Θα επικεντρωθώ στη διαμόρφωση ενός συνόλου δεικτών βιώσιμου τουρισμού, εξετάζοντας την προσέγγιση που χρησιμοποιούνται από διαφορετικές περιοχές σε όλο τον κόσμο σε επιστημονικό επίπεδο ανάλυσης.
Η αρχική φάση περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός συνόλου δεικτών που έχουν αναγνωριστεί από εμπειρογνώμονες στον τομέα και αυτό περιλαμβάνει τα διάφορα χαρακτηριστικά του βιώσιμου τουρισμού. Η εφαρμογή μιας δεύτερης φάσης επιτρέπει την ενσωμάτωση αυτών των δεικτών με τη στρατηγική του βιώσιμου τουριστικού πλαισίου κάθε αντίστοιχης περιοχής, εξασφαλίζοντας την πρακτική τους δυνατότητα εφαρμογής διατηρώντας παράλληλα τη συνάφεια τους.
Η εφαρμογή μιας προσέγγισης δύο σταδίων επιτρέπει την ταυτοποίηση ενός συνόλου δεικτών βιώσιμου τουρισμού που διαθέτουν αναγνωρισμένη εγκυρότητα, ποσοτικότητα και ευθυγράμμιση με τις τουριστικές πολιτικές ειδικά για κάθε γεωγραφική περιοχή.
Η εφαρμογή μιας πολιτικής περιλαμβάνει τη χρήση εργαλείων παρακολούθησης και αξιολόγησης. Οι δείκτες αναγνωρίζονται ως βασικά μέσα επικοινωνίας με σκοπό την αναφορά αλλαγών και την πρόβλεψη συνεπειών από λανθάνουσες καταστάσεις.
Όσον αφορά τον βιώσιμο τουρισμό, ο κύριος στόχος τους είναι να προσφέρουν μια συνολική αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ φύσης και κοινωνίας, προκειμένου να βοηθήσουν τους υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων στην αξιολόγηση των ενεργειών που πρέπει να αναληφθούν και να εξασφαλιστεί μία σωστή οδός προς την αειφόρο ανάπτυξη.
Η ανάπτυξη ενός πλέγματος δεικτών βιωσιμότητας, ωστόσο, παραμένει ένα δύσκολο έργο, στο βαθμό που η εισαγωγή ενός βαθμού υποκειμενικότητας είναι αναπόφευκτη σε κάθε ένα από τα στάδια του, από την επιλογή των δεικτών μέχρι την ερμηνεία τους. Αυτές οι πρωτοβουλίες χωρίζονται μεταξύ εκείνων που θεωρούν τη βιωσιμότητα ως μια πολύπλοκη έννοια που απαιτεί την ανάπτυξη εξελιγμένων εργαλείων μέτρησης και εκείνων που θεωρούν ως στόχο την πολιτική συναίνεση που προκύπτει από τη διαβούλευση μεταξύ των ενδιαφερομένων. Στην πρώτη περίπτωση, θα λάβουμε ένα πλέγμα δεικτών το οποίο, παρά τη συνάφεια τους, δεν θα είναι δημοφιλές στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων λόγω της πολυπλοκότητάς του. Στη δεύτερη περίπτωση, το προκύπτον πλέγμα δεικτών θα παρουσιάσει την ουσιαστική αξιολόγηση των διαστάσεων που θεωρούνται σημαντικές από τους ενδιαφερόμενους και έτσι θα αποτελέσει εργαλείο marketing.
Ανάπτυξη δεικτών
Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για την ανάπτυξη βιώσιμων δεικτών τουρισμού (STI) ανάλογα με τους στόχους για τους οποίους δημιουργήθηκαν. Πρώτον, η επιστημονική προσέγγιση γενικά στοχεύει στην απόκτηση μεγάλων πληροφοριών για να είναι όσο το δυνατόν ακριβέστερη. Αυτό συχνά οδηγεί σε πλέγματα που είναι επιστημονικά έγκυρα, αλλά όχι πολύ δημοφιλή στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων λόγω της πολυπλοκότητάς τους.
Δεύτερον, η προσέγγιση που συνιστάται από τους υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων και τους επαγγελματίες, σύμφωνα με τα οποία τα δεδομένα που είναι αρχικά διαθέσιμα πρέπει, αφενός, να συμπυκνωθούν με τη μορφή συνθετικών δεικτών προκειμένου να υποστηρίξουν τις πολιτικές αποφάσεις και, αφετέρου, να είναι πιο απλοποιημένοι για τη δημόσια πληροφόρηση.
Το πλέγμα προκύπτει από μια συναίνεση μεταξύ πολλών παραγόντων, εις βάρος της αναζήτησης ενός ουδέτερου και αξιόπιστου συστήματος που θα οδηγήσει στη λήψη συγκεκριμένων αποφάσεων για τη χάραξη στρατηγικής.
Πρόσφατα, αρκετοί συγγραφείς προσπάθησαν να ενσωματώσουν αυτές τις δύο προσεγγίσεις εξετάζοντας τις αντίστοιχες αδυναμίες τους και αναζητώντας τον καλύτερο δυνατό συμβιβασμό. Η προκύπτουσα εργασία διεξήχθη με σκοπό την απόδειξη ότι η παραγωγή δεικτών, με βάση μια καθαρά επιστημονική προσέγγιση, τείνει να αγνοεί ή να υποτιμά τη σημασία της πολιτικής διάστασης. Αυτό θα εξηγούσε γιατί αυτοί οι δείκτες αποτυγχάνουν να αποκτήσουν εγκυρότητα σε επίπεδο πειθούς, μεταξύ των υπεύθυνων λήψης αποφάσεων και των πολιτών. Από την άλλη πλευρά, η προσέγγιση που βασίζεται στην αναζήτηση μιας πολιτικής συναίνεσης δημιουργεί μια προκατάληψη στην ανάπτυξη δεικτών και εισάγει ένα στοιχείο υποκειμενικότητας που καταγγέλλεται από τους επιστήμονες, ως μη επιστημονική προσέγγιση. Πράγματι, το περιεχόμενο και οι προτεραιότητες που προκαλούνται από τους δείκτες θα εξαρτηθούν από τις συνεργασίες των παραγόντων που εμπλέκονται στη διαδικασία. Επιλέγοντας μια εναλλακτική προσέγγιση, η ανάπτυξη των δεικτών γίνεται μια διαδικασία παραγωγής γνώσεων, επιστημονικής στον πυρήνα της, αναπτύσσοντας ένα επιχειρησιακό πρότυπο που οδηγεί στην αναγνώρισή τους.
Εκτός από τη σημασία των διαφορών μεταξύ επιστήμης και φορέων, σημειώνουμε την απουσία ενός πραγματικά καθιερωμένου πλαισίου αναφοράς για την ανάπτυξη των δεικτών. Το αποτέλεσμα είναι μια δημιουργία υπερβολικά συγκεκριμένων δεικτών οι οποίοι αγνοούν, εν όλω ή εν μέρει, τις θεμελιώδεις αρχές του βιώσιμου τουρισμού. Κάθε περιοχή πρέπει να έχει τους δικούς της δείκτες, προκειμένου να καθιερωθεί ελάχιστη συνοχή στο επίπεδο της αξιολόγησης της βιώσιμης ανάπτυξης του τουρισμού τοπικά.
Το γεγονός παραμένει ότι η χρήση και ανάπτυξη τέτοιων δεικτών αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα, ιδιαίτερα όσον αφορά την προσβασιμότητα των δεδομένων.
Πράγματι, ένα πλέγμα δεικτών συμβατό με αρκετούς προορισμούς αντιμετωπίζει περιορισμούς παρατήρησης και μέτρησης. Για παράδειγμα, πρέπει να λάβουμε υπόψη το αίτημα των χρηστών για συνοπτικές πληροφορίες, να λάβουμε υπόψη την προσφορά δεδομένων κλπ. Πάρτε το παράδειγμα της εξέτασης του θέματος της φτώχειας. Συνήθως μετράται χρησιμοποιώντας έναν ή περισσότερους δείκτες που σχετίζονται με το εισόδημα, τα έξοδα και τη στέγαση των νοικοκυριών, καθώς τα στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με αυτήν, που είναι εύκολα προσβάσιμα. Ωστόσο, εκτός από τη γενική διάσταση μετρήσεων, η φτώχεια χαρακτηρίζεται από κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις (π.χ. αποκλεισμός, εκπαίδευση) και για τις οποίες υπάρχουν αρκετοί άλλοι εξίσου σχετικοί δείκτες των οποίων οι μετρήσεις απαιτούν μερικές φορές υπολογισμούς, έρευνα ή περισσότερη προσαρμογή.
Πολιτική βιώσιμου τουριστικού πλαισίου στις τουριστικές περιοχές
Πρώτα απ ‘όλα, πρέπει να λάβουμε υπόψη τα χαρακτηριστικά μιας τουριστικής περιοχής, όπως πχ τα km ακτογραμμής, τον αριθμό κατοίκων, σε πια κατηγορία συγκαταλέγεται ως πιο όμορφος προορισμός στον κόσμο, για την αειφόρο ανάπτυξη, τη διεθνή θέση στους καλύτερους προορισμούς παγκοσμίως, κλπ. Επιπλέον, πρέπει να σημειώσουμε όλα τα δεδομένα όπως: φυσικά τοπία, ποικιλία πολιτιστικής κληρονομιάς, φεστιβάλ, χλωρίδα, πανίδα, κλπ.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του τουριστικού τομέα και να διατηρηθεί ένα ανταγωνιστικό επίπεδο ελκυστικότητας, η εκάστοτε περιοχή πρέπει να κινητοποιηθεί για να υιοθετήσει μια τουριστική πολιτική που πληροί τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτές οι πολιτικές αναπτύσσονται με βάση μια συμμετοχική προσέγγιση που περιλαμβάνει μια σειρά διαβουλεύσεων μεταξύ των αρχών, του τοπικού πληθυσμού και των τουριστικών φορέων. Ο στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα συναινετικό και ρεαλιστικό όραμα για την τουριστική ανάπτυξη και να καθοριστούν οι κοινοί στόχοι μεταξύ των ενδιαφερομένων.
Κατευθυντήριες αρχές και στόχοι
Κατευθυντήρια αρχή 1 Διαφύλαξη και προώθηση της κουλτούρας μιας περιοχής
- Στόχος 1 Τοπική παραγωγή, τοπικά προϊόντα (αγροτρόφιμα, αγρο-οικοποίηση,), καλλιτεχνικές παραγωγές
- Στόχος 2 Ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής προσιτή στους επισκέπτες
- Στόχος 3 Διατήρηση των χαρακτηριστικών (πχ για το Ρέθυμνο) της ιστορίας και της ταυτότητας σε σχέση με το υγρό στοιχείο (θάλασσα)
- Στόχος 4 Σχέση του τουριστικού προϊόντος με τους κατοίκους και πως το βλέπουν αυτοί
Κατευθυντήρια αρχή 2 Διατήρηση και ενίσχυση της κληρονομιάς τοπίου
- Στόχος 1 Υιοθέτηση σε τοπικό επίπεδο, μέτρων για την προστασία και ενίσχυση του τοπίου πολιτιστικής και γενικότερης κληρονομιάς
Κατευθυντήρια αρχή 3 Προώθηση της οικολογικής νοοτροπίας
- Στόχος 1 Προσδιορισμός και εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στην δημιουργία του προορισμού, ως πιο οικολογικού
Κατευθυντήρια αρχή 4 Συμμετοχή στη διακυβέρνηση και ενδογενή ανάπτυξη
- Στόχος 1 Διευκόλυνση της πρόσβασης στην ίδια την κοινότητα – προορισμό και της δημιουργίας και ενθάρρυνσης ανάπτυξης εκδηλώσεων
- Στόχος 2 Μεγιστοποίηση του τοπικού οφέλους από την τουριστική δραστηριότητα με βιώσιμα κριτήρια
- Στόχος 3 Συνεργασία στο γεγονός ότι το πλέγμα δραστηριοτήτων, εκδηλώσεων, αξιοθέατων στην τουριστική προσφορά εστιάζοντας στη διαβούλευση μεταξύ των διαφόρων εμπλεκόμενων ενδιαφερομένων μερών
Κατευθυντήρια αρχή 5 βιωσιμότητα της τουριστικής δραστηριότητας
- Στόχος 1 Βελτίωση της υποδοχή των ταξιδιωτών (τουριστών)
- Στόχος 2 Χρήση βέλτιστων πόρων, που συνδέονται με τον θαλάσσιο, ορεινό και ιδιαίτερο χαρακτήρα της κάθε περιοχής
- Στόχος 3 Ανάπτυξη και βελτίωση της τουριστικής ροής καθ ‘όλη τη διάρκεια του έτους και την αύξηση της διάρκειας της παραμονής των επισκεπτών
- Στόχος 4 Διευκόλυνση της πρόσβασης
- Στόχος 5 Ανάλυση της τουριστικής προσφοράς
Η βιώσιμη ανάπτυξη βρίσκεται στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων μιας περιοχής και πρέπει να αντικατοπτρίζεται στην εφαρμογή πολυάριθμων έργων, ιδίως στο πλαίσιο ενός σχεδίου δράσης που μπορεί να υποστηριχθεί από ανώτερες δημόσιες αρχές.
Για παράδειγμα, μια τουριστική περιοχή υιοθέτησε μια πολιτική πλαισίου ανάπτυξης τουρισμού μετά από δύο χρόνια διαβούλευσης όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Αυτή η διαβούλευση έγινε απαραίτητη μετά από ισχυρές διακυμάνσεις που συνδέονται με την αύξηση της προσφοράς τουριστικών υπηρεσιών. Εγκρίθηκε από όλους τους κοινωνικοοικονομικούς εταίρους, και μια επιτροπή παρακολούθησης σχηματίστηκε από έναν εκπρόσωπο καθενός από αυτούς τους φορείς προκειμένου να εποπτεύει την εφαρμογή του ετήσιου σχεδίου δράσης στο οποίο εδράζεται η πολιτική μετρήσεων (βιώσιμοι δείκτες).
[συνεχίζεται…]
