του Κώστα Βερβερίδη,
εκπαιδευτικού ΦΑ – Κοινωνιολόγου
Οι εκλογές τελείωσαν και έχουν ειπωθεί πολλά για τα αποτελέσματα και τους πολιτικούς λόγους που τα προκάλεσαν. Θέλουμε να σταθούμε στα γενεσιουργά αίτια των πολιτικών συμπεριφορών, που δεν δημιουργούνται από το πολιτικό ανταγωνισμό αλλά τον επηρεάζουν.
1 Ο πολιτικός άξονας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μετατοπιστεί συντηρητικότερα και αυτό αποτύπωσαν και οι εκλογές στην Ελλάδα. Τα διεθνή πολιτικά ρεύματα ιστορικά επηρεάζουν τη πολιτική συμπεριφορά των πολιτών. Στην ΕΕ κυρίαρχο οικονομικό δόγμα είναι ο νεοφιλελευθερισμός, το ζήτημα των πολιτισμικών ταυτοτήτων βρίσκεται πολύ ψηλά στην αντιπαράθεση, ο φόβος από τις μεταναστευτικές ροές έχει μεγεθυνθεί και το Ισλάμ εμφανίζεται ως απειλή, γενικώς.
2 Η κρίση ανέδειξε κατά τη περίοδο 10- 15, περίοδο απορύθμισης και ανασφάλειας κινητικότητα, πολιτική ανυπακοή και σε πολλές κατευθύνσεις διαμαρτυρία. Η κρίση κατά τη περίοδο 15-19, περίοδο σταθεροποίησης και εμπέδωσης της αντίληψης ότι δεν δίνεται δυνατότητα για εναλλακτική στρατηγική, δημιούργησε ατομοκεντρική ανταγωνιστική αντίληψη. Ευνόησε στάση επανάκτησης των παλαιών κεκτημένων, κυρίως σε τμήματα της μεσαίας τάξης που δεν υπέστησαν σοβαρές απώλειες ή κέρδισαν. Δημιούργησε φόβο και ζήλεια σε στρώματα της αγροτικής και εργατικής τάξης, που ένοιωθαν να μην προστατεύονται ή να μην προστατεύονται προνομιακά από το κράτος, έναντι ανταγωνιστικών κοινωνικών ομάδων.
3 Από το δημόσιο διάλογο απουσιάζει πλέον το θέμα του χρέους, καθώς άπαντες έχουν πειστεί ( ; ) ότι η δημιουργία θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων είναι δυνατή και βέβαιη. Τη πεποίθηση δημιούργησε η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η οποία, προς έκπληξη των δυσπιστούντων συντηρητικών, τα κατάφερε διαχειριστικά. Η πεποίθηση αυτή επαναφέρει κοινωνικές συμπεριφορές που λησμονούν την ανάγκη κοινωνικής αλληλεγγύης, και ενισχύει τον ατομοκεντρικό ανταγωνισμό. ( να μην μου κάνει έλεγχο το ΣΔΟΕ, να μπορώ να σβήσω τα πρόστιμα).
4 Η ελληνική κοινωνία ήταν και παραμένει μια ιδιόμορφα συντηρητική κοινωνία. Νοιώθει ευάλωτη στις αλλαγές και δείχνει εμπιστοσύνη σε θεσμούς, που τη συγκρότησαν ιστορικά σε έθνος κράτος. ( στρατός, εκκλησία, πανεπιστήμιο). Τα δάνεια ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού, κυρίως στο επίπεδο των ατομικών δικαιωμάτων, τα πληρώνει με κομφορμιστική εμμονή στο παλιό, με γλίστρημα στον εθνικισμό, με γάντζωμα στο πελατειακό κράτος (Σημίτης ταυτότητες vs Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος βυζαντινά και εθνικά λάβαρα, Συμφωνία Πρεσπών vs Συλλαλητήρια αποκατάστασης του τρωθέντος εθνικού εγωισμού, Ατομικά δικαιώματα σε μειονοτικές κοινωνικές ομάδες vs Έγερση για προνομιακή μεταχείριση τους κλπ).
5 Το πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε μετεξέλιξη. Προχωράει εκσυγχρονιστικά αλλά και παλινδρομεί σε παλιού τύπου πολιτική οργάνωση, με κέντρο τους κοινωνικά επιφανείς, το συγγενικό δίκτυο και τους αφανείς χρηματοδότες. Η σταθεροποίηση της κρίσης κατά παράδοξο αλλά όχι ανεξήγητο τρόπο, επανέφερε αιτήματα ατομικής εξυπηρέτησης, με το μηχανισμό του ρουσφετιού. Το πολιτικό υπόδειγμα ουδέτερης λειτουργίας του κράτους που επιχειρήθηκε να οικοδομηθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια, δεν δημιούργησε οφέλη στους πολίτες, κυρίως γιατί το στελεχικό δυναμικό που αποτελεί το γρανάζι του πελατειακού μηχανισμού, παρέμεινε λειτουργικά στη θέση του. Νέες θεσμικές μορφές και διαδικασίες υπήρξαν ελάχιστες και δεν εμπέδωσαν το αίσθημα αμεροληψίας και κυρίως αποτελεσματικότητας.
6 Η ελληνική κοινωνία αποκτάει δυτικά χαρακτηριστικά σε ότι αφορά την εκλογική συμπεριφορά. Δεν λέει όχι πια στις «παράταιρες» συμμαχίες ( ΝΔ – ΠΑΣΟΚ- ΔΗΜΑΡ – ΛΑΟΣ, ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, μεταπηδήσεις πολιτικών στελεχών ). Αλλά όταν δεν τίθενται σοβαροί λόγοι συμμαχιών ή οι πολιτικοί σύμμαχοι εγκαταλείπουν ( ΔΗΜΑΡ, ΛΑΟΣ, ΑΝΕΛ) ενισχύει τη προοπτική σταθερότητας. Σε σημαντικό βαθμό αυτό αντανακλά τη προσπάθεια έκφρασης ενιαίων αστικών συμφερόντων, σε μια θετική προβολή για το μέλλον.
Ένα τμήμα ψηφοφόρων αρνείται τη συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες γιατί πιστεύει ότι η αστική αντιπροσωπευτική δημοκρατία λειτουργεί το ίδιο με πολλούς ή με λίγους. Παρουσιάζεται έτσι μειωμένη συμμετοχή, εργαλειακή αντίληψη για τη δημοκρατία ή αδιαφορία που οδηγεί στην άρνηση υπεράσπισης της ή στην ανοιχτή αμφισβήτηση της.
