Επιμέλεια: Ματθαίος Ι. Τσιριμονάκης
Απού ‘χει νου και λοϊσμό και γνώσι και τερτίπι [1]
ας κάτση να συλλογιστή το σηκωμό τση Κρήτης.
Σ’ τσι χώραις κάνουν[2] ρεμπελιό[3] και κόβγουν[4] τσ’ αραγιάδες
κ’ έκλαιγαν η γυναίκαις των όσαις κι αν[5] είχαν άντρες,
που τσοί ‘χανε σ’ την εγγαριά[6] κ’ έκαναν τσι δουλειές των.
Σ’ τσι χώραις τσοι σκοτώσανε και σ΄ τα χωριά εφεύγαν,
σαν τ’ αγγριοπερίστερα επιάνανε τη Ρίζα[7] .
Πάνω σ’ τα όρη σ’ τα βουνά, σ’ τσοι πρίνους αποκάτω,
εμερνοξημερόνουνταν[8], κοντά ‘ν’ κι ο Θιός βουηθά των.
Ήσανιε και ξαρμάτωτοι κ’ είχαν μεγάλη πρίκα[9],
μα ‘δωκ’ ο Θιός κ’ η Παναγιά γλήγορ’ αρματωθήκα.
Πέρα σ’ τη Χώρα τω Σφακιώ των ήρθαν τα τουφέκια
και μόνο και[10] τα πιάσανε τσοι τούρκους εξετρέχα[11],
Απής[12] αρματωθήκανε κ’ εβάλαν τσι μπιστόλαις,
γδύνουν τσοι, ξαρματώνουν, τσοι κάνουν τσοι ραγιάδες[13]
και με το μέτρος ήσανε[14] τρακόσια παλληκάρια.
Και απής τσοι ξερματώσανε τσοι ‘σφαξαν σαν κριάρια.
-Ετσά κ’ εσείς τσοι σφάξατε σ’ τσι χώραις[15] στ’ αραγιάδες
κ’ έκλαιγαν η γυναίκες των, όσαις κι αν είχαν άντρες.
Μηνούνε του Μεμέντ Αλή[16] για το θεό να κάμη[17],
γιατ’ αραγιάς ασήκωσε είς τη Τουρκιά κεφάλι.
Και μπέμπει[18] της Αρναουθιάς[19] την πλιά χρουσή κολώνα[20]
κ’ ευτύς τσοι καταλύσανε ντελόγκος[21] σ’ τον Κρουσώνα.
Και πάλι του ξαναμηνούν να κατεβούνε κι άλλοι
κ η Κρήτη έχει πόλεμο κα ταραχή μεγάλη.
Και μπέμπει τον Χασάν[22] πασά, το φρόνιμο κεφάλι
κ’ ευτύς εξεβαρκάρησε σ’ τση Σούδας το λιμάνι.
-Μωρέ Ρωμηοί σιμώσετε[23], πριχού σας πολεμήσω,
πριχού[24] σας ρίξω κουμπαρά[25] να σάσε διαγουμίσω[26].
-Θωρούμε το τ’ ασκέρι σου πως είνιε πολεμάρχοι,
μ’ άφης μας με τσοι Κρητικούς[27], απού ‘ χομε αμάχι[28].
-Μωρέ Ρωμηοί σιμώσετε σ’ το χέρι το δικό μου
κ’ εγώ θα σάσε συντηρώ[29] ‘σαν τον απατό[30] μου.
Και του πασά εσίμωσε κ’ είπεν του γείς[31] δεσπότης:
-Εσφίξανε[32] την τη Τουρκιά κ’ εβάλαν[33] την σ’ στι χώραις[34],
επιάσανε σ’ την Πισκοπή του Καστελιού τσ’ αγάδες.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Διατήρησα την σύνταξη και την ορθογραφία των πηγών μου.
Δεν κάλυψα κενά στο νόημα αλλά άφησα το κείμενο την μορφή που το βρήκα.
Μετέφερα λέξεις στην νεοελληνική και προσπάθησα να αναφέρω πληροφορίες για τα πρόσωπα και τους τόπους που αναφέρονται στα ποιήματα.
Αποφεύγω κάθε σχόλιο στα περιγραφόμενα γεγονότα, αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
Πηγές μου:
ΓΙΑΝΝΑΡΑΚΗ ΑΝΤΩΝΗ:ΑΣΜΑΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ 1876.
ΚΡΙΑΡΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ:ΠΛΗΡΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΔΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ 1920
ΤΣΙΡΙΜΟΝΑΚΗΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ:ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΠΟ ΚΡΗΣΣΕΣ ΛΕΞΕΙΣ 2019.
ΦΑΦΟΥΤΑΚΗΣ ΠΑΥΛΟΣ:ΣΥΛΛΟΓΗ ΗΡΩΙΚΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΗΜΩΔΗ ΓΛΩΣΣΑ 1889.
[1] Επιτηδειότητα.
[2] Υπάρχει.
[3] Αναρχία.
[4] Σφάζουν.
[5] Αυτές που είχαν.
[6] Αγγαρεία.
[7] Ψηλότερα χωριά.
[8] Ξημεροβραδιάζονταν.
[9] Πρίκα.
[10] Μόλις.
[11] Καταδίωκαν.
[12] Αφού.
[13] Υπόδουλους.
[14] Μετρήθηκαν.
[15] Πόλεις.
[16] Μεχμέτ Αλή πασάς της Αιγύπτου.
[17] Νάρθει να βοηθήσει.
[18] Στέλνει.
[19] Αρβανιτιάς.
[20] Στύλος.
[21] Αμέσως.
[22] Πασάς Δυτικής Κρήτης.
[23] Πλησιάστε να μιλήσουμε.
[24] Πριν.
[25] Οβίδες.
[26] Εξολοθρεύσω.
[27] Κρητικούς Μουσουλμάνους.
[28] Έχθρα, διαμάχη.
[29]Προστατεύσω.
[30] Εαυτό μου.
[31] Ένας.
[32] Κατεδίωξαν.
[33] Απέκλεισαν.
[34] Πόλεις.
