Κατά τη διετία 2014-2016 το Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Eκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης συμμετείχε ως εταίρος σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα το οποίο τελούσε υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο των προγραμμάτων ERASMUS+ KA2 (Στρατηγικές Συμπράξεις).
Το πρόγραμμα προέκυψε από την ανάγκη ανάπτυξης και ενσωμάτωσης καινοτόμου εκπαιδευτικού υλικού και εκπαιδευτικών πρακτικών σχετικών με βιωματικές παιδαγωγικές μεθόδους οι οποίες απευθύνονται σε παιδιά ηλικίας 3-12 ετών. Άμεσοι στόχοι του προγράμματος ήταν η ενδυνάμωση του επαγγελματικού προφίλ των εν ενεργεία εκπαιδευτικών και των φοιτητών διαμορφώνοντας παιδαγωγικές οδηγίες εφαρμογής της βιωματικής διδασκαλίας, η δημιουργία ανοιχτών εκπαιδευτικών εργαλείων και πραγματικών μελετών περίπτωσης, η προσφορά μετεκπαίδευσης πάνω σε επαγγελματικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, η βελτίωση των αναλυτικών προγραμμάτων των παιδαγωγικών τμημάτων προσχολικής και δημοτικής εκπαίδευσης. Έμμεσος και απώτερος στόχος του προγράμματος ήταν η εκπαίδευση των μικρών παιδιών σε θέματα κοινωνικοποίησης και πολιτικής συνείδησης/ συνειδητοποίησης.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική ομάδα, η οποία συνίστατο από 4 φοιτήτριες του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης και συντονίστρια την γράφουσα, προέκρινε ως θέμα για την ανάπτυξη της πρότυπης και πρωτότυπης βιωματικής διδασκαλίας της το προσφυγικό ζήτημα. Ιδιαιτέρως επειδή το προσφυγικό ζήτημα είναι ένα μείζον κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό, ηθικό και οικονομικό πρόβλημα το οποίο καλείται να γίνει αντικείμενο διαχείρισης πρωτίστως και πρακτικά από την Ελλάδα με την αναμενόμενη στήριξη και συμπαράσταση σε όλα τα επίπεδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και με δεδομένες τις ποικίλες αντιδράσεις της ελληνικής κοινωνίας, θεωρήθηκε σημαντικό να μυηθούν τα παιδιά σε ζητήματα διαπολιτισμικότητας, σεβασμού της διαφορετικότητας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, δημοκρατίας και δημοκρατικότητας.
Άξονας της βιωματικής διδασκαλίας ήταν μια ιστορία με ήρωες μικρά ξωτικά-πρόσφυγες, τον Ζαμ-Ζαμ, τον Καμ-Καμ, την Κιμ-Κιμ και την Μπεμ-μπεμ, που είχαν διαφορετικό χρώμα το καθένα, μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες, αλλά είχαν κοινή, δυστυχώς, τύχη και τα οποία βρήκαν καταφύγιο, παρηγοριά και ελπίδα για ζωή σε μια νησιωτική περιοχή με ευγενικούς κατοίκους. Τα παιδιά επιπλέον ενημερώθηκαν για την κατάσταση και το ‘ταξίδι’ των προσφύγων μέσω βίντεο σύγχρονων αλλά και παλιότερων που αφορούσαν την μετακίνηση ελληνικών προσφυγικών πληθυσμών, φωτογραφιών, αληθινών ιστοριών που αφηγήθηκαν παιδιά προσφύγων που ήδη φοιτούν σε ελληνικά σχολεία και εθελοντές του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού του Τμήματος Ρεθύμνου οι οποίοι βρέθηκαν στους τόπους διασώσεων. Τα παιδιά κλήθηκαν να δώσουν τίτλο και πιθανά τέλη στην ιστορία – η οποία σκοπίμως γράφτηκε ατελής – και να αποτυπώσουν ζωγραφίζοντας τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους αναφορικά με το «προσφυγικό».
Οι συνεντεύξεις που ακολούθησαν τη διδασκαλία ήταν εξαιρετικά ενθαρρυντικές και έδειξαν ότι τα παιδιά ανέπτυξαν πλήρως ενσυναίσθηση και θετική διάθεση όσον αφορά ανθρώπους που γενικώς βρίσκονται σε ανάγκη. Γεγονός αναμενόμενο δεδομένης της φυσικής προδιάθεσης των παιδιών να μην ‘βλέπουν’ τον πλούτο ή την φτώχια, το χρώμα, τη γλώσσα ή την κοινωνική/ εθνική προέλευση των ανθρώπων.
Παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς εκπαιδευτικών και τις – κάποιες φορές – έντονα και παράλογα αρνητικές στάσεις των γονιών, η διδασκαλία έχει ήδη εφαρμοστεί – ακολουθώντας όλα τα πρωτόκολλα ηθικής και δεοντολογίας – σε 10 παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία της Κρήτης, ένα νηπιαγωγείο της Αθήνας, ενώ σχεδιάζονται μελλοντικές διδασκαλίες τόσο εντός όσο και εκτός Κρήτης. Όπου κι αν βρεθήκαμε δεχτήκαμε εξαιρετικές κριτικές και θετικές αντιδράσεις.
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος υπό την αιγίδα του οποίου δημιουργήθηκε, η διδασκαλία εφαρμόστηκε και εκτός ελληνικών συνόρων, αρχικά σε δημοτικά σχολεία του Κάουνας της Λιθουανίας, μιας χώρας η οποία έχει δεχτεί σχεδόν μηδενικό αριθμό προσφύγων και της οποίας η αρνητική προς εμάς πολιτική στάση όσον αφορά το προσφυγικό είναι μάλλον γνωστή σε όλους. Εκεί, η ελληνική ομάδα βίωσε τη δυσάρεστη εμπειρία να πρέπει να ορίσει την έννοια της προσφυγιάς και να τη διακρίνει από αυτήν της τρομοκρατίας και της εγγενούς εγκληματικότητας. Δύσκολο και σύνθετο έργο για τις Ελληνίδες φοιτήτριες – εκκολαπτόμενες εκπαιδευτικούς.
Η διδασκαλία της ελληνικής ομάδας βραβεύτηκε ως η καλύτερη όλων. Αυτό γέμισε την ομάδα με χαρά και κουράγιο να συνεχίσει το δύσκολο έργο της ενημέρωσης των μικρών μαθητών. Όλα αυτά τον Απρίλιο του 2016. Ένα χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 2017, αυτή η … «αριστεία» συνέχισε να σηκώνει ψηλά τη σημαία της με μία πρόσκληση από την Παιδαγωγική Ακαδημία Marnix της Ουτρέχτης στην Ολλανδία προκειμένου η ελληνική ομάδα να παρουσιάσει τη διδασκαλία σε ολλανδικά κοινά, ενηλίκων πλέον, φοιτητές, εκπαιδευτικούς, γονείς. Η συναισθηματική φόρτιση που η διδασκαλία μας προκάλεσε στις καρδιές των ‘ψυχρών’ βορειοευρωπαίων οδήγησε στη σύναψη νέων συνεργασιών και σε νέες προσκλήσεις στο άμεσο μέλλον. Την ερχόμενη εβδομάδα, δεύτερη εβδομάδα του Μαΐου, μας επισκέπτεται ομάδα Ολλανδών και Αυστριακών φοιτητών παιδαγωγικών τμημάτων προκειμένου να τους παρουσιάσουμε εκ νέου τη διδασκαλία, αυτή τη φορά στο σπίτι μας, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο. Είναι από τις φορές που αισθανόμαστε ότι στο Πανεπιστήμιο Κρήτης καταφέρνουμε να συνδυάζουμε την βαθιά θεωρητική γνώση και την εκπαιδευτική εμπειρία με απόλυτη επιτυχία. Και ο αγώνας συνεχίζεται.
Μαρίνα Τζακώστα
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσικής ανάπτυξης &
Αγωγής του Παιδιού της Προσχολικής Ηλικίας
Σχολή Επιστημών Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης
Πανεπιστήμιο Κρήτης
martzak74@gmail.com
