Ομιλία στην ομώνυμη εκδήλωση
στα Χανιά, 19/5/2023.
«Ποτές μου δεν εζήλεψα σ’ αμπέλια, σε περβόλια,
όσο ζηλεύγω τσ’ εδικούς όντε συμπορπατούνε.
Προπάντω να ’ναι κι αδερφοί γ-ή να ’ν’ πρωτοξαδέρφοι,
π’ αν είναι θλίψη, θλίβουνται, χαρά και χαίρουνταί τη
κι αν πάνε και στον πόλεμο, Χάροντα δε φοβούνται…»
Αδερφοί και φίλοι,
Κρήτη είν’ επαέ και ταίριαζε ν’ αρχίσομε μ’ ένα ριζίτικο. Και ταιριάζει περισσότερο, αυτά τα τραγούδια να μην τα τραγουδούμε μόνο, μα και να τα κάνομε πράξη. Και αυτό πρωτίστως κάνομε εδώ απόψε: ήρθαμε να συναντήσομε τους αδερφούς μας.
Μεθαύριο (21 Μαΐου) είναι η επέτειος της Μάχης της Κρήτης. Σήμερα (19 Μαΐου) η ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων. Ό,τι πούμε κι ό,τι τραγουδήσομε σήμερα, αφιερωμένο στους μάρτυρες και τους εθνομάρτυρες του Γένους μας.
Όλες οι γνώσεις που μπορεί να αποκτήσει ο άνθρωπος είναι άξιες και ωφέλιμες.
Όμως η γνώση, που μπορεί να τον βοηθήσει περισσότερο απ’ όλες να καταλάβει τον κόσμο, είναι η γνώση της Ιστορίας.
Εμείς, για να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε τη θέση μας στον κόσμο του παρόντος και του μέλλοντος, και μάλιστα σε σχέση με το ύψιστο ιστορικό γεγονός που τιμούμε σήμερα, είναι ανάγκη να γνωρίσουμε τέσσερα πράγματα:
Ποιοι είμαστε; Τι είναι ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος; Ποιοι κυβερνούν σήμερα τον κόσμο; Και: Ποιο είναι το μέλλον που επιθυμούμε για μας και τα παιδιά μας.
Ποιοι είμαστε;
Είμαστε οι Έλληνες. Ο λαός που γέννησε τον Όμηρο, το Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, τους πολεμιστές του Μαραθώνα, των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας. Που γέννησε το Μέγα Βασίλειο, τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά (για όσους γνωρίζουν)… Το Δασκαλογιάννη, τον Κολοκοτρώνη, το Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη…
Ο λαός που αντιστάθηκε στον ιταλικό φασισμό και το γερμανικό ναζισμό… Ο λαός των ποιητών, των φιλοσόφων, των αγίων, των έντιμων βιοπαλαιστών προγόνων και των γονέων μας.
Όμως, ας μην παίρνει ο νους μας αέρα. Είμαστε ο λαός που γέννησε το Σωκράτη, αλλά και τον σκότωσε! Τίμησε τους νικητές του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, και στη συνέχεια τους φυλάκισε και τους εξόρισε. Γέννησε τον ιερό Χρυσόστομο και τον σκότωσε. Γέννησε τον Κολοκοτρώνη και τον καταδίκασε σε θάνατο.
Πολέμησε το φασισμό και το ναζισμό και, αμέσως μετά την κατοχή, σπαράχτηκε από εμφύλιο πόλεμο, ξενοκίνητο και προδομένο ακόμη και από τους ίδιους τους υποκινητές του.
Τι είναι ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος;
Μια σύγκρουση μεταξύ σκοτεινών δυνάμεων, που όλες ανεξαιρέτως αποσκοπούσαν στην κυριαρχία του κόσμου. Αυτές οι δυνάμεις ήταν η σκληρή αποικιοκρατική αυτοκρατορία της Αγγλίας, η σοβιετική Ρωσία και η καπιταλιστική Αμερική, από τη μια, και από την άλλη η ναζιστική Γερμανία, η φασιστική Ιταλία και η αυτοκρατορική Ιαπωνία (με τους ανόητους συμμάχους τους). Όλες αυτές οι δυνάμεις (που γεννήθηκαν από τις δυτικοευρωπαϊκές αυτοκρατορίες των μεσαιωνικών χρόνων, που εξαπλώθηκαν και κατέφαγαν σχεδόν ολόκληρο τον πλανήτη), τίποτε άλλο δεν επιθύμησαν παρά μόνο πλούτη, εξουσία και δύναμη. Ουδέποτε σεβάστηκαν ή συμπάθησαν τους μικρούς λαούς, ούτε ακόμη και τους δικούς τους λαούς, αλλά μόνο τους υποδουλώνουν, τους ταπεινώνουν και τους εκμεταλλεύονται. Και σ’ αυτούς τους μικρούς λαούς περιλαμβανόμαστε και εμείς.
Βέβαια, αλίμονο στην ανθρωπότητα αν είχε νικήσει ο Χίτλερ. Όμως και οι λεγόμενοι «Σύμμαχοι», οι νικητές του πολέμου, νικητές κατά βάσιν και του προηγούμενου, πρώτου πολέμου, δεν ήταν καλά παιδιά. Ο κόσμος που αναδύθηκε από τα ερείπια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ήταν ο κόσμος του ψυχρού πολέμου, δηλαδή του ανταγωνισμού κατασκόπων, διπλωματίας και επιρροής ανάμεσα στις τρεις δυνάμεις, την Αγγλία, τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση.
Παιδί εκείνου του κόσμου – που άλλαξε σελίδα μετά τη δεκαετία του ’90 με την κατάρρευση του σοσιαλιστικού κόσμου – είναι ο κόσμος του σήμερα. Ο κόσμος, στον οποίο κυριαρχούν, αντί για κράτη, πολυεθνικές εταιρίες και συσπειρώσεις εταιριών, οι οποίες όλο και περισσότερο κατορθώνουν να ελέγχουν απόλυτα, μέσω της μοντέρνας τεχνολογίας, όχι μόνο την οικονομία, μα και τη ζωή μας, και την ίδια τη συνείδησή μας και τη σκέψη μας, εμάς και των παιδιών μας.
Να λοιπόν που απαντήθηκε και το τρίτο ερώτημα, ποιος κυβερνά αυτόν τον κόσμο.
Ξέρουμε άραγε πως στα ορυχεία κοβαλτίου – του ορυκτού που χρησιμοποιείται στην τεχνολογία των κινητών τηλεφώνων – και στις φυτείες κακάο στις χώρες του τρίτου κόσμου, από το οποίο γίνεται η υπέροχη σοκολάτα μας, εργάζονται παιδιά σκλάβοι, που αλυσοδένονται και μαστιγώνονται; Κι αν το ξέρουμε, μας ενδιαφέρει;
Όσο μας ενδιαφέρει τι απογίνεται ο πελάτης που καταναλώνει τα δικά μας προϊόντα, τα οποία συχνά είναι δηλητηριασμένα με επικίνδυνα φάρμακα. Από τα οποία θα πεθάνει κι εκείνος κι εμείς οι ίδιοι.
Αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στη σοφία των παλιών και την «εξέλιξη» των καινούργιων, η διαφορά που φανερώνει ότι έχουμε νικηθεί σε ηθικό επίπεδο και θερίζουμε τους καρπούς της ήττας μας σε επίπεδο υγείας και ασθένειας – και ψυχασθένειας.
Γι’ αυτό και η Μάχη της Κρήτης δεν τελείωσε – και δε γίνεται να τελειώσει όσο η χώρα μας, η ζωή μας και η ζωή των παιδιών μας, αλλά και των παιδιών των υπόλοιπων λαών της γης, είναι αλυσοδεμένη στα μπουντρούμια των αφεντικών της.
Πριν από καιρό – όχι πάρα πολύ – ένας νεαρός ηθοποιός από τη Νέα Ζηλανδία, διάσημος, ο Μάνου Μπένετ (που έχει παίξει και Έλληνες ήρωες, καθώς και σε μια ταινία για το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης), έδωσε συνέντευξη από τη Θεσσαλονίκη και μίλησε για την Ελλάδα. Οι ρίζες του είναι από τους Μαορί, ιθαγενείς της Νέας Ζηλανδίας, πολλοί από τους οποίους είχαν πολεμήσει στο πλευρό των παππούδων μας στη Μάχη της Κρήτης. Μέσα στα πολλά συγκινητικά που είπε, πρόσθεσε και τούτο:
«Έχω 200 προγόνους μου με ρίζες Μαορί που είναι θαμμένοι στην Κρήτη. Είχαν έρθει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να υπερασπιστούν την Κρήτη από τη Γερμανική Κατοχή. Θα αναρωτιόντουσαν γιατί έχασαν τη ζωή τους, όταν τα αεροδρόμιά σας έχουν πουληθεί στους Γερμανούς. Πώς έγινε αυτό;
Ήθελα χθες να σκαρφαλώσω στο άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, για να κάνω μια διαμαρτυρία για τους συγγενείς μου. Γιατί η Ελλάδα δεν υπερασπίζεται τον εαυτό της;».
Η φωνή αυτού του ξένου φιλέλληνα μας χτυπάει ένα καμπανάκι συνειδητοποίησης.
Και τώρα, ας αναρωτηθούμε για το παρόν και το μέλλον που θέλουμε για τη χώρα μας, δηλαδή για εμάς τους ίδιους και τους ανθρώπους που μας αγαπούν και τους αγαπούμε.
Το όπλο μας είναι ο πολιτισμός μας. Τι είμαστε εμείς;
Μικρός λαός, και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια (όπως λέει ο ποιητής), για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι. Κάτω απ’ τη γλώσσα του κρατεί τους βόγγους και τα ζήτω, κι αν κάνει πως τα τραγουδεί, ραγίζουν τα λιθάρια…
Ο πολιτισμός μας βασίζεται σε τρεις πυλώνες: την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο (τη Ρωμανία ή «τη Ρωμιοσύνη», όπως προτιμούμε να το αποκαλούμε) και το λαϊκό πολιτισμό (δηλαδή τις παραδόσεις) των παππούδων μας – όχι μόνο μουσικοχορευτικές παραδόσεις, αλλά πρωτίστως παραδόσεις πρεπιάς, αθρωπιάς, πίστης στο Χριστό, ευγένειας, δικαιοσύνης και καλοσύνης.
Από αυτούς τους τρεις πυλώνες έχουμε να πάρουμε γνώσεις, σοφία και ήθος. Προπαντός το Βυζάντιο (μια ολόκληρη αυτοκρατορία, υψηλού πολιτισμού, στο τιμόνι της οποίας βρέθηκε ο Ελληνισμός) έχει να μας μεταδώσει, μεταξύ των άλλων, την αγάπη για την αγιότητα, δηλαδή τη ζωή σύμφωνα με τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού, που δεν περιορίζεται στο παρόν, αλλά στοχεύει στην αιωνιότητα, και δεν ειδωλοποιεί τους προσωρινούς θησαυρούς αυτού του κόσμου, αλλά επιθυμεί τους αιώνιους θησαυρούς της βασιλείας των ουρανών.
Ας γνωρίζουμε ότι αυτοί οι θησαυροί δεν είναι μόνο για μας, αλλά και για τους εχθρούς μας και ότι σ’ αυτόν τον πλανήτη δεν αξίζουμε μόνο εμείς, όπως και ότι στον παράδεισο δεν καλούμαστε μόνο εμείς, αλλά επιθυμούμε να βρεθούμε εκεί μαζί με όλους τους ανθρώπους όλων των λαών και των εποχών. Αυτό είναι που μας διαφοροποιεί από τον βάρβαρο εαυτό μας και από τους βάρβαρους εχθρούς μας, Ανατολής και Δύσεως – είτε είναι βάρβαροι πάνω στις σέλλες αλόγων, είτε είναι βάρβαροι στα Χρηματιστήρια.
Ας υψώσουμε ως σημαία τέσσερις αξίες: αγάπη, ελευθερία (πρωτίστως ελευθερία από τον κακό εαυτό μας και από ό,τι μας προκαλεί εξάρτηση), Χριστό και Ελλάδα. Αν κινηθούμε με βάση αυτές, θα βρούμε το δρόμο μας σε όλα τα άλλα. Και θα πορευτούμε στο ναρκοπέδιο του σύγχρονου κόσμου με γενναιότητα και αξιοπρέπεια. Όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά ο καθένας για τους άλλους και όλοι μαζί για όλους. Χωρίς φόβο, αλλά γεμάτοι πάθος.
Εκτός αν έχουμε πάψει να είμαστε παιδιά του Ομήρου και του Σωκράτη, των αγωνιστών και των επαναστατών, των δασκάλων, των αγίων, των ποιητών και των έντιμων βιοπαλαιστών. Αν έχουμε καταντήσει συμβιβασμένοι και μας αρκεί το ξεροκόμματο της ελεημοσύνης των μεγάλων δυνάμεων.
Αν όμως εξακολουθούμε να είμαστε παιδιά των προγόνων μας, τότε είμαστε ήδη ελεύθεροι, ακόμη κι αν εξωτερικά μας κρατούν δεμένους και σκλαβωμένους. Και μέσα απ’ αυτά τα δεσμά, θα υψωθεί η ψυχή μας, ψάλλοντας «τη Υπερμάχω» και τον εθνικό ύμνο, και θα παλέψει υπέρ βωμών και εστιών, για τον τόπο μας και για ολόκληρο τον πλανήτη, μέχρι να ξημερώσει η πολυπόθητη χαραυγή της Λευτεριάς, η πολυπόθητη χαραυγή της Νίκης!
Χριστός ανέστη!
