Να επαναλάβουμε τα αυτονόητα: οι υγιείς όχθες και ακτές είναι πολύτιμη ασπίδα προστασίας μας από τις κλιματικές καταστροφές που πλέον τείνουν να εξελιχθούν σε νέα χαοτική κανονικότητα με δραματικές συνέπειες για όλους.
Εύλογα θα περίμενε κανείς πως μια κυβέρνηση που πραγματικά κοιτάει μπροστά και προτάσσει την προστασία ανθρώπων, περιουσιών, και την αποφυγή ζημιών στην εθνική οικονομία θα έδινε έμφαση στη θεσμική θωράκιση και την αποτελεσματική προστασία των αιγιαλών, παραλιών και της παρόχθιας ζώνης της χώρας, αντί να διαιωνίζει ένα καθεστώς ανοχής στις καταπατήσεις και την κατασπατάληση πολύτιμου εθνικού φυσικού κεφαλαίου.
Το νομοσχέδιο που τέθηκε σε ισχνή διαβούλευση από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών καταργεί σημαντικές προστατευτικές διατάξεις που ισχύουν σήμερα για την παράκτια ζώνη. Σε ένα κρυπτικά κακογραμμένο νομοσχέδιο, τις περισσότερες από αυτές όχι απλώς δεν τις ισχυροποιεί προς όφελος του κοινού περιβαλλοντικού συμφέροντος, αλλά τις εξαφανίζει παντελώς. Μερικά από τα ιδιαίτερα προβληματικά σημεία του νομοσχεδίου είναι τα εξής:
- Εξαφανίζει το ισχύον μέχρι σήμερα ελάχιστο αδόμητο όριο των 30 μέτρων από τη γραμμή του αιγιαλού (!!!!!). O ισχύων νόμος, που για κανέναν λόγο δεν αποτελεί “υπόδειγμα”, καθιερώνει τουλάχιστον το ελάχιστο αυτό αδόμητο όριο, με την εύλογη επιφύλαξη της νόμιμα διαμορφωμένης γραμμής δόμησης. Ταυτόχρονα – και αυτό είναι σημαντικό, εν όψει της επικείμενης ολοκλήρωσης των τοπικών χωρικών σχεδίων, που προτάσσει ως κεντρική πολιτική του το ΥΠΕΝ – καθιστά υποχρεωτικό το ελάχιστο αυτό πλάτος για τα επικείμενα σχέδια. Τώρα, ακόμα και αυτές οι ελάχιστες, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται ενοχλητικές, προβλέψεις καταργούνται.
- Διατηρεί το ήδη απαράδεκτο ανώτατο όριο των 50 μέτρων για τον νομικό χαρακτηρισμό τμήματος της ακτής ως “παραλίας”, λες και είναι βάρος για τη χώρα να απαγορεύεται η δόμηση σε μεγάλες παράκτιες ζώνες.
- Εξαφανίζει την απαγόρευση παραχώρησης των “μικρών αιγιαλών” (μήκος ή πλάτος μικρότερο των 5 μέτρων, ή έκταση μικρότερη των 150 τετραγωνικών). Ακόμα και αυτές οι μικρές, απομονωμένες εκτάσεις, τώρα μπορούν να παραχωρούνται σε “όμορα” ξενοδοχεία. Υπενθυμίζεται ότι τα ξενοδοχεία αυτά παραμένουν “όμορα” ακόμα και αν παρεμβάλλεται οδός, πλατεία, δημόσιο ή ιδιωτικό ακίνητο. Τέλος, ‘κόβεται’ και ένα μέτρο ακόμα: με το νομοσχέδιο, πρέπει το μήκος ή πλάτος του αιγιαλού να είναι 4 μέτρα για να μπορεί να παραχωρηθεί μόνο στα όμορα ξενοδοχεία. Αν είναι 4,5 μέτρα το πλάτος της, μπορεί να παραχωρηθεί σε κάθε τουριστική επιχείρηση. Πραγματικά, συγκλονίζει η πονηριά και η απληστία των ρυθμίσεων αυτών.
- Μειώνει την κοινοχρησία του αιγιαλού και της παραλίας, καθώς αφαιρεί τη ρητή αναφορά ότι «αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του».
- Το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή περιλαμβάνει επίσης, δίχως καμία διαβούλευση, πρόβλεψη για νέες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες από ορυκτά καύσιμα, στα νησιά και στην Κρήτη. Επίσης, κατά παράβαση της οδηγίας 2010/75/ΕΕ για τη βιομηχανική ρύπανση, προβλέπει για τις θερμικές μονάδες της Κρήτης παρεκκλίσεις από τις οριακές τιμές εκπομπών ρύπων ακόμα και αφού εξαντληθούν οι ώρες λειτουργίας τους.
Σε μια χώρα της οποίας οι πολιτικές ηγεσίες δείχνουν διαχρονική απέχθεια για τον ολοκληρωμένο (και όχι σημειακό ή φωτογραφικό) σχεδιασμό, η θέσπιση ενός ελάχιστου 30 μέτρων αδόμητης παραλίας ήταν μια σημαντική κατάκτηση. Θα έπρεπε η αδόμητη ζώνη να έχει πλάτος τουλάχιστον 100 μέτρων, ώστε να συμμορφώνεται με τις επιταγές του Πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου, το οποίο έχει κυρωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά όχι από την Ελλάδα. Η ζωτικότητα της Ελλάδας είναι εξαρτημένη από την καλή κατάσταση της παράκτιας ζώνης της. Όμως, για άλλη μια φορά, η χώρα μας είναι ευρωπαϊκή ουραγός στην προστασία των ακτών της.
Ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλη ακτογραμμή έχουν θεσπίσει ζώνες απαγόρευσης της δόμησης, κάθε μια βέβαια με τις δικές της θεσμικές προκλήσεις εφαρμογής της νομοθεσίας για τις ακτές. Ενδεικτικά, η Γαλλία έχει ως ελάχιστη αδόμητη ζώνη τα 100 μέτρα από τη γραμμή αιγιαλού, η Γερμανία 150, η Δανία 300, και η Ισπανία 100-200, ενώ αν ψηφιστεί η σχετική διάταξη του νομοσχεδίου, η Ελλάδα θα έχει 0 μέτρα ζώνης προστασίας.
| Χώρα | Παράκτια ζώνη προστασίας |
| ΕΕ για τη Μεσόγειο | 100 μ. «από την υψηλότερη χειμερινή ίσαλη γραμμή» |
| Γαλλία | 100 μ. |
| Γερμανία | 150 μ. |
| Δανία | 300 μ. |
| Ελλάδα | 0 |
| Ιταλία | 300 μ. |
| Ισπανία | 100-200 μ. |
| Πολωνία | 200 μ. |
| Σουηδία | 100 μ. |
Με δεδομένο ότι πλέον οδεύουμε προς ολοένα συχνότερες και δραματικά ολέθριες κλιματικές καταστροφές, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις παρακάτω ενέργειες, ως θεμέλιο για κατεπείγουσα εθνική πολιτική κλιματικής ανθεκτικότητας:
- Άμεση κύρωση από τη χώρα μας του Πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου, το οποίο προτάσσει ως μέτρο θεσμικής θωράκισης των ακτών τον ορισμό 100 μέτρων από την υψηλότερη χειμερινή ίσαλη γραμμή ζώνης στην οποία δεν επιτρέπεται η δόμηση.
- Αφαίρεση κάθε δικαιώματος ένταξης σε καθεστώς δημόσιων επιδοτήσεων και στήριξης από επιχειρηματιών που αυθαιρετούν εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και καταπατούν παράκτια ή παρόχθια οικοσυστήματα.
- Ενίσχυση της ανεξαρτησίας του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών και των διαθέσιμων πόρων για περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις (συμπεριλαμβανόμενης της νομικής στήριξης), ώστε να επεμβαίνει αποτελεσματικά σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών και να προβαίνει άμεσα στην απομάκρυνση παράνομων κατασκευών.
- Άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας θέσπισης των μέτρων προστασίας και διαχείρισης για όλες τις περιοχές Natura 2000 (έγκριση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και των σχεδίων διαχείρισης, και θέσπιση των προεδρικών διαταγμάτων). Ημίμετρα όπως η επιλεκτική θέσπιση ‘απάτητων’ παραλιών και άλλων οικοσυστημάτων μόνο συσκότιση των ευθυνών της Πολιτείας επιτυγχάνουν, με μόνο αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη και ντροπιαστική από τη χώρα μας αγνόηση της καταδικαστικής απόφασης του ευρωδικαστηρίου για παραβίαση της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την προστασία της φύσης.
Οι αιγιαλοί, οι παραλίες και οι όχθες ποταμών και λιμνών έχουν δεχθεί απανωτά νομοθετικά χτυπήματα μέσα στην τελευταία δεκαετία. Οι πιέσεις για οικοδομική εκμετάλλευση και για παραχωρήσεις αποκλειστικής χρήσης και περιορισμού της κοινοχρησίας είναι ασφυκτικές και δυσανάλογες με τη ζωτική αξία τους για το κοινωνικό σύνολο.
Περιπτώσεις αυθαιρεσιών που δεν απομακρύνονται πάραυτα και παραμένουν σε λειτουργία με χρονοβόρες και αναποτελεσματικές διαδικασίες που συχνά καταλήγουν σε ‘τακτοποιήσεις’, όπως συμβαίνει στην Ίο και στο Εθνικό Πάρκο Σχοινιά, δείχνουν να μην απασχολούν σοβαρά καμία κυβέρνηση. Ο καθορισμός αδόμητων ζωνών στις ακτές θεωρείται από τη διεθνή πρακτική ως εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδος ελαχιστοποίησης των σοβαρότατων επιπτώσεων που προκαλούν οι κλιματικές καταστροφές, αλλά και προστασίας του εδάφους από τη διάβρωση.
Της Θεοδότα Νάντσου (επικεφαλής πολιτικής, WWF Ελλάς)
και του Γιώργου Χασιώτη (νομικός σύμβουλος, WWF Ελλάς)
