Δόθηκε στη δημοσιότητα η εισήγηση της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης στη σημερινή συνεδρίαση της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης για το Χωροταξικό, όπως διαμορφώθηκε μετά και τη συνάντηση των θεσμικών αρχών και φορέων του τόπου στην τεχνική συνάντηση του Σαββάτου στην Π.Ε.Ρ.
Δείτε ολόκληρη την εισήγηση:
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ Α1 ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ «ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ & ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ»
Το υφιστάμενο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΠΠΧΣΑΑ) Κρήτης αποτελεί ένα θεμελιώδες ζήτημα και είναι το σημαντικότερο εργαλείο για την ισόρροπη κατανομή των δραστηριοτήτων στο γεωγραφικό χώρο, ώστε να εξασφαλίζεται η βιώσιμη ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, η κοινωνική συνοχή, η αντιμετώπιση των συγκρούσεων στις χρήσεις γης κ.λπ. Δυστυχώς τα μέτρα και οι στρατηγικές κατευθύνσεις του ήταν προβληματικές και με τεράστιες αντιφάσεις και ελλείψεις με αποτελέσματα την όξυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και μη ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών. Φυσικά δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι τα παρακάτω αρνητικά νούμερα οφείλονται στο υφιστάμενο ΠΠΧΣΑΑ αφού έχει εφαρμοστεί στο ελάχιστο. Πάντως οι κατευθύνσεις και προτεραιότητες γιγαντώνουν τις αντιθέσεις μεταξύ των χωρικών ενοτήτων του νησιού.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα που τεκμηριώνει τα προαναφερθέντα αποτελεί ο παρακάτω χάρτης και πίνακας. Στον παρακάτω χάρτη (επισυνάπτεται στη μελέτη σας) φαίνεται ότι ο Νομός Ρεθύμνης είναι η μοναδική χωρική ενότητα του νησιού όπου παρατηρείται το κατά κεφαλή ΑΕΠ της να είναι χαμηλότερο του μέσου όρου ΑΕΠ μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ, ενώ παράλληλα το ποσοστό ανεργίας του Νομού είναι μεγαλύτερο από το μέσο όρο του ίδιου δείκτη μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2008 η Κρήτη ξεπερνούσε οριακά κατά 0,35% την αντίστοιχη εθνική επίδοση και διαμορφωνόταν σε ύψος 21.157 ευρώ. Σημαντικά καλύτερες επιδόσεις, τόσο σε σχέση με το επίπεδο της χώρας, όσο και σε σχέση με την επίδοση της περιφέρειας, κατέγραψαν οι νομοί Ηρακλείου και Λασιθίου, ενώ την τελευταία θέση στο νησί κατέχει ο νομός Ρεθύμνου.
Εικόνα 1 (Πηγή: Eurostat)
Το οξύμωρο είναι ότι ο Νομός Ρεθύμνης, είναι ο κτηνοτροφικός «πυρήνας» του νησιού (οι σημαντικότερες κτηνοτροφικές μονάδες του νησιού εδρεύουν στο Ρέθυμνο), έχει πολυάριθμες και σημαντικές τυροκομικές μονάδες και την μεγαλύτερη παραγωγή ζωοτροφών στο νησί με σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα.
Παρόλα αυτά όμως, η «αιμορραγία» ΑΕΠ είναι τεράστια (όπως φαίνεται και από τα παραπάνω στατιστικά) αφού σημαντικό ποσοστό της προστιθέμενης αξίας (σύμφωνα με υπολογισμούς το 70% καρπώνονται οι έμποροι και μόνον το 30% οι παραγωγοί και κτηνοτρόφοι) μεταφέρεται στα «δίπολα» (Ηράκλειο-Χανιά).
Η αντίστοιχη εικόνα παρατηρείται και στο εσωτερικό των περιφερειακών ενοτήτων Ηρακλείου και Χανίων, αφού ο «συγκεντρωτισμός» των δραστηριοτήτων, υπηρεσιών και υποδομών στα αστικά κέντρα, «συμπιέζει» την προστιθέμενη αξία της παράγωγης αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων εις βάρος των παραγωγών της υπαίθρου.
Τα σημαντικότερα ζητήματα που αφορούν την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης και τα οποία θα σας παρακαλούσαμε να λάβετε υπ’ όψιν σας στην αναθεώρηση του υφιστάμενου Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης και να τα συμπεριλάβετε στην οριστικοποίηση των διατυπώσεων του Α.1. Σταδίου της Μελέτης, ενέργεια που από την πλευρά μας αποτελεί προϋπόθεση για την έγκριση του εν λόγω σταδίου μελέτης.
Γενική Πολιτική
Το υφιστάμενο Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΠΠΧΣΑΑ) Κρήτης μιλάει για «Εθνικούς πόλους και άξονες ανάπτυξης» (σελ. 5,10, Τεύχος 1). Επίσης, αναφέρεται στο «δίπολο Ηράκλειο-Χανιά» ενώ «προβλέπεται η ενίσχυση του δίπολου Ηράκλειο-Χανιά στους τομείς της ανώτατης εκπαίδευσης, της έρευνας-τεχνολογίας και της υγείας».
Το δίπολο είναι ουσιαστικά φορέας αρνητικής ανάπτυξης καθώς ορίζει ως πύλες εισόδου και πόλους ανάπτυξης μόνο τα δύο αστικά κέντρα της Κρήτης. Αυτό άλλωστε δείχνουν και τα παραπάνω αρνητικά για το Ρέθυμνο στατιστικά στοιχεία. Άλλωστε η έννοια «δίπολο» εισήχθη στο παρελθόν όπου οι συνθήκες (διοικητικές, οικονομικές κτλ.) από τότε έχουν ανατραπεί άρδην, οπότε και οι κατευθύνσεις του θεωρούνται πλέον αναχρονιστικές ενώ πλέον θα πρέπει να λάβουμε υπ΄οψιν μας τις σημαντικές μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας μας και τις διαδικασίες fast track καθώς και την επιβεβλημένη και πολύ προσεκτική χωροθέτησή τους.
Σας υπενθυμίζω πως μεταξύ των στόχων που θέσαμε όλοι μαζί για τον Επιχειρησιακό Σχεδιασμό της Περιφέρειας, ήταν η ‘Άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών’, ενώ γινόταν αναφορά στην «Ανάδειξη της Κρήτης ως τρίτου πόλου ανάπτυξης στο Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και ενίσχυση του ρόλου της στην Ανατολική Μεσόγειο».
Ως Νομός Ρεθύμνης είμαστε κάθετα αντίθετοι με την έννοια «δίπολο» διότι θεωρούμε ότι καταστρατηγείται κάθε έννοια ισόρροπης, βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης της Κρήτης ενώ αντιθέτως διαιωνίζεται το άναρχο και μη ακτινωτό μοντέλο ανάπτυξης. Ουσιαστικά καθιερώνεται ένα δίπολο ανάπτυξης μεταξύ των Νομών του Ηρακλείου και των Χανίων, αφήνοντας εκτός το Ρέθυμνο, ενώ υποβαθμίζεται κάθε προσπάθεια για «Περιφερειακή Αντίληψή» με ενιαίο όραμα για την Κρήτη.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα οικονομικά δεδομένα του Νομού, θα πρέπει να προβάλλονται συγκεκριμένα μέτρα τόνωσης της οικονομίας, ενδυνάμωσης των υφιστάμενων αναπτυξιακών δομών, και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και αξιοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πόρων και των σημαντικών πλεονεκτημάτων που έχει ο Νομός Ρεθύμνης όπως η σπάνιας φυσικού κάλους ακτογραμμή, η ενδοχώρα, ο μνημειακός πλούτος, η γεωργία, η κτηνοτροφία, ο τουρισμός και ο πολιτισμός (στα οποία γίνεται ελλιπής και μη επικαιροποιημένη αναφορά). Ο Νομός Ρεθύμνης τα τελευταία χρόνια έχει σημαντικά βήματα προς την «ποιότητα» και σίγουρα μπορεί να αποτελέσει με τη σειρά του έναν «Πόλο Ποιότητας» στο ακτινωτό μοντέλο ισόρροπης ανάπτυξης που όλοι μαζί οραματιζόμαστε και έχουμε σαν κοινό στόχο.
Πύλες Εισόδου
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει Πύλη Εισόδου από Νότο ή Βορρά, το Ρέθυμνο είναι αποκλεισμένο.
Α. Λιμάνι Ρεθύμνου
Αφ’ ενός, το λιμάνι του Ρεθύμνου (ενώ είναι το 2ο εμπορικό λιμάνι του Ρεθύμνου) βρίσκεται χαμηλά στην ιεράρχηση των λιμένων του νησιού (Διαπεριφερειακής εμβέλειας και όχι διεθνούς ενδιαφέροντος) και με μη διακριτό ρόλο (επιβατικό ή/και εμπορευματικό) με αποτέλεσμα και την αδυναμία προσέλκυσης Ευρωπαϊκών Κονδυλίων ή ακόμα και ιδιωτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος; Τέλος, σας γνωστοποιούμε την πολύ σημαντική εξέλιξη της ψήφισης από το Περιφερειακό Συμβούλιο (28/01/2013) της Σύναψης Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ Περιφέρειας Κρήτης, Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Ρεθύμνης και του Δήμου Ρεθύμνης για την για την εκπόνηση των μελετών:
1. Μελέτη: «Έργα εγκατάστασης πρόσδεσης Κρουαζιερόπλοιου λιμένος Ρεθύμνου» (Προϋπολογισμός: 498.092,50 €).
2. Μελέτη: «Βελτίωση της θωράκισης στη γένεση του προσήνεμου μώλου λιμένος Ρεθύμνου μετά της αναμόρφωσης των όπισθεν χερσαίων του χώρων» (Προϋπολογισμός 373.616,74 €).
Η παραπάνω μελέτες βρίσκονται στο στάδιο της δημοπράτησης.
Η εξέλιξη αυτή, δηλαδή της ψήφισης/έγκρισης από το Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης της διάθεσης συνολικά 871.000 Ευρώ για μελέτες που αφορούν την αναβάθμιση του λιμανιού του Ρεθύμνου, σηματοδοτούν το διακριτό Επιβατικό και Εμπορευματικό ρόλο που αποφασίστηκε να έχει το λιμάνι του Ρεθύμνου.
Παρακαλούμε να συμπεριλάβετε στη μελέτη σας, όλα τα παραπάνω στοιχεία.
Β. Λιμάνι στο Νότο
Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για πύλη εισόδου (ήπιας εμπορευματικής και επιβατική δραστηριότητας) από το Νότο. Αντιθέτως, μελλοντικός λιμένας του Νότου οριοθετείται ανάμεσα σε Τυμπάκι και Ιεράπετρα χωρίς να έχει υπάρξει διαβούλευση για σχετική απόφαση.
Γ. Αεροδρόμια
Όπως είναι φυσικό αναφορά γίνεται για την ενίσχυση των 2 κύριων και υφιστάμενων αεροδρομίων του νησιού, δηλαδή του Ηρακλείου και των Χανίων. Θεωρούμε όμως επιβεβλημένη ανάγκη την σύνδεση της αναβάθμισης των αεροδρομίων με την αναβάθμιση του ΒΟΑΚ και κυρίως του οδικού τμήματος Σούδα-Αεροδρόμιο. Πρέπει να γίνει σαφές ότι τα αεροδρόμιο Ηρακλείου και Χανίων εξυπηρετούν όλους τους Κρητικούς και αυτή η ανάγκη εξυπηρετείται μόνο εάν αναβάθμιση αεροδρομίων και οδικού δικτύου συνδεθούν.
ΒΟΑΚ
Παρ’ ότι ο ΒΟΑΚ αποτελεί τη σημαντικότερη οδική υποδομή του νησιού, η πρόοδος των μελετών είναι αρκετά αποσπασματική ενώ δεν εντοπίζεται καμία εξέλιξη στο δικό τμήμα Σούδα- Α/Δ Χανίων, με αποτέλεσμα να ενισχύεται για ακόμα μία φορά η απομόνωση του Νομού μας.
ΝΟΑΚ & Κάθετες Συνδέσεις
Από τους συνημμένους χάρτες δεν φαίνεται να έχει ορισθεί τμήμα ΝΟΑΚ του Ρεθύμνου αλλά ούτε και κάθετοι συνδετήριοι άξονες (πχ με ιεράρχηση: οδικός άξονας Ρέθυμνο-Αρμένοι-Αγία Γαλήνη, Πέραμα-Αξός-Ανώγεια, «Αμαριώτικος») που να έχουν συμπεριληφθεί σε διευρωπαϊκό δίκτυο με αποτέλεσμα να αποκλείονται από οποιοδήποτε Ευρωπαϊκό κονδύλι πέραν του ΠΕΠ Κρήτης και Εθνικών Πόρων. Τέλος λόγο των περιοριστικών ευαίσθητων γεωφυσικών χαρακτηριστικών του Νότιου παραλιακού μετώπου προτείνεται η αναβάθμιση και επέκταση του υποστηρικτικό δίκτυο του οδικού άξονα Ρέθυμνο-Αρμένοι-Αγιά Γαλήνη κατά μήκος της ακτογραμμής στα νότια του Νομού.
Εκπαίδευση – Έδρα Πανεπιστημίου – Ανώτατο Τεχνολογικό Ίδρυμα
Θα πρέπει να γίνεται ειδική αναφορά στο ότι η έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι στο Ρέθυμνο. Το Ρέθυμνο έχει το μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών (ξεπερνούν τις 7.000). Επίσης, το Ρέθυμνο έχει και αυτό όλα τα κριτήρια αλλά και υποδομές για να αποτελέσει τον «τρίτο συνεδριακό πόλο» (στο Τεύχος 1 σελίδα 4, γίνεται αναφορά στους «2 συνεδριακούς πόλους στα Χανιά και στο Ηράκλειο, ενώ παραβλέπεται ότι η έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης βρίσκεται στο Ρέθυμνο).
Επίσης, θα πρέπει να γίνεται αναφορά και στο παράρτημα του ΤΕΙ Κρήτης που υπάρχει στο Ρέθυμνο. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το σχέδιο «Αθηνά» για την αναδιάρθρωση των ΑΕΙ ολοκληρώθηκε χωρίς «απώλειες» για το Ρέθυμνο.
Σχολή Ασωμάτων
Η Σχολή Ασωμάτων, έπειτα από την ευχάριστη εξέλιξη για την απόφαση επαναλειτουργίας της και τη σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, της Περιφέρειας Κρήτης, το Δήμο Αμαρίου και τν Ιερά Μονή Ασωμάτων για την από κοινού δράση των συμβαλλόμενων φορέων με σκοπό την αξιοποίηση-αναβάθμιση του Σταθμού Γεωργικής Έρευνας Ασωμάτων και περιβάλλοντος Χώρου, αναμένεται να αποτελέσει ένα μεγάλο αναπτυξιακό εργαλείο για ολόκληρο το νησί, οπότε θα πρέπει να γίνεται ειδική μνεία αλλά και να έχει κεντρικό ρόλο τόσο στις στο κεφάλαιο «Ειδικές Κατευθύνσεις ανά Νομό» (αναφορικά με τις κατευθύνσεις για το Νομό Ρεθύμνου). Ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας (ΣΓΕ) Ασωμάτων είναι η μόνη ερευνητική μονάδα για την κτηνοτροφία και την αιγοπροβατοτροφία στη νησιωτική Ελλάδα. Ο ΣΓΕ Ασωμάτων θα καλύψει της ανάγκες λειτουργίας ενός τουλάχιστον Κέντρου Εκπαίδευσης των νέων κτηνοτρόφων της περιοχής και όχι μόνο, με απώτερο σκοπό την ποιοτική βελτίωση της παρεχόμενης γεωργικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ενώ θα αποτελέσει πυλώνα ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής καθώς θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη ανταγωνιστικών και ποιοτικών προϊόντων.
Η ύπαρξη λοιπόν μιας ερευνητικής μονάδας στην περιοχή της Κρήτης κρίνεται ιδιαίτερα στον τομέα της αιγοπροβατοτροφίας κρίνεται απαραίτητη δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός ζωικού κεφαλαίου που εκτρέφεται στην Κρήτη, υπάρχουν ιδιαίτερα προϊόντα ΠΟΠ ζωικής προέλευσης της Κρήτης, και οι φυλές των αιγοπροβάτων είναι πολύ καλά προσαρμοσμένες στο ξηροθερμικό περιβάλλον του νησιού.
Υγεία
Ο Νομός Ρεθύμνου με πληθυσμό που ξεπερνά τις 85.000, με Στρατόπεδο (το μοναδικό Κέντρο Εκπαίδευσης στο νησί) και την έδρα του Πανεπιστημίου, θα πρέπει να έχει αυτόνομο Νοσοκομείο για να μπορεί να εξυπηρετεί τις αυξημένες ανάγκες του Νομού. Επίσης, το γεγονός ότι ο Νομός είναι ορεινός κατά κύριο λόγο, αλλά και με δεδομένο το ‘κακό’ οδικό δίκτυο οπότε η μετακίνηση και πρόσβαση είναι ακόμα δυσχερέστερη και χρονοβόρα, καθιστά την ανάγκη της ύπαρξης αυτοδιοικούμενου Νοσοκομείου επιτακτική.
Γεωπάρκο Ψηλορείτη
Το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη ιδρύθηκε το 2001 από την εταιρία Α.Κ.Ο.Μ.Μ. – Ψηλορείτης Αναπτυξιακή Α.Ε. Ο.Τ.Α. με την επιστημονική υποστήριξη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Λόγω της πλούσιας γεωποικιλότητας, του πανέμορφου τοπίου και της αναμφισβήτητης ιστορίας και παράδοσής του, το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη εντάχθηκε, από την ίδρυσή του κιόλας, στο Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και λίγο αργότερα στο Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO, επιτυγχάνοντας έτσι την παγκόσμια αναγνώριση του τόπου αυτού. Σύμφωνα με τα παραπάνω, το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη θα πρέπει να γίνεται μνεία στο ΠΠΧΣΑΑ.
ΑΠΕ
Αναστολή όλων των αδειοδοτήσεων από τις αρμόδιες αρχές έως ότου διευθετηθούν όλες οι προϋποθέσεις και μελέτες για την σωστή χωροθέτηση των ΑΠΕ. Η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με το Διασυνδεδεμένο Σύστημα δεν με πρέπει να συνδέεται με τις διαδικασίες fast track για τη εγκατάσταση ΑΠΕ στο νησί.
Μουσεία & Αρχαιολογικοί Χώροι
Ελεύθερνα (αρχαιολογικό πάρκο)
Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου (Στάδιο Μελέτης)
ΒΙΟΠΑ
Συγκεκριμένες δράσεις για την ελκυστικότητα του ΒΙΟΠΑ όπως για παράδειγμα, ταχύτερη και ευκολότερη σύνδεση με το ΒΟΑΚ ή προσέλκυση Ευρωπαϊκών/Ερευνητικών προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων.
Οικισμοί 800 μ.- ΓΠΣ- ΣΧΟΟΑΠ
Σημαντικά ζητήματα έχουν προκύψει σχετικά με τους στάσιμους οικισμούς των 800 μέτρων. Θα πρέπει να ορίζονται με προτεραιότητα αλλά και χωροθετούνται οι χρήσεις γης έτσι ώστε να μην υπάρχει σύγκρουση των διαφόρων δραστηριοτήτων αλλά συνεργασία. Επίσης, με το ισχύον καθεστώς ενισχύεται η οικιστική ανάπτυξη ενώ περιορίζονται σημαντικά άλλες δραστηριότητες. Να εξετασθεί κατά περίπτωση και με γνώμονα τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Αναφορικά με το ΣΧΟΟΑΠ Αγίου Βασιλείου και συγκεκριμένα για τις θεσμοθετημένες από αυτό χρήσεις γης «Τουρισμός-Αναψυχή» και «Π.Ε.Ρ.Π.Ο» αποτέλεσε αντικείμενο έντονων και επανειλημμένων διαβουλεύσεων και δεν κρίνεται απαραίτητη η τροποποίηση των παραπάνω θεσμοθετημένων χρήσεων με δεδομένα την ύπαρξη σημαντικού επενδυτικού ενδιαφέροντος και την απουσία κάθε σχεδιασμού υποδομών (πχ ΝΟΑΚ) από την πολιτεία.
Με εκτίμηση,
Μαρία Λιονή
Αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνης
