Επιμέλεια Θ. Ι. Ρηγινιώτης
Ο οδηγός αυτός συμπληρώθηκε με την πολύτιμη βοήθεια της Μητρόπολης και των κατά τόπους ιερέων (τους οποίους ευχαριστούμε θερμά) και με πηγές την ιστοσελίδα και το ετήσιο ημερολόγιο της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Για όποια χωριά δεν παραθέτουμε περισσότερα στοιχεία, θα χαρούμε να συμπληρωθούν με τη βοήθεια των εκεί ιερέων μας.
Περισσότερα στοιχεία, καθώς και εξήγηση για το τι είναι ο Εσπερινός, ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία, μπορείτε να δείτε στην εισαγωγή του 1ου μέρους της εργασίας μας, για τις εορτές του Μάη, εδώ.
Την 1 του μηνός, όπως και κάθε πρωτομηνιά, σε όλες τις ορθόδοξες ενορίες και ιερές μονές τελείται η θεία λειτουργία και η ακολουθία του αγιασμού.
Κυριακή της Πεντηκοστής και Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος (κινητή εορτή). Πενήντα μέρες μετά το Πάσχα η Εκκλησία μας εορτάζει την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Χριστού, με την οποία ιδρύθηκε η Εκκλησία και άρχισε η ύπαρξη του χριστιανισμού στον κόσμο. Το γεγονός περιγράφεται στο 2ο κεφάλαιο του βιβλίου Πράξεις Αποστόλων, που έγραψε ο άγιος ευαγγελιστής Λουκάς και βρίσκεται μέσα στην Καινή Διαθήκη, μετά τα ευαγγέλια.
Η εορτή αυτή θεωρείται ανάλογης σπουδαιότητας με το Πάσχα και τιμάται πανηγυρικά σε όλες τις ορθόδοξες ενορίες και ιερές μονές. Μάλιστα, μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, τελείται ο Εσπερινός της Γονυκλισίας, με τις υπέροχες ευχές, που αναπέμπει ο ιερέας μαζί με όλο το χριστιανικό λαό προς το Θεό, πέφτοντας στα γόνατα. Από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι την ημέρα της Πεντηκοστής (όπως και κάθε Κυριακή, όλο το έτος) η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει θεσπίσει να μη γονατίζουν οι χριστιανοί για να προσευχηθούν, για να θυμούνται ότι, εξαιτίας της ανάστασης του Χριστού, οι άνθρωποι δεν είναι πια δούλοι του διαβόλου, της αμαρτίας και του θανάτου, ούτε δούλοι κανενός ανθρώπου, αλλά ελεύθεροι. Έτσι, την ημέρα της Πεντηκοστής, όλη η Εκκλησία (ο ορθόδοξος χριστιανικός λαός) γονατίζει ξανά, όχι σε ένδειξη δουλικής υποταγής, αλλά λόγω της συντριβής μας για τις αμαρτίες μας και για τις θλίψεις μας – όποιες είναι για τον καθένα – και τις θλίψεις και τις πληγές όλου του κόσμου, με τον οποίο συμπάσχουμε.
Τη Δευτέρα, μια μέρα μετά την Πεντηκοστή, εορτάζουμε την περίφημη γιορτή του Αγίου Πνεύματος, κατά την οποία τιμούμε το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που την προηγούμενη ημέρα είδαμε να επισκέπτεται τους αποστόλους και να παραμένει μαζί με τους χριστιανούς εις τον αιώνα.
Στην Ιερά Μητρόπολή μας, ιδιαίτερα αφιερωμένοι στην Κυριακή της Πεντηκοστής είναι οι φερώνυμοι ιεροί ναοί στο χωριό Αργουλιό και στην Ιερά Μονή Ρουστίκων, ενώ τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος πανηγυρίζουν οι αφιερωμένοι σε Αυτό ναοί στα χωριά:
Δήμος Ρεθύμνου
Αμπελάκι (υπάγεται στην ενορία Καρές).
Άνω Μαλάκι. Μονόκλιτος ναός του 1893.
Αρχοντική. Παλαιός Ναός, περίπου του 18ου αιώνα. Την παραμονή της εορτής τελείται πανηγυρικός εσπερινός, από ώρα 6.30΄μ.μ., και το πρωί της εορτής τελείται όρθρος και θεία λειτουργία από ώρα 7.00΄-10.00΄ π.μ. Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας προσφέρεται γεύμα στους συμμετέχοντες.
Γωνιά (στο συνοικισμό Άγιος Ανδρέας).
Επισκοπή. Κλίτος αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα στον ιερό ναό του αγίου προφήτη Ηλία, που είναι ο κεντρικός ναός του χωριού. Δεν τελείται εσπερινός, επειδή το πρωί έχει τελεστεί ο Εσπερινός της Γονυκλισίας. Το πρωί της εορτής του Αγίου Πνεύματος από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται ο όρθρος και η θεία λειτουργία.
Κούφη (εξωκλήσι).
Μαρουλάς. Ιδιωτικός ναός στον οικισμό Δίλοφο, στην περιοχή που ονομάζεται Κουμέσος ή Μεζάρια ή Πριναρές. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 7.00΄ μ.μ., τελείται εσπερινός, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά το τέλος του εσπερινού προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες και μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται γεύμα.
Μούνδρος (κοιμητηριακός ναός).
Σαϊτούρες (εξωκλήσι).
Δήμος Μυλοποτάμου
Αλλόειδες (εξωκλήσι),
Ελεύθερνα. Μικροσκοπικό εξωκλήσι στην άκρη του δρόμου, στην είσοδο του χωριού.
Κάλυβος.
Λιβάδια.
Πρίνος. Μονόκλιτος ναός. Το τέμπλο είναι του 1870 και οι εικόνες του 1880.
Χελιανά.
Πανηγυρίζουν επίσης οι ναοί που τιμώνται στο όνομα της Αγίας Τριάδος στο προάστιο Πλατανιάς του Ρεθύμνου (στην άκρη του δρόμου) και στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
Αγία Τριάδα. Βυζαντινός ναός με τοιχογραφίες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Υπάγεται στην ενορία Μέσης.
Κάτω Βαλσαμόνερο (υπάγεται στην ενορία Φραντζεσκιανών Μετοχίων).
Παγκαλοχώρι (κοιμητηριακός ναός).
Δήμου Μυλοποτάμου
Αγγελιανά. Κλίτος δίκλιτου ναού. Το άλλο κλίτος είναι αφιερωμένο στους Τρεις Ιεράρχες.
Δροσιά (Γενί – Γκαβέ). Υπάγεται στην ενορία Χώνους.
Μπαλή.
Χουμέρι. Ναός του 1920 στην πάνω μεριά του χωριού. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.30΄ μ.μ., τελείται η ακολουθία της 9ης Ώρας και ο Εσπερινός του Αγίου Πνεύματος. Το πρωί της εορτής από ώρα 7.30΄ π.μ., τελείται η λιτή της εορτής, ο όρθρος και η θεία λειτουργία με λιτάνευση της ιεράς εικόνας. Μετά τον εσπερινό ή μετά τη θεία λειτουργία, η ενορία και οι νέοι του χωριού προσφέρουν κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Πανηγυρίζει επίσης, με τη συμμετοχή πλήθους προσκυνητών από το προηγούμενο βράδυ (στον εσπερινό, μετά τον οποίο τελείται και ιερά παράκληση), το γραφικό και ιστορικό εξωκλήσι του Αγίου Πνεύματος στη βραχώδη κορυφή του όρους Βρύσινας, λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης του Ρεθύμνου, χτισμένο στη θέση προχριστιανικού ιερού. Υπάγεται στην ενορία Ρουσσοσπιτίου. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 7.00΄ μ.μπ., τελείται εσπερινός και ψάλλεται ο παρακλητικός κανόνας προς την Αγία Τριάδα, ενώ κάποιοι από τους προσκυνητές διανυκτερεύουν εκεί. Το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Κυριακή των Αγίων Πάντων (η Κυριακή μετά την Πεντηκοστή). Επειδή η ανάσταση του Χριστού, η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος και η ίδρυση της Εκκλησίας έφεραν στον κόσμο τη δυνατότητα ένωσης του ανθρώπου με το Θεό, η Εκκλησία καθιέρωσε να εορτάζονται σε μια κοινή εορτή όλοι οι άγιοι, όλων των εποχών, την Κυριακή που ακολουθεί αμέσως μετά τις εορτές της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος.
Η κοινή αυτή εορτή φανερώνει επίσης την ενότητα όλων των ορθοδόξων αγίων και κατ’ επέκταση όλων των ορθοδόξων χριστιανών, όλων των εποχών και όλων των λαών, από την εποχή των αποστόλων μέχρι σήμερα. Έχει σκοπό επίσης να τιμηθούν από την Εκκλησία, δηλαδή από τον ορθόδοξο χριστιανικό λαό, και εκείνοι οι άγιοι, που τα ονόματα και η ζωή τους δεν έγιναν γνωστά στους ανθρώπους και που χωρίς αμφιβολία είναι πάρα πολλοί.
Αν και η Κυριακή των Αγίων Πάντων εορτάζεται σε όλες τις ενορίες και τις ιερές μονές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο λαός μας, που αγαπά τους αγίους του, έχει αφιερώσει αρκετούς ναούς ειδικά σε αυτήν. Στην Ιερά Μητρόπολή μας πανηγυρίζουν οι φερώνυμοι ιεροί ναοί (εξωκλήσια) στα χωριά του δήμου Μυλοποτάμου Αΐμονας και Δαφνέδες.
Ο ναός των αγίων Πάντων στους Δαφνέδες είναι κτίσμα του 1900, εξωκλήσι, χτισμένο στην κορυφή λόφου. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.30΄ μ.μ., τελείται εσπερινός, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία, με λιτανεία της ιεράς εικόνας. Προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Του αγίου μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Στρατηλάτη (8 Ιουνίου). Ο άγιος ήταν ανώτατος αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, ιδιαίτερα κοσμαγάπητος, και κατοικούσε στην πόλη Ηράκλεια του Εύξεινου Πόντου. Το 320 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Λικίνιος, εχθρός του χριστιανισμού (κατά παράβαση του Διατάγματος των Μεδιολάνων, που ο ίδιος είχε συνυπογράψει μαζί με τον άγιο Κωνσταντίνο το Μέγα το 313 μ.Χ.), του πρόσφερε υποκριτικά τη φιλία του, προσπαθώντας να τον αποσπάσει από το χριστιανισμό. Όμως ο άγιος, αντί να θυσιάσει στα χρυσά και αργυρά είδωλα, που απεικόνιζαν τις ειδωλολατρικές θεότητες, τα τεμάχισε και τα μοίρασε στους φτωχούς!
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψή του και την υποβολή του σε ανατριχιαστικά βασανιστήρια, μεταξύ των οποίων γδάρσιμο μέρους του σώματός του, σταύρωση και τύφλωση με βέλη, καθώς ήταν καρφωμένος στο σταυρό.
Επειδή ο λαός είχε αγανακτήσει με το μαρτύριο του αγίου, ο Λικίνιος διέταξε τον αποκεφαλισμό του.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 8 Φεβρουαρίου. Στις 8 Ιουνίου εορτάζεται η ανακομιδή των λειψάνων του και η μεταφορά τους από την Ηράκλεια στα Ευχάιτα της Μικράς Ασίας, ιδιαίτερη πατρίδα του αγίου, κατά την επιθυμία του, την οποία είχε εκφράσει πριν θανατωθεί.
Αυτή την ημέρα πανηγυρίζει ο ναός του στο χωριό Κουνάλοι.
Των αγίων Πέντε Κανονικών Παρθένων (9 Ιουνίου). Ήταν πέντε ασκήτριες, νέες σε ηλικία, στην Περσία, την εποχή του βασιλιά Σαπώρ, διώκτη των χριστιανών. Ζούσαν κοντά στον πνευματικό τους διδάσκαλο, έναν ιερέα, που όμως, στην πραγματικότητα, ήταν δειλός και φιλοχρήματος. Έτσι, όταν τον έπιασαν οι Πέρσες στρατιώτες και τον απείλησαν να του πάρουν όλη του την περιουσία, εκείνος αμέσως αρνήθηκε τη χριστιανική του πίστη. Όμως δεν κατάφερε να γλιτώσει, γιατί ο βασιλιάς διέταξε να τον θανατώσουν και να πάρουν τους θησαυρούς του.
Αντίθετα με αυτόν, οι πέντε αγίες μοναχές αρνήθηκαν τις προτάσεις του βασιλιά. Έμειναν σταθερές στην αγάπη τους προς το Χριστό, γι’ αυτό υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια και τελικά θανατώθηκαν, σαν αγνοί αμνοί, που πρόσφεραν τη ζωή τους στον πρωτομάρτυρα Ιησού Χριστό.
Στην Ιερά Μητρόπολή μας, εορτάζει το φημισμένο προσκύνημά τους στην Αργυρούπολη δήμου Ρεθύμνου, αλλά και ο κοιμητηριακός ναός τους στο χωριό Μύλοι του δήμου Ρεθύμνης, που υπάγεται στην ενορία Χρωμοναστηρίου.
Στην Αργυρούπολη ο ναός των αγίων Πέντε Παρθένων βρίσκεται στο χώρο όπου διασώζονται πέντε αρχαίοι τάφοι, οι οποίοι, κατά τη λαϊκή παράδοση, είναι οι τάφοι τους.
Σύναξη της εικόνας της Θεοτόκου «Άξιον εστί» (11 Ιουνίου), δηλαδή ανάμνηση της παράδοσης του ύμνου Άξιον εστίν ως αληθώς από τον αρχάγγελο Γαβριήλ στον όσιο Γαβριήλ τον Καρεώτη (*).
Στα δάση του Αγίου Όρους Άθως, κατά τα βυζαντινά χρόνια, ο αρχάγγελος Γαβριήλ εμφανίστηκε με μορφή απλού μοναχού και δίδαξε σ’ ένα νεαρό μοναχό εισαγωγικούς στίχους για το μικρό μεγαλυνάριο της Θεοτόκου, που ψάλλεται σχεδόν πάντα κατά τη διάρκεια του όρθρου και της θείας λειτουργίας. Οι στίχοι του αρχαγγέλου έχουν ενταχθεί στο τροπάριο, όταν ψάλλεται στη θεία λειτουργία.
Το μικρό μεγαλυνάριο της Θεοτόκου είναι:
Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ, την αδιαφθόρως Θεόν Λόγον τεκούσαν, την όντως Θεοτόκον, σε μεγαλύνομεν.
Οι εισαγωγικοί στίχοι του αγγέλου είναι:
Άξιον εστίν ως αληθώς, μακαρίζειν σε την Θεοτόκον, την αειμακάριστον και παναμώμητον και μητέρα του Θεού ημών.
Οι στίχοι αυτοί είναι εξαιρετικής θεολογικής σημασίας, γιατί χαρακτηρίζουν τη Μητέρα του Κυρίου «Θεοτόκο» και «Μητέρα του Θεού ημών».
Την ανάμνηση του γεγονότος εορτάζει το φερώνυμο παρεκκλήσιο στο ναό των αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, που βρίσκεται στην ιερά μονή Αγίας Ειρήνης, νότια της πόλης του Ρεθύμνου, καθώς και ο φερώνυμος ιδιωτικός ναός, που βρίσκεται στο χώρο του ξενοδοχείου Bali Paradise στο Μπαλί του δήμου Μυλοποτάμου.
(*) Η πληροφορία για το όνομά του προέρχεται από το άρθρο του μακαριστού μοναχού Μωυσή Αγιορείτη «Η τιμή της Θεοτόκου στο Άγιον Όρος».
Του αγίου Λουκά του Ιατρού, αρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως της Κριμαίας, του θαυματουργού (11 Ιουνίου). Ο άγιος Λουκάς ο Ιατρός, αρχιεπίσκοπος Κριμαίας (1877 – 11.6.1961), που το όνομά του (πριν γίνει μοναχός) ήταν Βαλεντίν Βοινο-Γιασενέτσι, είναι ένας σύγχρονος άγιος Ανάργυρος. Παρά την κλίση του στις θεωρητικές επιστήμες, σπούδασε Ιατρική με αποκλειστικό σκοπό να βοηθήσει τους εξαθλιωμένους χωρικούς στην αχανή ρωσική ύπαιθρο.
Ήταν κορυφαίος χειρούργος, πρωτοπόρος στη Ρωσία σε τομείς όπως η μεταμόσχευση νεφρού, η τοπική αναισθησία και η μετάγγιση αίματος, συγγραφέας πλήθους επιστημονικών μελετών, βραβευμένος από την ΕΣΣΔ και διαπρεπής καθηγητής, από το 1920, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Τασκένδης. Παρ’ όλα αυτά, έγινε ανεπιθύμητος από το αθεϊστικό σοβιετικό καθεστώς εξαιτίας της ιερατικής του ιδιότητας και της διαρκούς ομολογίας της πίστης του στο Θεό και με κάθε ευκαιρία διώχθηκε, φυλακίστηκε και εξορίστηκε για πολλά χρόνια.
Έγγαμος και πατέρας τεσσάρων παιδιών, μετά το θάνατο της γυναίκας του από φυματίωση (πράγμα που τον πόνεσε τρομερά), έγινε μοναχός και ιερέας και πήρε το όνομα Λουκάς, επειδή και ο ευαγγελιστής Λουκάς ήταν γιατρός.
Ανάμεσα σε αλλεπάλληλες φυλακίσεις και εξορίες, έγινε ο προστάτης των φτωχών και κατατρεγμένων, άσκησε την ιατρική κάτω από άθλιες συνθήκες σε πολλά μέρη της Ρωσίας (συνήθως εξόριστος) και το σπίτι του ήταν διαρκώς γεμάτο από πάμπτωχους ασθενείς, που όχι μόνο τους περιέθαλπε δωρεάν, αλλά και, όταν μπορούσε, τους τάιζε (όταν έγινε αρχιεπίσκοπος Κριμαίας, έστελνε ανθρώπους να ψάξουν να βρουν φτωχούς ασθενείς, για να τους περιθάλψει). Σώζεται επιστολή προς το γιο του, στην οποία γράφει: «Αγάπησα το μαρτύριο, που τόσο παράξενα καθαρίζει την ψυχή».
Στα κηρύγματά του και στην επιστημονική διδασκαλία του τόνιζε μεταξύ άλλων δυο πράγματα: «Προστατεύστε τον εαυτό σας από το αμάρτημα του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας. Μην ταπεινώνετε ποτέ κανέναν: στο πρόσωπο του πιστού ορθόδοξου χριστιανού κάθε αλλόθρησκος και αλλοεθνής πρέπει να βρίσκει φιλοξενία και βοήθεια» – «Ο γιατρός πρέπει να βλέπει τον ασθενή του όχι ως μια απρόσωπη “περίπτωση”, αλλά ως έναν άνθρωπο-εικόνα του Θεού, που η καρδιά του σπαρταράει από φόβο!».
Κοιμήθηκε τυφλός στη Συμφερούπολη της Κριμαίας στις 11 Ιουνίου 1961, ημέρα κατά την οποία εορτάζεται η μνήμη του. Ο λαός τον τίμησε αμέσως ως άγιο και χαρακτηρίζεται Θαυματουργός – είναι «ένα αφτί που ακούει τις προσευχές των ασθενών». Το πιο εντυπωσιακό από τα αναρίθμητα θαύματά του (πολλά έχουν καταγραφεί και στην Ελλάδα) είναι η αποκατάσταση των δαχτύλων ενός μικρού πιανίστα, του Ναζάρ Στανιντσένκοφ, που ακρωτηριάστηκαν στις άκρες και στη συνέχεια μεγάλωσαν και αποκαταστάθηκαν στην κανονική τους διάπλαση.
Τη μνήμη του αγίου πανηγυρίζει ο ναός του στην περιοχή του χωριού Άδελε του δήμου Ρεθύμνου. Είναι ιδιωτικός ναός, εντός της ιδιοκτησίας του ιατρού Εμμανουήλ Ραπτάκη. Βρίσκεται κοντά στο κτήμα Agreco Farm. Την παραμονή της εορτής τελείται Εσπερινός 7.00΄ μ.μ. Το πρωί της εορτής τελείται όρθρος και θεία λειτουργία από ώρα 7.00 π.μ. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα-γεύμα από τον ιδιοκτήτη του Ιερού Ναού μετά το πέρας του Θείας Λειτουργίας.
Επίσης, φέτος (2017) για πρώτη φορά θα τιμηθεί ο άγιος και σε ιδιωτικό ναό του στην περιοχή του χωριού Ρουσσοσπίτι.
Του οσίου Ονουφρίου του Αιγυπτίου (12 Ιουνίου). Ο άγιος Ονούφριος είναι ένας από τους σημαντικότερους αγίους ορθόδοξους χριστιανούς ασκητές της αιγυπτιακής ερήμου του 4ου αιώνα μ.Χ. Ήταν παιδί της βασιλικής οικογένειας της Περσίας, που ήδη από βρεφική ηλικία (λόγω μιας θείας αποκάλυψης) τον παρέδωσαν στη φύλαξη των μοναχών στην Ερμούπολη της Αιγύπτου. Μεγάλωσε σε μοναστήρι και όταν ενηλικιώθηκε αναχώρησε για το εσωτερικό της ερήμου, όπου έζησε με νηστεία και προσευχή μέχρι τα βαθιά γεράματά του.
Λίγο πριν την κοίμησή του, ο άγιος ανακαλύφθηκε από έναν άλλο μεγάλο ασκητή, τον άγιο Παφνούτιο, ο οποίος και κατέγραψε το βίο του.
Στα αραβικά ο άγιος ονομάζεται Αμπού Νουφάρ, δηλ. «Πατέρας Χορτοφάγος» (*) (ασφαλώς από εκεί προέρχεται το εξελληνισμένο όνομα Ονούφριος), και εικονίζεται γυμνός, με γένια που φτάνουν μέχρι τη γη.
Την ίδια μέρα εορτάζεται άλλος ένας γυμνός άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο άγιος Πέτρος ο Αθωνίτης, ο πρώτος ερημίτης του Άθωνα, δηλ. του Αγίου Όρους. Και οι δύο άγιοι εικονίζονται γυμνοί, γιατί τα ενδύματά τους διαλύθηκαν μετά από δεκαετίες στην έρημο.
Στην Κρήτη, και ιδιαίτερα στο νομό Ρεθύμνου, ο άγιος Ονούφριος ήταν ιδιαίτερα αγαπητός και ετιμάτο με αρκετές εκκλησίες, λόγω της ανάπτυξης του αναχωρητικού μοναχισμού κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας και παλαιότερα. Ο νομός Ρεθύμνου έχει μεγάλη παράδοση μοναχών και αναχωρητών, που ώς ένα βαθμό συνεχίζεται σχεδόν μέχρι σήμερα. Στην Ιερά Μητρόπολή μας η μνήμη του αγίου τιμάται στους ναούς του στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
Αλώνες (υπάγεται στην ενορία Βιλανδρέδου).
Ιρφάν Μετόχι. Γραφικός σπηλαιώδης ναΐσκος του σε ρεματιά, στον οικισμό Ιρφάν Μετόχι (ακριβώς δίπλα στα τελευταία σπίτια του οικισμού, στο τέλος του αυτοκινητόδρομου), νότια της πόλης του Ρεθύμνου. Υπάγεται στην ενορία των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων της πόλης του Ρεθύμνου. Μετά τη θεία λειτουργία συνήθως προσφέρεται κέρασμα από τους κατοίκους της περιοχής στους συμμετέχοντες.
Για το ναό διαβάζουμε από την κ. Ζαχαρένια Ι. Πίτερη-Μακρυγιάννη, στην ιστοσελίδα http://rethemnosnews.gr:
«Το πώς και το πότε χτίστηκε αυτός ο μικρός σπηλαιώδης ναός κανείς δεν γνωρίζει. Οι μνήμες σβήστηκαν από το χρόνο. Οι Μικρασιάτες κάτοικοι του Μετοχιού τον ανακάλυψαν πίσω από τις θεόρατες συκιές που έκρυβαν το άνοιγμα του σπηλαίου. Λέγεται πως κάποιος μοναχός ασκήτευσε εκεί σε παλαιότερα χρόνια. Την περίοδο της Γερμανικής κατοχής έγινε το καταφύγιο των κατοίκων της περιοχής, και κάποιοι θυμούνται πως ανέβαινε ο ιερέας των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων σε τακτά χρονικά διαστήματα και λειτουργούσε και τους κοινωνούσε τα Άχραντα Μυστήρια.
Η πρόσβαση στον ιερό χώρο είναι πλέον εύκολη. Ο μονοπάτι καλλωπίστηκε με τη φροντίδα του κ. Δημήτρη Κουνάλη και της συζύγου του Σοφίας που χρόνια τώρα επιμελούνται με αγάπη το σπηλαιώδη ναό και προσφέρουν κεράσματα κατά την παραμονή και την ημέρα της εορτής. Ο ναός είναι επισκέψιμος καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου για όλους αυτούς που στην αγάπη του Αγίου αποφασίζουν να κάνουν ένα περίπατο μέχρι εκεί να εναποθέσουν τον πόνο και την ελπίδα τους, και να αντλήσουν δύναμη και παρηγοριά».
Ρουσσοσπίτι. Γραφικός σπηλαιώδης ναΐσκος σε φαράγγι, βόρεια του χωριού. Δίπλα στο ναό διασώζεται η κατοικία ενός άγνωστου ασκητή, τα λείψανα του οποίου φυλάσσονται στο χώρο. Από την οροφή του σπηλαίου στάζει αγίασμα (ιερό ύδωρ, που διαθέτει τη χάρη του Θεού) και υπάρχουν σοβαρές μαρτυρίες για θεραπείες ασθενών με παρέμβαση του αγίου και με τη βοήθεια του αγιάσματος. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 7.00΄ μ.μ., τελείται εσπερινός και ψάλλεται ο παρακλητικός κανόνας προς τον άγιο Ονούφριο, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Δήμου Μυλοποτάμου
Μαργαρίτες (εξωκλήσι)
(*) Η πληροφορία από εδώ: http://misha.pblogs.gr/2009/05/agios-onoyfrios-h-abu-nufar-o-gymnhths-hortofagos.html.
23 Ιουνίου, μνήμη του αγίου νέου ιερομάρτυρα Γερασίμου, επισκόπου Ρεθύμνης
Κατά τη μεγάλη ελληνική επανάσταση του 1821-1829, για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την τουρκική (οθωμανική) κατοχή, σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο έχασαν τη ζωή τους 80 αρχιερείς της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Την περίοδο εκείνη συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και λίγο καιρό αργότερα εκτελέστηκαν όλοι οι αρχιερείς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κρήτης.
Στις 23 Ιουνίου η Εκκλησία της Κρήτης τιμά τη μνήμη τους, όπως και τη μνήμη όλων των αγίων νεομαρτύρων, ιερέων και λαϊκών, που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους εκείνη την περίοδο.
Όλοι αυτοί είναι άγιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, γιατί θα μπορούσαν να έχουν αρνηθεί τη χριστιανική πίστη τους και να σώσουν τη ζωή τους. Προτίμησαν να πεθάνουν, κερδίζοντας έτσι το φωτεινό στεφάνι του μάρτυρα.
Το Ρέθυμνο ιδιαίτερα γιορτάζει τη μνήμη του επισκόπου Ρεθύμνης αγίου Γεράσιμου Περδικάρη, ο οποίος απαγχονίστηκε στη Μεγάλη Πόρτα του τείχους του Ρεθύμνου μετά από πολύμηνη φυλάκιση υπό φρικτές συνθήκες. Μάλιστα, μετά την εκτέλεσή του, οι Τούρκοι πήραν αίμα από το μέρος της καρδιάς τους και ράντισαν τις πολεμικές σημαίες τους, νομίζοντας ότι είχε μαγικές δυνάμεις που θα τους βοηθούσαν να νικήσουν στις μάχες κατά των χριστιανών επαναστατών.
Προς τιμήν του αγίου Γεράσιμου Ρεθύμνης έχει ανεγερθεί πρόσφατα ένας όμορφος ναός (ο μοναδικός αφιερωμένος σε αυτόν) στο χωριό Χουμέρι Μυλοποτάμου, που βρίσκεται περίπου ένα χιλιόμετρο από την πρωτεύουσα του δήμου Μυλοποτάμου, το Πέραμα. Μετά την έξοδο του Περάματος από τον παλιό δρόμο (προς Ανώγεια), συναντούμε μια διακλάδωση και ακολουθούμε όχι το δρόμο προς τα Ανώγεια, αλλά τον δεξιό, λίγο ανηφορικό δρόμο, που σε λίγο θα μας οδηγήσει στο ιστορικό Χουμέρι.
Ο ναός του αγίου Γεράσιμου βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. Είναι δίκλιτος, σταυροειδής με τρούλο. Το άλλο κλίτος είναι αφιερωμένο στον άγιο Δημήτριο (26 Οκτωβρίου).
Το απόγευμα της παραμονής της εορτής τελείται η ακολουθία της 9ης Ώρας και στη συνέχεια, ώρα 7.00΄ μ.μ., μέγας πανηγυρικός εσπερινός, χοροστατούντος του μητροπολίτη Ρεθύμνης Ευγενίου. Το πρωί της εορτής, από ώρα 7.30΄ π.μ., τελείται ο όρθρος και η θεία λειτουργία.
Αξιοσημείωτες είναι οι μοναδικές ξυλόγλυπτες (ανάγλυφες) εικόνες που έχει, αντί για ζωγραφικές. Μετά τον εσπερινό, ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού προσφέρει γεύμα στους συμμετέχοντες.
24 Ιουνίου, το γενέθλιο του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Βαπτιστού
Τη θαυμαστή σύλληψη και γέννηση του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Βαπτιστού αφηγείται το 1ο κεφάλαιο του κατά Λουκάν Ευαγγελίου.
Στην Ιερά Μητρόπολή μας το γεγονός εορτάζεται στην πανέμορφη και ιστορική ιερά μονή Ατάλης, λίγο πριν φτάσουμε στο Μπαλί, καθώς και σε ειδικά αφιερωμένους ιερούς ναούς στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
Άδελε (εξωκλήσι).
Αγία Παρασκευή,
Βεδέροι. Ναός του 1831· υπάρχει παλαιό τέμπλο με εικόνες του 19ου αιώνα, καθώς και βιβλία και αντιμήνσιο της ίδιας περιόδου. Υπάγεται στην ενορία Πρινέ.
Καρωτή (κοιμητηριακός ναός).
Μέση. Μονόκλιτος ναός. Yπάρχουν εικόνες του 19ου αιώνα
Παγκαλοχώρι (εξωκλήσι).
Ομοίως, εορτάζει και ο φερώνυμος ιδιωτικός ναός στο ξενοδοχείο Aquila Rithymna Beach στον Αδελιανό Κάμπο, ανατολικά της πόλης του Ρεθύμνου. Την παραμονή της εορτής τελείται Εσπερινός 7.00΄ μ.μ. Το πρωί της εορτής τελείται όρθρος και θεία λειτουργία από ώρα 7.00΄ π.μ. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα από την διεύθυνση του ξενοδοχείου Aquila Rithymna Hotel.
Δήμου Μυλοποτάμου
Μαργαρίτες (εξωκλήσι),
29 Ιουνίου, των αγίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου
Αν και όλοι οι άγιοι απόστολοι ήταν ιστότιμοι μεταξύ τους (πράγμα που φαίνεται και από την αποστολική σύνοδο, στις Πράξεις των Αποστόλων), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά με μια ιδιαίτερη εορτή, ως «πρωτοκορυφαίους», πρώτους μεταξύ ίσων, τους αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Η εορτή τους είναι ιδιαίτερα αγαπητή στους ορθόδοξους χριστιανούς και καταλύεται ψάρι, καθώς είναι η τελευταία ημέρα της νηστείας των αγίων αποστόλων, η οποία άρχισε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων (το μήκος της ποικίλλει, ανάλογα με την ημερομηνία του Πάσχα και της Πεντηκοστής).
Γιορτάζουν η Ιερά Μονή Αγίου Παύλου δίπλα στο χωριό Γάλλος του δήμου Ρεθύμνου, καθώς και οι ιεροί ναοί των αγίων στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
Άδελε. Εξωκκλήσι εκτός του χωρίου Άδελε στον δρόμο προς Agreco, πριν την φάρμα αριστερά. Αναφέρεται σε έγγραφο του πρώιμου 17ου αι., αλλά με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του χρονολογείται στον 14ο-15ο αιώνα. Ανακαινίστηκε το 1971 και χάθηκαν τα όποια στοιχεία διασώζονταν στο εσωτερικό του. Υπάρχει πρόσβαση με σκαλιά κατηφορικά. Ο ναός είναι δίπλα σε ρέμα. Την παραμονή της εορτής τελείται εσπερινός 7.00΄ μ.μ. Το πρωί της εορτής τελείται όρθρος και θεία λειτουργία από ώρα 7.00 π.μ.
Γωνιά (εξωκλήσι).
Κάστελλος (υπάγεται στην ενορία Σωματά).
Κούφη (εξωκλήσι).
Μισίρια (προάστιο του Ρεθύμνου). Το βράδυ της παραμονής της εορτής τελείται εσπερινός και ιερά παράκληση, ενώ το πρωί της εορτής τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά τη θεία λειτουργία προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Ρούστικα (παρεκκλήσι της ιεράς μονής Προφήτη Hλία).
Δήμου Μυλοποτάμου
Αξός (εξωκλήσι, βυζαντινό).
Κρυονέρι (Ασσύρωτοι).
Τσαχιανά (εξωκλήσι). Βυζαντινός ναός. Υπάγεται στην ενορία Κρυονερίου (Ασσυρώτων).
Χουμέρι. Εξωκλήσι του 1920 στην τοποθεσία Ρέχτρα. Το απόγευμα της παραμονής της εορτής, ώρα 6.00΄ μ.μ., τελείται η ακολουθία της 9ης Ώρας και στη συνέχεια πανηγυρικός εσπερινός. Το πρωί της εορτής, από ώρα 7.30΄ π.μ., τελείται η ακολουθία της λιτής της εορτής, ο όρθρος και η θεία λειτουργία και λιτάνευση της ιεράς εικόνας των αγίων. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας η ενορία του χωριού προσφέρει κέρασμα στους συμμετέχοντες.
30 Ιουνίου, η σύναξις των αγίων δώδεκα αποστόλων
Μία μέρα μετά την εορτή των αγίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη των αγίων 12 αποστόλων, σε μια συγκεντρωτική τιμητική εορτή (σύναξη = συγκέντρωση των χριστιανών).
Είναι η ημέρα, κατά την οποία λήγει η νηστεία των αγίων αποστόλων, στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω.
Στην πόλη του Ρεθύμνου, πανηγυρίζει το αφιερωμένο σε αυτούς κλίτος του καθεδρικού ναού ης πόλης του Ρεθύμνου (Μεγάλης Παναγίας). Μετά τη θεία λειτουργία στον καθεδρικό ναό, τελείται αρτοκλασία με τη συμμετοχή όλου του λαού στο ιερό προσκύνημα των αγίων, που βρίσκεται στη θέση παλαιού ναού τους (μάλλον της εποχής της Ενετοκρατίας) στην οδό Διονυσίου Καστρινογιαννάκη, δίπλα στον καθεδρικό ναό.
Εορτάζουν οι φερώνυμοι ιεροί ναοί στους οικισμούς:
Καλανδαρέ. Ναός του 12ου αιώνα, ευρισκόμενος σε φαράγγι κοντά στον οικισμό. Υπάγεται στην ενορία Πασσαλιτών δήμου Μυλοποτάμου. Την παραμονή ώρα 7.00΄ μ.μ. τελείται Μέγας Εσπερινός και το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ. όρθρος και πανηγυρική θεία λειτουργία. Στο τέλος του εσπερινού και της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Κάστελλος δήμου Ρεθύμνου (υπάγεται στην ενορία Σωματά).
