του Μανώλη Εγγλέζου – Δεληγιαννάκη
metotoufekikaitilyra.wordpress.com
Μια μόνιμη συζήτηση (και αντιπαράθεση) για όσους αγαπούν και βιώνουν τον παραδοσιακό μας πολιτισμό, είναι το αν σήμερα υπηρετούμε με συνέπεια τις αξίες των παλιών μας. Και αν (θέλομε να) το κάνομε, με ποιο τρόπο γίνεται τούτο.
Αυτό προϋποθέτει να ξεκαθαρίσομε τί αποτελεί παράδοση σήμερα: Είναι οι παραστάσεις με παραδοσιακές φορεσιές; Η αναβίωση δρωμένων και πρακτικών του πρόσφατου και πιο παλιού παρελθόντος μας; Πώς εντάσσεται μια παραδοσιακή συμπεριφορά στο σήμερα; Μπορεί να λειτουργήσει μέσα σ’ έναν κόσμο που δεν αγαπάει τις ταυτότητες, που κινείται ιλιγγιωδώς προς την τεχνολογική εξέλιξη, που προκρίνει το διασυνδεδεμένο άτομο από τη συλλογικότητα της κοινότητας;
Ένα πρώτο ερώτημα είναι αν εμείς οι ίδιοι, όσοι μιλούμε για παράδοση, ζούμε μ’ αυτήν. Και τί θα σήμαινε αυτό; Σίγουρα δε σημαίνει να κυκλοφορούμε με παραδοσιακές ενδυμασίες σε καθημερινή βάση (στην Κρήτη μόνο κρατάει ακόμα αυτό, με τα γκιλοτοστίβανα). Ούτε θα σήμαινε να κάνουμε την αγροτοποιμενική ζωή των παλιών μας (αν και σήμερα η τεχνολογία επιτρέπει στο νέο αγρότη να παράγει αποτελεσματικά και να διαθέτει ο ίδιος το προϊόν του, διευκολύνοντας την παραμονή του στον τόπο του). Η ζωή προχωρά, νέες ασχολίες προκύπτουν, οι αποστάσεις εκμηδενίζονται, οι ρυθμοί εντείνονται.
Για να βιώσομε την παράδοσή μας σήμερα, θα πρέπει να έχομε κάμει κτήμα μας τις αξίες της. Κοινοτισμός, αλληλεγγύη, έρωτας της ελευθερίας, αντιστασιακό ήθος, σεβασμός, εργατικότητα. Ήδη η απαρίθμηση μερικών αξιών μας δείχνει την απόσταση που τις χωρίζει από τη σημερινή εποχή του ατομισμού, του ναρκισσισμού, της προβολής του «εγώ» έναντι των άλλων, του ανταγωνισμού όλων εναντίον όλων. Αλλά συγχρόνως δείχνει κι ένα δρόμο: σε ένα ανοίκειο περιβάλλον, με τις αρχές της παράδοσής μας μπορούμε να πάμε μπροστά, αποφεύγοντας τις παγίδες και τον αποπροσανατολισμό. Από τη στιγμή που τις ενστερνιζόμαστε και τις εφαρμόζομε, φυσικά και όχι με το ζόρι, έχομε πιάσει το νήμα της συνέχειας με τους παλιούς μας.
Αυτή η συνέχεια είναι σημαντική. Μην ξεχνούμε πως όσοι έχομε φτάσει εδώ σήμερα να δημιουργούμε, να αμφισβητούμε, να βριζόμαστε, είμαστε οι απόγονοι αυτών που δεν υπέκυψαν σε διαδοχικές ξένες καταπιέσεις, που δεν αλλαξοπίστησαν, που κράτησαν πεισματικά την ταυτότητά τους, που δεν ενσωματώθηκαν ούτε συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. Κι αυτό το κάμανε γιατί είχαν πίστη στα δίκαιά τους, στο τρόπο ζωής τους, στον ελληνικό τρόπο. Το να καταστενόμαστε μέρος αυτής της συνέχειας, είναι ήδη ένα κατόρθωμα σήμερα.
Αλλά μπορούμε να πάμε παραπέρα. Από μας εξαρτάται αν τη ζωή μας θα την αφήσομε να παρασύρεται από το συρμό ενός απρόσωπου σήμερα ή θα την κρατήσομε στην κοινοτική μας πρακτική, ενσωματώνοντάς την μέσα στο σύγχρονο περιβάλλον. Δε θα γυρίσομε στο Ησιόδειο άροτρο, αλλά θα μοιραστούμε μηχανήματα κι εργαλεία σε μια συλλογική βάση. Θα συνεχίσομε να χορεύομε τους χορούς μας, και ν’ ακούμε τη μουσική μας, κι όπου μπορούμε θα δημιουργούμε καινούργια, στις φόρμες και τα πατήματα των παλιών. Πολλές περιοχές της πατρίδας μας συνεχίζουν και παράγουν μουσική σήμερα, σημάδι της διατήρησης ενός κομματιού σημαντικού της ζώσας ταυτότητας του λαού μας.
Πολλές φορές, μεταξύ αυτών που αγαπούν την παράδοση, υπάρχει μια έντονη συζήτηση για το αν κάτι που παρουσιάζεται είναι γνήσιο ή όχι. Το ότι γίνεται ο διάλογος αυτός είναι θετικό· δείχνει το ενδιαφέρον τους για την παράδοση. Από την άλλη, μια παράδοση είναι ζώσα όταν εξακολουθεί αν εξελίσσεται. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο χρονικό σημείο τερματισμού, μετά από το οποίο κάτι είναι πια εκτός αυτής, για μια ζωντανή παράδοση. Μια νεκρή παράδοση όντως έχει ένα σημείο μέχρι το οποίο δημιουργούσε, και μέχρι τότε είναι οι αναφορές σε αυτήν.
Στόχος και επιθυμία μας είναι η παράδοσή μας να παραμείνει ζωντανή. Όχι ως απομίμηση πρακτικών του χτες, αλλά ως εφαρμογή των αξιών των παλιών μας στις συνθήκες του σήμερα. Πάντα μια παράδοση δέχεται στοιχεία κι επιρροές ξένες. Αυτό που έχει σημασία, είναι να μπορεί να τις εντάξει στους δικούς της μηχανισμούς. Αν δεν το καταφέρει, σημαίνει πως έχει χάσει το δυναμισμό της και αργά ή γρήγορα θα αφομοιωθεί από ισχυρότερες ταυτότητες.
Η δική μας πορεία στο χρόνο, έδειξε μιαν εξαιρετική ανθεκτικότητα στο να κρατήσομε την ταυτότητά μας, να ενσωματώσομε εκείνα μόνο τα δάνεια στοιχεία που χρειαζόμαστε και να παραμείνομε οι ίδιοι, προσαρμοζόμενοι στις εποχές. Το καταφέραμε σε δυσκολότερες εποχές. Πρέπει να το καταφέρομε και τώρα, σε μια συγκυρία που οι αλυσίδες είναι από οπτικές ίνες και τα κλουβιά αόρατα, γι’ αυτό και δύσκολα τα αντιλαμβανόμαστε. Αν θα τα καταφέρομε, εξαρτάται από τη συνειδητοποίησή μας…
