Διανύοντας ήδη το δεύτερο μήνα του καλοκαιριού οι καιρικές συνθήκες που βιώνουμε, άνθρωποι και περιβάλλον, είναι ακραίες. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά τα υδρολογικά δεδομένα της Κρήτης είναι απογοητευτικά σε σημείο που το φάσμα μιας γενικευμένης πλέον ξηρασίας στο νησί να εμφανίζεται όλο και πιο πιθανό για το επόμενο διάστημα. Οι ελάχιστες βροχοπτώσεις και το χιόνι του περασμένου χειμώνα σε συνδυασμό με τις κατά μέσο όρο πολύ υψηλές θερμοκρασίες καθ’ όλη τη διάρκεια αυτού του χρόνου, αλλά και του προηγούμενου, δημιουργούν πλέον έντονες συνθήκες λειψυδρίας σε πολλά μέρη του νησιού μας. Οι πιο ξηροθερμικές περιοχές όπως η ανατολική Κρήτη και η Μεσαρά, αλλά και δυτικότερες όπως η Κίσσαμος, βιώνουν ήδη έντονα την έλλειψη νερού, με αποτέλεσμα οι ΟΤΑ και οι ΤΟΕΔΒ να λαμβάνουν ήδη περιοριστικά, αν και αποσπασματικά, μέτρα.
Η ελάχιστη έως μηδαμινή πλέον τροφοδοσία από τα (ούτως ή άλλως προβληματικά) φράγματα έχει οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης των υπόγειων νερών, ενώ η εντατικοποίηση των αντλήσεων είναι αναπόφευκτο να οδηγήσει σε υφαλμύρινση πολλών εξ αυτών και αύξηση των βλαβών στα αντλητικά μηχανήματα. Συμπεριφερόμαστε ωσάν να μην υπάρχουν επιπτώσεις από την υπερεκμετάλλευση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων στα οικοσυστήματα και τον άνθρωπο. Ενδεχομένως η φύση να διατηρεί ακόμα κάποιους μηχανισμούς προσαρμογής και αντιμετώπισης των ακραίων συνθηκών…
Με την πρόοδο του καλοκαιριού οι πιέσεις και οι ανάγκες θα αυξάνονται, ενώ η κορύφωση της τουριστικής περιόδου τον Αύγουστο θα εντείνει και θα μεγεθύνει τα προβλήματα σε πολλές περιοχές του νησιού. Με βάση τις προβλέψεις για αφίξεις ρεκόρ αυτό το καλοκαίρι, που σε μηνιαία βάση θα διπλασιάσουν ή τριπλασιάσουν τον πληθυσμό του νησιού και με τα δεδομένα που η ίδια η τουριστική βιομηχανία μας προσφέρει, ότι ο μέσος επισκέπτης ξοδεύει τριπλάσιο νερό απ’ τον μόνιμο κάτοικο, καταλαβαίνουμε όλοι ότι οι συνθήκες που θα δημιουργηθούν θα είναι εκρηκτικές.
Είναι δεδομένο και εφαρμόζεται ήδη, ότι οι περικοπές ξεκινούν από την αστική και αγροτική χρήση με τελευταία ίσως εφαρμογή στην τουριστική βιομηχανία. Η ένταση των κοινωνικών συγκρούσεων ανάμεσα σε κατοίκους, γεωργούς και τουριστική βιομηχανία, είναι μάλλον αναμενόμενη.
Θα πρέπει συνεπώς, πριν φτάσουμε σε αυτό το απευκταίο σενάριο, να λάβουμε όλοι τα μέτρα μας για να περιορίσουμε πάνω από όλα τη σπατάλη και στη συνέχεια την κατανάλωση νερού όπου αυτό είναι εφικτό. Ξεκινώντας από τις μεγάλες πόλεις και τα αστικά κέντρα θα πρέπει πριν απ’ όλα να προγραμματιστούν εντατικοί έλεγχοι των ΔΕΥΑ για την απώλεια νερού από διαρροές και επιπλέον, άμεσα να θεσπιστούν περιοριστικά μέτρα στο πλύσιμο αυτοκινήτων, δρόμων, μπαλκονιών κλπ, Όσον αφορά στη γεωργία, θα πρέπει όπου είναι εφικτό, πχ. ελαιόδεντρα, να σταματήσει το πότισμα, ή αυτό να γίνεται με σύνεση και σε πολύ αραιά διαστήματα. Τέλος, θα πρέπει επιτέλους να αναλάβει τις ευθύνες της η τουριστική βιομηχανία του τόπου και να συμμετάσχει και αυτή, άμεσα στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πελατών της για το πρόβλημα της λειψυδρίας και στον περιορισμό της σπατάλης που γίνεται.
Τα παραπάνω εντούτοις αποτελούν προσωρινά μέτρα ανακούφισης του τρέχοντος προβλήματος. Η συνολική λύση θα πρέπει να περιλαμβάνει τρεις βασικές συζητήσεις:
1. Το φλέγον θέμα του υπερτουρισμού που καταναλώνει πόρους (νερό, ενέργεια, απορρίμματα, χρήση υποδομών κ.ά.) πολύ πέραν των δυνατοτήτων του νησιού.
2. Αναδιάρθρωση της πρωτογενούς παραγωγής με οδηγό τις αρχές της Αγροοικολογίας (https://agroecology.gr). Η προσέγγιση αυτή αποτελεί την μοναδική άμυνα στις επιπτώσεις της προϊούσας κλιματικής κρίσης στην πρωτογενή παραγωγή, πέρα από τα υπόλοιπα οφέλη (καλύτερες τιμές και ποιότητα) για τον παραγωγό και την κοινωνία.
3. Συζήτηση για τη διαμόρφωση στιβαρού, ενιαίου και πάνω από όλα, δημόσιου φορέα διαχείρισης υδάτων που εκτός από την προμήθεια και τα δίκτυα θα οργανώσει δίκαιη τιμολογιακή πολιτική ανάλογα την κάθε χρήση.
Μόνο εάν όλοι συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα και γίνουμε μέρος της αντιμετώπισής του, ο καθένας από μάς σε προσωπικό επίπεδο και όλη η κοινότητα στη συνέχεια, θα μπορέσουμε ίσως να αποφύγουμε τα μεγαλύτερα προβλήματα που πιθανώς να ενταθούν στο μέλλον.
Χαράλαμπος Φασουλάς,
Μιχάλης Δρετάκης,
Πέτρος Λυμπεράκης
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης-Πανεπιστήμιο Κρήτης
