του Μανώλη Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη
metotoufekikaitilyra.wordpress.com
Ο Νίκος Αποστολάκης δε χρειάζεται συστάσεις. Με πολύχρονη παρουσία στο χώρο της βιωμένης παράδοσης, με μεγάλη προσφορά στην ιδιαίτερη πολιτιστική έκφραση της Ρίζας και των ανθρώπων της, ανήκει στους ανθρώπους που πράττουν με τον τρόπο της Μαδάρας, και που η απλή παρουσία τους αποτελεί παράδειγμα και σχολείο.
Το βίωμά του το μοιράζεται. Με την καθημερινή του πρακτική, αλλά και με ομιλίες, κείμενα και ρίμες. Και με βιβλία. Το πρώτο του, «Για τον πολιτισμό και μια τιμή», έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά του στο χώρο της παράδοσης ευρύτερα, κι όχι μόνο στον κύκλο των τραγουδιστών της παρέας.
Με το δεύτερο βιβλίο του, «Στα ίχνη του ζάλου μας», ο Νίκος Αποστολάκης δε συμπληρώνει απλά το πρώτο. Πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα. Συνδυάζει τα κείμενα γνώμης με ρίμες δικές του, στελιωμένες για ειδική κάθε φορά περίπτωση. Και μοιράζεται με την Παρέα, με το κοινό της Ρίζας και τον κόσμο που διψά για το Αυθεντικό τις σκέψεις του. Προβληματισμούς που αφορούν την επέλαση της εξέλιξης στο χώρο δημιουργίας του Τραγουδιού, στον αγροτοποιμενικό χώρο δράσης και δημιουργίας.
Το συγγραφέα απασχολεί το θέμα της συνέχειας του τρόπου της Παρέας. Γιατί το τραγούδι δεν είναι άσκηση καλλιφωνίας. Γύρω από αυτό χτίζεται ένας κόσμος ολόκληρος, με άγραφους κώδικες, με αμοιβαίο σεβασμό, με τάξη συγκεκριμένη, που δεν επιβάλλεται από τα πάνω, από κάποια ανύπαρκτη έτσι κι αλλιώς αρχή. Προσχωρούν σε αυτή συνειδητά και οικειοθελώς οι μερακλήδες του τραγουδιού και του χορού, αυτοί που φροντίζουν να καλλιεργούν τον τρόπο της Μαδάρας. Μιλούμε για τρόπο, γιατί δεν πρόκειται για θεωρίες και νόμους, πρόκειται για βίωμα που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Και, όπως παρατηρεί κι ο συγγραφέας, κάθε γενιά προσφέρει κάτι στη συνέχεια του ριζίτικου γίγνεσθαι. Η εξέλιξη δε φοβίζει, όταν λαμβάνει χώρα μέσα από τους μηχανισμούς της ίδιας της παράδοσης, όταν αυτή έχει τη δύναμη να ενσωματώνει δάνεια στοιχεία που θα συναντήσει. Αυτό άλλωστε δεν έκανε πάντα ο Ελληνισμός, σε μια διαχρονία χιλιετηρίδων;
Ο Αποστολάκης καταλαβαίνει ότι οι σημερινές επιρροές δεν είναι σαν τις παλιότερες. Είναι πιο επικίνδυνες, έχουν μεγάλη επιδραστικότητα, και βρίσκουν την παράδοση σε υποχώρηση. Γνωρίζει όμως και πώς θα μπορέσομε ν’ αντισταθούμε. Καταγράφει, στην εισήγησή του στο συνέδριο για το ριζίτικο τραγούδι το 2016, την κατάσταση. Εντοπίζει τις κατακλυσμιαίες αλλαγές που έχουν επέλθει μέσα από την άρση της απομόνωσης της Ρίζας από τον αστικό πληθυσμό της Δυτικής Κρήτης, αλλά και το πώς θα αντισταθούμε και πάλι: Με το βαθύ ρίζωμα που έχει η παράδοση στην ψυχή των μερακλήδων, με την ιδιάζουσα κι όχι κοινή λογική τους, που θα φέρει στο προσκήνιο το ριζίτικο τρόπο ξεπερνώντας την κυριαρχούσα αλλοτρίωση.
Στο νέο βιβλίο του, ο συγγραφέας μοιράζεται μαζί μας προσωπικές του στιγμές. Ρίμες που έβγαλε για κάποιες περιστάσεις, κάποιες φορές δυσάρεστες. Κωδικοποιεί και τον τρόπο συμπεριφοράς στην τάβλα, δίδοντας μας κάτι που παλιά δε θα χρειαζόταν. Γιατί θα ήταν αυτονόητο. Όμως τώρα, σε μιαν εποχή που αποδομούνται τα πάντα, έχουν εμφανιστεί και στην παρέα που τραγουδεί αποκλίνουσες συμπεριφορές. Κι αυτό σπεύδει να το προλάβει, όχι με τον ψόγο αλλά με την πειθώ. Με την προσφορά στους νεόκοπους γλεντιστάδες μιας συνοπτικής αναφοράς στη συμπεριφορά που αρμόζει στην τάβλα. Όχι για να τους κουνήσει το δάχτυλο, αλλά για να τους νουθετήσει, για να συνειδητοποιήσουν ότι η παρέα είναι ένας ολόκληρος κώδικας και τρόπος συμπεριφοράς στο ήθος του οποίου καλούνται να προσχωρήσουν.
Και βέβαια, δε λείπουν καταγραφές του παραδοσιακού βίου, σε μιαν αναβάπτιση σε αξίες και τρόπους ξεχασμένους. Ο γάμος στα ορεινά χωριά των Χανίων, η γυναίκα στην παράδοσή μας, ο διατροφικός μας θησαυρός, η τοιχοδεσία, ο λεξιλογικός πλούτος στην κτηνοτροφία, μας παραδίδουν παραστάσεις που σιγά σιγά ξεθωριάζουν, παραμένουν όμως υπαρκτές. Και άρα, βάση για να ξαναέρθουν στην πρώτη γραμμή.
Για μιαν ακόμα φορά, ο μερακλής Νίκος Αποστολάκης παίρνει το ρόλο του δασκάλου. Τυχεροί όσοι έχουν μαθητεύσει δίπλα του, τυχεροί κι όσοι, μέσα από τα γραφτά του, έρχονται κοντά στη σκέψη, τη γνώση, την αξία του. Ευγνώμονες είναι κι οι πρώτοι κι οι δεύτεροι…
