Την 76η Επέτειο του ολοκαυτώματος της Κοξαρες τίμησαν το Σάββατο 29 Αυγούστου σε μια σεμνή τελετή που διοργάνωσε ο Δήμος Αγίου Βασιλείου, η τοπική κοινότητα και ο Πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, οι Κοξαριανοι, χωρίς την παρουσία των Αρχών του Νομού λόγω των μετρων της πανδημίας για την μη εξάπλωση του Κορωνοϊου.
Τον Δήμο Αγίου Βασιλείου εκπροσώπησε ο Αντιδήμαρχος Μανολης Βαβουράκης, ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου Παντελής Περαντωνακης και μέλη του ΔΣ του συλλόγου.
Ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και δημόσιας υγείας Γιάννης Νεκταριος Χαραλαμπακης ανέφερε στην ομιλία του:
Σε αυτές τις εποχές που ζούμε και υπάρχουμε, τέτοιες εκδηλώσεις που αναφέρονται στο ιστορικό και ένδοξο παρελθόν μας, ενδυναμώνουν την πορεία της ζωής μας και μας υπενθυμίζουν να παραμενουμε αφοσιωμένοι στην ιστορία της Πατρίδας μας και τα ιδανικά μας.
Έτσι παραδίδουμε τα πολύτιμα στοιχεία της ιστορίας μας στους νεώτερους για να συνεχίσουν και εκείνοι να αγαπούν και να υπολογίζουν την ευθύνη τους ως Έλληνες, τιμώντας εκείνους που υπερασπιστηκαν την πατρίδα, την ελευθερία και όλον τον πλούτο των αγαθών αρετων της Φυλής μας που έγραψε και δημιούργησε τον αληθινό πολιτισμό που μεταδωσαμε και στους άλλους λαούς.
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ μπροστά στο Μνημείο με την καρδιά μας να πάλλεται από δέος και ευγνωμοσύνη, για να θυμηθούμε, να θαυμάσουμε και να ευχαριστήσουμε τους Κοξαριανους Αγωνιστές της Ελευθεριας στην Γερμανική κατοχή κατά την διάρκεια της οποίας συμμετείχαν ενεργά και δυναμικά στον υπέρ της Ελευθεριας αγώνα, πληρώνοντας όμως με βαρύ φόρο πόνου και αίματος.
Η σημαντικότερη ημέρα στην σύγχρονη νεοελληνική ιστορία για τους Κοξαριανους είναι η 29″ Αυγούστου του 1944, όπου οι γερμανικές δυνάμεις κυκλωσαν το χωριό του οποίου οι περισσότεροι
κάτοικοι ήταν ενταγμένοι στο ΕΑΜ, πολλοί δε από αυτούς ήταν ηγετικά στελέχη τόσο του πολιτικού όσο και του αντάρτικου τμήματος του.
Σύμφωνα όμως με τις οδηγίες που είχαν δοθεί από την τοπική οργάνωση, όλοι οι άνδρες διεμεναν κάθε βράδυ μακριά από το χωριό, πέρα από την πιθανή περίμετρο της κυκλωσης του από τους Γερμανούς.
Έτσι δεν βρέθηκαν μέσα στο χωριό πάρα μόνο μερικοί υπερήλικες, ανάμεσα τους και ο Στυλιανός Βαβουράκης ή “λιμοκοντορος” του οποίου δύο γιοί είχαν σκοτωθεί στην Αλβανία κατά τον Ελληνοιταλικο πόλεμο.
Ο ένας από αεροπορικό βομβαρδισμό στους πρόποδες της Τρεμπεσινας και ο άλλος κατά τη διάρκεια μάχης πάνω από την Τρεμπεσινα.
Συγκέντρωσαν λοιπόν όλους τους κατοίκους γυναικόπαιδα και υπερήλικες και τους διεταξαν να αναχωρήσουν μέσα σε μισή ώρα, παίρνοντας μαζί τους ότι μπορούσαν.
Πραγματικά έφυγαν όλοι και εγκατασταθηκαν στην Μονη Πρέβελη εκτός από το Στυλιανό Βαβουράκη που δεν είχε κανένα δικό του άνθρωπο να τον μεταφέρει, γιατί ήταν παράλυτος από ημιπληγία.
Αυτόν λοιπόν οι “υποτίθεται γενναίοι και πολιτισμενοι” Γερμανοί, τον έριξαν σε ένα σπίτι και του έβαλαν φωτιά και κάηκε ζωντανός.
Αφού πρώτα λεηλατησαν όλα τα σπίτια του χωριού, τα έκαψαν και τα ανατίναξαν από τα θεμέλια και χωρίς κανένα ίχνος σεβασμού και την εκκλησία.
Οι Κοξαριανοι σε όλη την περίοδο της Κατοχής και ιδιαίτερα από τις αρχές του 1944 είχαν ανοιχτούς λογαριασμούς σε αλυσιδωτά επεισόδια με τους Ναζί.
Αναλυτικά έχουμε το μπλόκο της Κοξαρε στις 1 Φεβρουαρίου του 1944, η μάχη του Φακουλα στις 2 Φεβρουαρίου 1944, η μάχη τής Κοξαρε στη 1 Μαρτίου 1944 και παραμονές της επιδρομής στις 15 Αυγούστου 1944 η σύλληψη και εκτέλεση νεαρού προδότη που αφηνιάσει τους Γερμανούς.
Εκτός από το Γιάννη Μαθιουδάκη που η έξοδος του από τη σπηλιά Κιουπρια ανατολικά του χωριού Μέση και ο ηρωικός θάνατος του το Μάρτιο του 1944, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Βαγγέλης Παπαδάκης του Παπά, πιάστηκε από την Κεσταμπο, στάλθηκε όμηρος στη Γερμανία και αποτεφρωθηκε ζωντανός στα κρεματορια της φρίκης.
Η Κοξαριανοι που οι περισσότεροι ήταν ενταγμένοι στο ΚΚΕ ήταν η Αντρομανα του αγωνα.
Οι 8 πρώτοι Ελλασιτες στο Ρέθυμνο ήταν Κοξαριανοι.
Το σύνολο των κατοίκων της Κοξαρε τάχθηκε ένθερμα στον αγωνα κατά του κατακτητη.
Πέρα από τους κατοίκους που άφησαν την ζωή τους στα κρεματορια των στρατοπέδων συγκέντρωσης, υπήρξε και ένας αριθμός άλλων εκλεκτών πατριωτων που μπήκαν στον ένοπλο αγώνα κατά των Γερμανών.
Οι οικογενειες: Νινιδακη, Αλεβυζακη, Σταυρουλιδακη, Βαβουράκη, Γεωργακακη, Σπιθουλακη, Σαριδάκη, Δουλγεράκη.
Όμως δεν μπορούμε να παραλειψουμε και τη μεγάλη πατριωτικη προσφορά των γυναικών της Κοξαρες.
Την Θεονυμφη Μαθιουδάκη, μητέρα του Γιάννη και Αλέκου Μαθιουδάκη, η οποία είχε συλληφθεί πολλες φορές και κακοποιηθηκε σε μια προσπάθεια των Ναζιστων να τους αποκαλύψει που βρίσκονταν τα παιδιά της.
Το ίδιο ήταν και οι κόρες της Αργυρη και Στέλλα.
Τον Ιούνιο του 1942, η Αργυρη με άλλες Κοξαριανες εμπόδισαν τους Γερμανούς και τη χωροφυλακη να τους πάρουν τη σοδειά, ενώ στις 2 Φεβρουαρίου του 44 στη μεγάλη κυκλωση της Κοξαρες, πιάστηκε με το παιδί της, ηλικίας 6 μηνών και κλείστηκε μαζί με άλλες στην εκκλησία του χωριού και στη συνέχεια δραπέτευσε και κατέφυγε στον ΕΛΛΑΣ.
Αλλα και η Γεωργία Δουλγεράκη αδελφή του Στέλιο και του Πέτρο, μυήθηκε από την αρχή στην Εθνική Αντίσταση, μπήκε στην παρανομία και οι σκληρές ταλαιπωρίες της έκοψαν το νήμα της ζωής της στα 24 της Χρόνια.
Όλα αυτά τα επεισόδια, δηλωτικα μιας υπερήφανης στάσης έναντι των κατακτητών, προδικαζαν και την τύχη τους αν έπεφταν στα” νύχια” τους.
Μετα το Ολοκαύτωμα του χωριού οι Κοξαριανοι αντάρτες με δικό τους οπλαρχηγο τον Αλέκο Μαθιουδακη, πολέμησαν στη Μάχη των Ποταμών στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 που θεωρείται από τα σημαντικότερα γεγονότα της ενοπλης Αντίστασης σε ολόκληρη την Κρήτη και σαν τέτοιο γεγονός τιμάται κάθε χρόνο από τον κρητικό λαό.
Η Μάχη των Ποταμών ήταν και μια απάντηση για την καταστροφή των χωριών του Κεδρους, που δόθηκε όμως με μεγάλη ευθύνη του ΕΛΛΑΣ γιατί οπωσδήποτε δημιουργήθηκαν κίνδυνοι να συνεχίσουν οι Γερμανοί τα αντίποινα, με συνέπεια να εκτελέσουν στις 16 Σεπτεμβρίου στην Αγυιά Χανίων 60 Κρητικούς μεταξύ αυτών και 15 Σακτουριανους.
Από την άλλη μερια όμως δεν αποκλείεται να συνειδητοποίησαν οι κατακτητές ότι δεν μπορούσαν άλλο να καίνε και να σκοτώνουν ατιμώρητοι.
Ο μοναδικός επιζών σήμερα από τους Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης στη Κοξαρε είναι ο Κωνσταντίνος Βαβουράκης.
Το παράδειγμα τους λοιπόν θα είναι Φωτεινο εις το διηνεκές και θα μας διδάσκει ότι η γενναία ψυχή και ο ζήλος για την Ελευθερια, φωλιαζει σε όλους τους ανθρώπους που παλεύουν για τα υψηλα ιδανικα.
Η δύναμη της φωνής αυτού του τόπου θα αντηχεί παντού, σε όλο τον κόσμο και είναι καύχημα που εδώ στην μικρή αυτή κοιτίδα, κτυπά ο παλμός της Ελευθεριας και κάνει υπερήφανους και δυνατούς, όχι μόνο τους κατοίκους της Κοξαρες αλλά και όλους τους Αγιοβασιλιωτες, τους Ρεθεμνιωτες, τους Κρητικούς αλλά και όλους τους Έλληνες.
