Στη θέση “Γούρνες”, 1 χλμ περίπου ΒΔ του χωριού Αποδούλου, στην κορυφή χαμηλού λόφου, σε θέση με μεγάλη ορατότητα στην ευρύτερη περιοχή, από τον Ψηλορείτη έως το λιβυκό πέλαγος, βρέθηκε το 1930 τυχαία από γεωργό κάτοικο του Αποδούλου, κυλινδρικό ενεπίγραφο κύπελο, Μινωικών χρόνων.
Ο διερχόμενος από το Αποδούλου περιηγητής J. Pendlebury είδε μέρος του παραπάνω κυπέλου και ενημέρωσε τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Κρήτης Σπύρο ΜΑΡΙΝΑΤΟ, ο οποίος αφού μετέβει άμεσα στο Αποδούλου (εξαιτίας και της φιλίας που είχε με τον γνωστό οφθαλμίατρο ΦΩΤΑΚΗ Γεώργιο), πραγματοποίησε αυτοψία του χώρου και παρέλαβε το ανεβρεθέν κύπελο. Το κύπελο εξωτερικά φέρει Μινωική γραφή (γραμμική Α), και ομοιάζει με ευρήματα της Κνωσσού, και μετέφερε αυτό στο Μουσείου του Ηρακλείου όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα (α.α 2479).
Ο Έφορος αρχαιοτήτων Κρήτης ΜΑΡΙΝΑΤΟΣ Σπύρος πραγματοποίησε ανασκαφική έρευνα στην περιοχή Γούρνες στο Αποδούλου τα έτη 1933-1935 με οικονομική βοήθεια των κατοίκων του Αποδούλου, η οποία έφερε στο φως Μινωικό μέγαρο το οποίο μπορεί να συγκριθεί με τα μέγαρα Τυλίσου και Αμνισού, και είναι το πρώτο τέτοιο οικοδόμημα στη Δυτική Κρήτη. Διατηρείται το κατώτερο τμήμα των θεμελίων λίγων μόνο διαμερισμάτων.
Τα διάφορα ευρήματα (πήλινο χυτό σε σχήμα ταυροκεφαλής, ένας χρυσός και ένας χάλκινος διπλός πέλεκυς και μία λίθινη τράπεζα προσφορών με σημεία της Γραμμικής Α’ γραφής) δίνουν σαφή εικόνα της σημασίας που είχε η έδρα αυτή. Το Μινωικό Μέγαρο Αποδούλου ιδρύθηκε στην διάρκεια της Μεσομινωικής ΙΙΙ περιόδου και καταστράφηκε στην αρχή της Υστερομινωικής Ι (1600 π.Χ.) από ισχυρή πυρκαγιά, της οποίας τα ίχνη είναι σαφή (πιθανόν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας) την ίδια περίοδο με την καταστροφή των γειτονικών της κέντρων. Η ζωή στο Αποδούλου και στη Φαιστό συνεχίστηκε και στη νεοανακτορική εποχή, σε αντίθεση με το Μοναστηράκι όπου εγκαταλείφθηκε οριστικά.Το Μινωικό μέγαρο Αποδούλου ανήκει στην Παλαιοανακτορική περίοδο (1700-2000 π.χ).
Το καλοκαίρι του έτους 1942 η ανασκαφική έρευνα συνεχίσθηκε παράνομα από τον Γερμανό αρχαιολόγο E. KIRSTEN μετά από εντολή του Γερμανού Διοικητή Κρήτης, και δεν έχουμε έγκυρη πληροφόρηση για τα ανασκαφικά ευρήματα, και την τύχη αυτών.
Στην συνέχεια εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα έγινε τα έτη 1985-2005 από κοινή Ελληνοιταλική ομάδα του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού, και του Πανεπιστημίου της Νάπολης Ιταλίας ” Federico II”, υπό την διεύθυνση του Γιάννη ΤΖΕΔΑΚΗ και του Luis GODART σε έκταση 3500 τ.μ η οποία αποκάλυψε τμήμα του οικισμού στην Ν.Δ πλευρά του λόφου σε έκταση 625 τ.μ και έφερε στο φως πολλά μικρά και μεγάλα αγγεία ,σφραγιδόλιθους, πίθους, κ.α., τα οποία φυλάσσονται στο Μουσείο του Ηρακλείου.
Από τα ανωτέρω ευρήματα φαίνεται το Μινωικό ανάκτορο Αποδούλου να παρουσιάζει χαρακτηριστικά οργανωμένης κοινωνίας. Αυτό φαίνεται και από την εύρεση έξι σφραγιδόλιθων, που δείχνει ότι συμμετείχε στο διοικητικό σύστημα της περιοχής, όπως αυτό έχει καταγραφεί, από τα ευρήματα της Φαιστού, στα Ν.Α του Αποδούλου και αντίστοιχα Β.Δ. του Μοναστηρακίου.
Το Μινωικό Ανάκτορο Αποδούλου αποτελεί ένα σημαντικό Αρχαιολογικό χώρο, και η ίσως πιθανή μελλοντική συνέχιση της ανασκαφής φέρει στο φως εξίσου σημαντικά ευρήματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1)ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΑΠΟΔΟΥΛΟΥ ΑΜΑΡΙΟΥ του Δρ.ΒΟΛΑΝΑΚΗ Ιωάννη Έφορο Αρχαιοτήτων Ε.Τ
2)ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ Ι΄ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΡΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ “Παλαιοανακτορικός οικισμός Αποδούλου” της Αρχαιολόγου ΤΖΙΓΚΟΥΝΑΚΗ Αναστασίας Προισταμένης ΚΕ΄ Εφορείας Προιστορικών και κλασικών Αρχαιοτήτων- ΧΑΝΙΑ.
3) Το σχέδιο είναι του Αρχιτέκτονα Δ. ΡΟΥΜΠΈΝ και ο χρωματισμός έγινε από τον διακοσμητή ΨαρουδάκηΜανώλη.
ΦΩΤΑΚΗΣ Γεώργιος
πρόεδρος του ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΠΟΔΟΥΛΟΥ
