση ανεμογενών κυμάτων σε ευρύτερες θαλάσσιες περιοχές απαιτείται η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων υψίσυχνης τηλεμετρίας (HF Radars),  τα οποία μετρούν ταυτόχρονα και  τα επιφανειακά θαλάσσια ρεύματα που απαιτούνται για τις υπηρεσίες Έρευνας και Διάσωσης,

(β) για την πρόγνωση κυμάτων απαιτούνται εξειδικευμένα αριθμητικά μοντέλα πρόγνωσης κυματισμών (όπως αυτά που έχει αναπτύξει και χρησιμοποιεί η ομάδα ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Copernicus Marine και του συστήματος ΠΟΣΕΙΔΩΝ),

(γ) για την Έρευνα και Διάσωση στην θάλασσα (που αναφέρεται στην Π.Σ. και την ανακοίνωση ΙΤΕ) εκτός από τους ανέμους και τα κύματα απαιτείται πρωτίστως η γνώση και η πρόγνωση των επιφανειακών θαλασσίων ρευμάτων (όπως αυτά που παρέχει καθημερινά το ΕΛΚΕΘΕ στο Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης στο πλαίσιο Μνημονίου Συνεργασίας για την Έρευνα και Διάσωση),

(δ) λειτουργεί ήδη πυκνότατο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών από τη μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ (530 στην Ελλάδα), οι οποίοι είναι ήδη ενταγμένοι στη βάση δεδομένων του WMO (Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός), ενώ τα δεδομένα τους θα ενταχθούν  επιχειρησιακά από τον 2^ο/2023 στην επιχειρησιακή αλυσίδα αφομοίωσης μετεωρολογικών παρατηρήσεων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Προγνώσεων (ECMWF), και

(ε) λειτουργεί δίκτυο καταγραφής ηλεκτρικών εκκενώσεων (από το 2005) από την μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ, εξοπλισμός που δεν έχει προβλεφθεί να αξιοποιηθεί στο συγκεκριμένο έργο, παρά το γεγονός ότι η κεραυνική δραστηριότητα συνδέεται με την εκδήλωση ακραίου καιρού.

Το έργο οδηγεί σε κατασπατάληση δημόσιων πόρων χωρίς να αξιοποιούνται υφιστάμενες υποδομές και τρέχουσες Εθνικές χρηματοδοτήσεις των Ερευνητικών Κέντρων της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας που θεραπεύουν την συγκεκριμένη επιστημονική θεματική ενότητα. Ειδικότερα, το ΙΤΕ αλλά και το ΥΝΑΝΠ αγνοούν ότι το ΕΑΑ χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (με συμφωνίες υπογεγραμμένες ήδη από το 2020) για την αγορά ταυτόσημων οργάνων σαν αυτά που αναφέρονται στην Π.Σ. Ας σημειωθεί επίσης ότι η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική από εμφατικές δηλώσεις του τύπου (ανακοίνωση ΙΤΕ) «Δεν υφίστανται σήμερα συστήματα παρακολούθησης ακραίου καιρού με εμβέλεια που να καλύπτει το θαλάσσιο χώρο (π.χ. μετεωρολογικά ραντάρ)», αφού μετεωρολογικά ραντάρ λειτουργούν ήδη στο Ελλαδικό χώρο από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ).

Το έργο είναι εξαιρετικά ακριβό, καθώς με προϋπολογισμό άνω των 30 εκατομμυρίων Ευρώ  θα παρέχει γεωγραφική κάλυψη περιορισμένη σε νότιο Αιγαίο και Κρητικό πέλαγος, ενώ περιοχές με μεγάλη θαλάσσια κυκλοφορία καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και ακόμα μεγαλύτερη κατά τη θερινή περίοδο – πχ. Θερμαϊκός, Χαλκιδική, Κυκλάδες, Σαρωνικός, Ιόνιο – είναι εκτός της κάλυψης του προτεινόμενου συστήματος. Επομένως, για να καλυφθεί πλήρως Αιγαίο και Ιόνιο το κόστος παρακολούθησης και πρόγνωσης σύμφωνα με τους σχεδιασμούς ΥΝΑΝΠ – ΙΤΕ θα ξεπεράσει τα 100-120 εκ. ευρώ; Αναλογίζεται κανείς το μέγεθος της σπατάλης Εθνικών και Ευρωπαϊκών πόρων;

Επιπλέον,

Το ΙΤΕ παραβιάζει βασικούς κανόνες της επιστημονικής ηθικής και δεοντολογίας. Συγκεκριμένα, αγνοεί τα συστήματα που λειτουργούν επιχειρησιακά οι μονάδες ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ και ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ,  οι οποίες όχι μόνο έχουν καθορισμένες στους Οργανισμούς των οικείων Ερευνητικών Κέντρων σχετικές δραστηριότητες αλλά και εγνωσμένη πολύχρονη ερευνητική, τεχνολογική και επιχειρησιακή εμπειρία (συμβολή σε υπηρεσίες όπως το Copernicus Marine της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παρακολούθηση και πρόγνωση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, συμβολή με επιχειρησιακές παρατηρήσεις καιρού στο ECMWF, συμβολή στις δράσεις πρόγνωσης μεταφοράς σκόνης του WMO,   Μνημόνιο Συνεργασίας με το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης, παροχή καθημερινών αξιόπιστων μετρήσεων και προγνώσεων καιρού, κυμάτων και θαλάσσιας κυκλοφορίας για τις Ελληνικές θάλασσες και τη Μεσόγειο καθώς επίσης και ιστοσελίδες/εφαρμογές με εκατομμύρια επισκέψεις σε μηνιαία βάση).

Συνοψίζοντας:

Η προγραμματική συμφωνία ΥΝΑΝΠ – ΙΤΕ (05.09.22) που περιγράφει το σύστημα ΤΑΛΩΣ είναι αφενός εξαιρετικά ακριβή και σπάταλη και αφετέρου πολύ κατώτερη των απαιτήσεων και των προσδοκιών για ένα έργο τέτοιας κλίμακας, το οποίο  με σωστό σχεδιασμό και  ουσιαστική συμμετοχή των καθ’ ύλην αρμόδιων Ερευνητικών Κέντρων ΕΛΚΕΘΕ & ΕΑΑ, τα οποία διαθέτουν  την απαραίτητη γνώση  και επιχειρησιακή εμπειρία, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ουσιαστικό εργαλείο για την Έρευνα & Διάσωση και την ασφαλή ναυσιπλοΐα στις ελληνικές θάλασσες.

Είναι ιδιαίτερα λυπηρό και συγχρόνως ανησυχητικό  το γεγονός ότι ένας οργανισμός του τεχνολογικού και ερευνητικού διαμετρήματος του ΙΤΕ, καταφεύγει σε μια τέτοιου περιεχομένου απάντηση – ανακοίνωση προκειμένου να δικαιολογήσει την συνειδητή εμπλοκή του σε έναν ερευνητικό, τεχνολογικό και επιχειρησιακό τομέα (παρακολούθηση και πρόγνωση καιρού και κυμάτων) στον  οποίο  έχει να επιδείξει μηδενική προηγούμενη εμπειρία, η οποία όμως είναι απολύτως απαραίτητη για ένα τέτοιου εύρους και σημαντικότητας έργο.