Επιμέλεια Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης
Εισαγωγή
Ο οδηγός αυτός συμπληρώθηκε με την πολύτιμη βοήθεια της Μητρόπολης και των κατά τόπους ιερέων (τους οποίους ευχαριστούμε θερμά) και με πηγές την ιστοσελίδα (http://www.imra.gr/) και το ετήσιο ημερολόγιο της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Για όποια χωριά δεν παραθέτουμε περισσότερα στοιχεία, θα χαρούμε να συμπληρωθούν με τη βοήθεια των εκεί ιερέων μας.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο μητροπολίτης Ρεθύμνης Ευγένιος έχει φροντίσει ώστε το ημερολόγιο της Μητρόπολης να περιέχει κάθε χρόνο εκτενές αφιέρωμα σε έναν Ρεθεμνιώτη άγιο ή ομάδα αγίων, γι’ αυτό και χρόνο με το χρόνο από αυτά τα ημερολόγια σχηματίζεται μια αξιόλογη ιστορική συλλογή.
Ας εξηγήσουμε επίσης ότι:
Ο Εσπερινός είναι μια σύντομη απογευματινή τελετή (ακολουθία), κατά την οποία ψάλλονται ύμνοι αναφερόμενοι στην εορτή της επόμενης ημέρας. Πολλοί από τους ύμνους αυτούς – γραμμένοι από κορυφαίους υμνογράφους, από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα – είναι αριστουργήματα ποίησης και μουσικής, αλλά και θεολογίας, φιλοσοφίας και πνευματικής αναζήτησης.
Στους ναούς που πανηγυρίζουν, ο Εσπερινός της παραμονής είναι πανηγυρικός, εκτενέστερος, μεγαλοπρεπής και περιλαμβάνει και ανάγνωση αποσπασμάτων από την Παλαιά Διαθήκη, σχετικών με το περιεχόμενο της εορτής.
Ο Όρθρος είναι μια πρωινή ακολουθία (όρθρος = πρωί στην αρχαία ελληνική γλώσσα), που αναφέρεται στην εορτή της ημέρας και τελείται πριν από τη Θεία Λειτουργία. Στον Όρθρο ψάλλονται τα υπέροχα μουσικά και ποιητικά έργα (κανόνες, καθίσματα, ιδιόμελα, δοξαστικά κ.λ.π.) που έχουν συνθέσει οι μεγάλοι υμνογράφοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τιμήν των εορτών του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, της Θεοτόκου και των αγίων. Πολλοί από αυτούς τους υμνογράφους είναι άγιοι και οι περισσότεροι έζησαν κατά τη βυζαντινή εποχή: ο άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο άγ. Κοσμάς ο Μελωδός, ο άγ. Ιωσήφ ο Υμνογράφος, ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, οι άγιοι Θεοφάνης και Θεόδωρος οι Γραπτοί (ονομάζονται έτσι, γιατί, την εποχή της Εικονομαχίας, γράφτηκε ένα κείμενο στο πρόσωπό τους με πυρωμένο σίδερο!), η αγ. Κασσιανή η Υμνογράφος κ.π.ά. Όμως ακόμη και σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει την ευλογία να διαθέτει σημαντικούς υμνογράφους, καθώς ο Τριαδικός εξακολουθεί να αναδεικνύει αγίους στον κόσμο και η Ορθόδοξη Εκκλησία τους τιμά με σύγχρονα υμνογραφικά έργα, αντάξια των παλαιών.
Η Θεία Λειτουργία είναι η σημαντικότερη χριστιανική τελετή. Συνιστά την προέκταση του μυστικού δείπνου, με τη συμμετοχή των μελών της Εκκλησίας (ορθοδόξων χριστιανών) στο μυστήριο της θείας κοινωνίας του Σώματος και Αίματος του Ιησού Χριστού, όπως συνέβη με τους αγίους αποστόλους και μαθητές Του κατά το μυστικό δείπνο.
Η Θεία Λειτουργία που τελείται σήμερα στους ορθόδοξους ναούς είναι γραμμένη από τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο τον 4ο αιώνα μ.Χ., ενώ δέκα φορές το έτος τελείται η Θεία Λειτουργία του αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, επίσης του 4ου αιώνα μ.Χ., λίγο προγενέστερη.
Λεπτομέρειες για το ωράριο των πανηγύρεων μπορεί ο ενδιαφερόμενος να πληροφορηθεί από τις αντίστοιχες ενορίες ή ιερές μονές, τα στοιχεία των οποίων υπάρχουν σε ειδικό κατάλογο στην ιστοσελίδα και στο ημερολόγιο της Μητρόπολης.
Οι χριστιανικές εορτές του Μάη
Την 1 του μηνός, όπως και κάθε πρωτομηνιά, σε όλες τις ορθόδοξες ενορίες και ιερές μονές τελείται η θεία λειτουργία και η ακολουθία του αγιασμού.
Επίσης, σε όλους τους ναούς που πανηγυρίζουν, όλο το μήνα, στο τέλος του εσπερινού και της θείας λειτουργίας τελείται αρτοκλασία, δηλαδή ευλογία άρτων (ιδιαίτερων παραδοσιακών γλυκών ψωμιών), οι οποίοι στη συνέχεια κόβονται και διανέμονται στους συμμετέχοντες. Επίσης, σε αρκετές εκκλησίες, μετά τη θεία λειτουργία, πραγματοποιείται λιτανεία της επίσημης ιεράς εικόνας του εορταζόμενου αγίου ή γεγονότος, δηλαδή πανηγυρική περιφορά της, με τη συνοδεία των χριστιανών, με ύμνους και προσευχές, είτε γύρω από τον ιερό ναό είτε στους δρόμους του χωριού. Μερικές από τις λιτανείες αναφέρονται σε αυτό τον οδηγό, αλλά γίνονται και σε πολλές άλλες εκκλησίες, χωρίς να επισημαίνεται εδώ.
Της αγίας νεομάρτυρος Μαρίας της Μεθυμοπούλας (1 Μαΐου).
Ήταν μια όμορφη κοπέλα από την επαρχία Μεραμπέλλου του νομού Λασιθίου Κρήτης, που ζούσε στις αρχές του 19ου αιώνα, εποχή της Τουρκοκρατίας. Ένας μουσουλμάνος χωροφύλακας την επιθύμησε ερωτικά και της ζήτησε να γίνει σύζυγός του. Εκείνη, επειδή ήταν πιστή χριστιανή, αρνήθηκε να τον παντρευτεί. Τότε εκείνος, τυφλωμένος από το πάθος του, τη δολοφόνησε με το πιστόλι του την ώρα που εκείνη έκοβε φύλλα από μια μουριά, για να ταΐσει τους μεταξοσκώληκες της οικογένειάς της. Όμορφο εξωκκλήσι της αγίας έχει ιδρυθεί στην Κυριάννα του δήμου Ρεθύμνου (στην κορυφή λόφου κοντά στο χωριό) και πανηγυρίζει τη μνήμη της.
Της αγίας μάρτυρος Πελαγίας (4 Μαΐου). Ήταν κόρη αριστοκρατικής οικογένειας στη Ρώμη, αρραβωνιασμένη με το γιο του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Βαπτίστηκε χριστιανή κρυφά από την οικογένειά της και δώρισε τα πολυτελή ενδύματά της στους φτωχούς. Όμως η οικογένειά της απέρριψε την επιλογή της, η μητέρα της τής άσκησε έντονη συναισθηματική πίεση για να εγκαταλείψει το χριστιανισμό, ενώ ο αρραβωνιαστικός της, όταν έμαθε ότι η μνηστή του έγινε χριστιανή, αυτοκτόνησε!
Ο αυτοκράτορας, που ήταν σκληρός διώκτης των χριστιανών, όταν έμαθε την αιτία της αυτοκτονίας του γιου του, διέταξε να κλείσουν την αγία σ’ ένα χάλκινο βόδι, το οποίο πύρωσαν στη φωτιά κι έτσι η αγία βρήκε φρικτό θάνατο.
Με τον ίδιο τρόπο οι Ρωμαίοι είχαν θανατώσει κι άλλους χριστιανούς αγίους μάρτυρες, όπως τον άγιο Αντύπα και τον άγιο Ευστάθιο Πλακίδα, μαζί με τη σύζυγό του αγία Θεοπίστη και τους γιους του, αγίους Αγάπιο και Θεόπιστο.
Τη μνήμη της αγίας Πελαγίας τιμούν οι χριστιανοί στους ιερούς ναούς της:
- Στο προάστιο Μισίρια του Ρεθύμνου. Εξωκλήσι των αρχών του 20ού αιώνα (περί το 1910). Το βράδυ της παραμονής της εορτής τελείται εσπερινός και ιερά παράκληση, ενώ το πρωί της εορτής τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά τη θεία λειτουργία προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
- Στο χωριό Απλαδιανά του δήμου Μυλοποτάμου.
Της αγίας μεγαλομάρτυρος Ειρήνης της θαυματουργού (5 Μαΐου). Ήταν κόρη του κυβερνήτη της πόλης Μαγεδώ της Περσίας, η οποία πίστεψε στο Χριστό, έζησε χριστιανικά και δίδαξε τη χριστιανική πίστη σε πλήθος ανθρώπων. Όμως συνελήφθη από τις ρωμαϊκές αρχές στην Καλλίπολη του Ελλήσποντου και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, για να αρνηθεί το Χριστό. Με τη βοήθεια του Χριστού, άντεξε και δεν αρνήθηκε την πίστη της. Απελευθερώθηκε και συνέχισε τον πνευματικό αγώνα της, φτάνοντας σε τεράστιο ύψος αγιότητας, εξ αιτίας του οποίου ο Θεός της παραχώρησε πολύ μεγάλο θαυματουργικό χάρισμα ενώ ακόμη ζούσε.
Μετά από πολλές περιπέτειες και ταλαιπωρίες, από τις οποίες επιβίωσε με τη βοήθεια του Θεού, κοιμήθηκε ειρηνικά στην Έφεσο της Μικράς Ασίας το 315 μ.Χ.
Το όνομα Ειρήνη η αγία το έλαβε μετά από εντολή του Θεού σ’ αυτήν, ενώ το αρχικό όνομά της ήταν Πηνελόπη. Είναι πολύ αγαπητή σε όλους τους ορθόδοξους χριστιανικούς λαούς και στη Μητρόπολή μας εορτάζεται στους ναούς της που βρίσκονται στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
- Γωνιά (κοιμητηριακός ναός, δηλ. ναός του κοιμητηρίου, όπως ονομάζονται τα νεκροταφεία στην ορθόδοξη παράδοση).
- Επισκοπή. Παρεκκλήσι του 1882 στην ανατολική άκρη του χωριού, στην τοποθεσία Κάτω Βρύση, στον παρακαμπτήριο δρόμο που περνάει δίπλα στο χωριό. Πολύ κοντά στο ναό βρίσκεται παλαιά βρύση για την υδροδότηση του χωριού, η οποία μάλλον χρονολογείται την εποχή της Ενετοκρατίας. Κτήτορας του ναού είναι ο Οδυσσέας Σταυριανίδης, τότε πρόεδρος με πολύ σημαντική προσφορά στην τοπική κοινωνία. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.00 μ.μ., τελείται πανηγυρικός εσπερινός, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00 π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά το τέλος του εσπερινού και της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Δήμου Μυλοποτάμου
- Άγιος Μάμας. Κοιμητηριακός ναός, βυζαντινός, εικονογραφημένος.
- Δαμαβόλου (εξωκλήσι).
- Σκεπαστή (εξωκλήσι).
Εορτάζει επίσης η Ιερά Μονή Αγίας Ειρήνης, νότια του Ρεθύμνου, καθώς και ο ναός της στο χώρο της Σχολής Αστυνομίας, μέσα στην πόλη του Ρεθύμνου.
Του αγίου μεγαλομάρτυρος Εφραίμ του θαυματουργού (5 Μαΐου). Την ίδια μέρα με την αγία Ειρήνη εορτάζει και ο ένδοξος νεομάρτυρας Εφραίμ, ένας άγιος μοναχός που ασκήτεψε στο Όρος των Αμώμων στην Αττική. Μετά τη σφαγή από τους Τούρκους επιδρομείς όλων των μοναχών της μονής του, ο ίδιος συνελήφθη και βασανίστηκε φρικτά μέχρι θανάτου, από το Σεπτέμβριο του 1425 ώς τις 5 Μαΐου 1426.
Τα ιερά λείψανά του ανακαλύφθηκαν το 1950 από την ασκήτρια μοναχή Μακαρία, μετά από αποκάλυψη του ίδιου του αγίου. Από τότε, οι εμφανίσεις και τα θαύματά του σε ολόκληρο τον κόσμο είναι αναρίθμητες.
Στην Ιερά Μητρόπολή μας εορτάζουν οι ναοί του στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
- Ατσιπόπουλο (στην εθνική οδό Ρεθύμνης Χανίων, λίγα χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο),
- Κάστελλος (οικισμός που υπάγεται στην ενορία Σωματά). Ο ναός του στον Κάστελλο βρίσκεται στὴν περιοχὴ Καβούσι και είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Κουμπέ. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.30΄ μ.μ., τελείται εσπερινὸς, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος καὶ θεία λειτουργία. Μετὰ τὸ τέλος και του εσπερινού και της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στοὺς συμμετέχοντες.
Δήμου Μυλοποτάμου
- Ελεύθερνα (εξωκλήσι).
Του αγίου αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννη του Θεολόγου (8 Μαΐου). Είναι ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού, εκείνος που στάθηκε κάτω από το σταυρό Του, όταν όλοι οι άλλοι μαθητές, έχοντας δειλιάσει προς στιγμήν, είχαν κρυφτεί από το φόβο τους. Ο Κύριος, ενώ ήταν σταυρωμένος, του ανέθεσε την προστασία της μητέρας Του, της Θεοτόκου, που θα έμενε μόνη μετά το θάνατο και την ανάσταση του Υιού Της. Είναι επίσης ο συγγραφέας του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, της Αποκάλυψης και τριών επιστολών, που βρίσκονται μέσα στην Καινή Διαθήκη. Οι περιπέτειες, αλλά και τα θαύματά του, είναι εντυπωσιακά και συγκινητικά. Ο άγιος έζησε κυρίως στην Έφεσο, όπου βρίσκεται ο τάφος του, ενώ το σώμα του δε γνωρίζουμε πού βρίσκεται. Ούτε και οι λεπτομέρειες του θανάτου του είναι γνωστές, γιατί τις τελευταίες ημέρες του είχε ζητήσει από τους μαθητές του να τον αφήσουν μόνο, μέσα στον τάφο του. Όταν εκείνοι επέστρεψαν για να δουν την κατάληξη του αγαπημένου τους δασκάλου, δεν βρήκαν κανένα ίχνος του. Γι’ αυτό και από την αρχαία εποχή δημιουργήθηκε η παράδοση ότι δεν πέθανε, αλλά ο Θεός τον απέσυρε από τη Γη και τον διατήρησε ζωντανό σε άγνωστο μέρος, για να τον επαναφέρει λίγο πριν από τη Δευτέρα Παρουσία ως έναν από τους δύο πνευματικούς ηγέτες των χριστιανών στον αγώνα τους ενάντια στον Αντίχριστο.
Η παράδοση αυτή βασίζεται σε κάποια λόγια του Ιησού Χριστό στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο, κεφ. 21, στίχοι 20-24, ενώ οι δύο πνευματικοί ηγέτες αναφέρονται στην Αποκάλυψη, κεφ. 11, χωρίς να αποκαλύπτονται τα ονόματά τους. Ο άλλος από τους δύο θεωρείται ότι θα είναι ο προφήτης Ηλίας, για τον οποίο η Αγία Γραφή αναφέρει ότι δεν πέθανε, αλλά ανέβηκε στον ουρανό με το σώμα του, ζωντανός, και θα έρθει στη Γη λίγο πριν από τον Κύριο για να αποκαταστήσει τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους και με το Θεό (Δ΄ Βασιλειών 2, 1-12, Μαλαχίας, κεφ. 4).
Η μνήμη του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εορτάζεται στις 26 Σεπτεμβρίου. Στις 8 Μαΐου τιμούμε την ανάμνηση ενός θαύματος, που συνέβη στον τάφο του: αναδύθηκε από αυτόν μια παράξενη σκόνη με ιαματικές ιδιότητες, που οι κάτοικοι της περιοχής τη χαρακτήριζαν «επίγειο μάννα».
Στην Ιερά Μητρόπολή μας εορτάζουν οι ναοί του αγίου στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
- Αλώνες (υπάγεται στην ενορία Βιλανδρέδου).
- Καβούσι. Ναός του 1851· υπάρχουν εικόνες του 19ου αιώνα και αντιμήνσιο του 1884. Υπάγεται στην ενορία Χαρκίων.
- Κάτω Πόρος. Σώζεται αντιμήνσιο του 1811. Υπάγεται στην ενορία Ζουριδίου.
- Σελλί. Κοιμητηριακός ναός, βυζαντινός, εικονογραφημένος. Υπάγεται στην ενορία Γουλεδιανών.
- Χρωμοναστήρι. Εξωκλήσι της ύστερης περιόδου της Ενετοκρατίας (16ος – 17ος αιώνας). Μονόχωρος καμαροσκεπής ναός. Βρίσκεται στην τοποθεσία Άγιος Ιωάννης, στις ρίζες του βουνού Βρύσινας. Το απόγευμα της παραμονής της εορτής, ώρα 7.00 μ.μ., τελείται ο εσπερινός. Το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00 π.μ., τελείται ο όρθρος και η θεία λειτουργία. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
- Ομοίως, ο ναός του στην περιοχή του Κουμπέ, στη δυτική πλευρά της πόλης του Ρεθύμνου.
Δήμου Μυλοποτάμου
- Αγγελιανά (ο ναός του κοιμητηρίου).
- Επισκοπή (υπάγεται στην ενορία Δαφνέδων). Τρίκλιτος ναός του 11ου αιώνα, που παλαιότερα χαρακτηριζόταν Φράγκικη Εκκλησιά. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.30 π.μ., τελείται εσπερινός, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00, τελείται ο όρθρος και η θεία λειτουργία, με λιτανεία της ιεράς εικόνας του αγίου.
- Φαράτσι (υπάγεται στην ενορία Γαράζου).
Να αναφέρουμε επίσης ότι τη μνήμη του τιμά την ίδια μέρα και η ιερά μονή Πρέβελη, που βρίσκεται στη νότια περιοχή του νομού Ρεθύμνης, στα όρια της Ιεράς Μητροπόλεως Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων.
Του αγίου μεγαλομάρτυρος Χριστοφόρου (9 Μαΐου). Ο άγιος ήταν μέλος μιας φυλής γιγαντόσωμων βάρβαρων πολεμιστών, που νικήθηκαν από τους Ρωμαίους μετά από σκληρές μάχες. Ο ίδιος ονομαζόταν Ρέμπροβος. Αιχμαλωτίστηκε, αλλά αργότερα κατατάχθηκε στο ρωμαϊκό στρατό και πολέμησε κατά των Περσών.
Όταν γνώρισε το χριστιανισμό, χωρίς να έχει γίνει ακόμη χριστιανός, ο χαρακτήρας και συμπεριφορά του άλλαξαν εντελώς. Για να ευχαριστήσει το Χριστό, εγκαταστάθηκε στην άκρη ενός ποταμού και με την ηράκλεια δύναμή του περνούσε δωρεάν απέναντι τους διαβάτες, σηκώνοντάς τους στην πλάτη του. Εκεί του εμφανίστηκε ο Ιησούς Χριστός με μορφή μικρού παιδιού, τον οποίο ο άγιος πέρασε απέναντι και κατόπιν ο Κύριος του αποκάλυψε την ταυτότητά του και του έδωσε την ευλογία Του. Μετά από αυτό, ο άγιος βαπτίστηκε χριστιανός από τον άγιο Βαβύλα, επίσκοπο Αντιοχείας (μετέπειτα ιερομάρτυρα) και πήρε το όνομα Χριστόφορος.
Όταν ξέσπασε ο διωγμός κατά των χριστιανών από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Δέκιο (249 – 251 μ.Χ.), ο άγιος παρουσιάστηκε σε ομάδα στρατιωτών και διαμαρτυρήθηκε για την κακοποίηση των αθώων χριστιανών. Για το λόγο αυτό καταδιώχθηκε και συνελήφθη, βασανίστηκε φρικτά και τελικά αποκεφαλίστηκε το 251 μ.Χ.
Κατά τη διάρκεια της δίωξής του από τους Ρωμαίους, αλλά και της προσπάθειά του αυτοκράτορα να τον πείσει να αρνηθεί την πίστη του, μεταστράφηκαν εξαιτίας του στο χριστιανισμό διακόσιοι στρατιώτες και δύο πόρνες, με τα ονόματα Ακυλίνα και Καλλινίκη, που είχαν αναλάβει να τον διαφθείρουν. Όλοι αυτοί συνελήφθησαν από τις ρωμαϊκές αρχές, θανατώθηκαν και έλαβαν το στεφάνι της αγιότητας.
Λόγω του επεισοδίου με τον Ιησού Χριστό στο ποτάμι, ο άγιος θεωρείται από τους ορθόδοξους χριστιανούς προστάτης των οδηγών.
Στη Μητρόπολή μας η μνήμη του τιμάται στους ναούς του που βρίσκονται στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
- Αρμένοι. Υπαίθριο παρεκκλήσι δίπλα στον αυτοκινητόδρομο.
- Χαμαλεύρι.
Δήμου Μυλοποτάμου
- Κράνα (κοιμητηριακός ναός).
Του αγίου ιερομάρτυρος Θεράποντος, επισκόπου Κιτίου της Κύπρου (14 Μαΐου). Ήταν ένας άγιος μοναχός από την Κύπρο, που έζησε τέλη του 7ου ή αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. Ήταν θαυματουργός ήδη ενώ ακόμη ζούσε, ενώ τα τελευταία χρόνια της επίγειας ζωής του έγινε επίσκοπος Κιτίου στην Κύπρο και έλαμψε από τα χαρίσματα, τις αρετές και την καλοσύνη του. Όμως Άραβες πειρατές εισέβαλαν στο ναό, την ώρα που λειτουργούσε, και τον έσφαξαν πάνω στην αγία τράπεζα.
Τα θαύματα του αγίου μετά το μαρτύριό του ήταν, και ακόμη είναι, πολλά. Η μνήμη του στην Ιερά Μητρόπολή μας εορτάζεται στο ναό του στο χωριό Κεραμωτά δήμου Μυλοποτάμου.
Η μνήμη του αγίου τιμάται επίσης στο ναό του αγίου Νικολάου του χωριού Πηγή δήμου Ρεθύμνου, εξαιτίας ιεράς εικόνας του αγίου Θεράποντος, η οποία προσφέρθηκε στην ενορία από κάποια ευσεβή χριστιανή από το Ηράκλειο, στο όνειρο της οποίας εμφανίστηκε ο άγιος και την κάλεσε στο συγκεκριμένο ναό του αγίου Νικολάου της Πηγής. Η ιερά εικόνα αυτή σήμερα βρίσκεται σε προσκυνητάρι στον ιερό ναό του αγίου Νικολάου. Ο ναός αυτός είναι τρίκλιτος, κτίσμα των αρχών του 20ού αιώνα και βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.
Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.00΄ μ.μ., τελείται εσπερινός και ψάλλεται η παράκληση προς τον άγιο Θεράποντα, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας (στην οποία συμμετέχουν και προσκυνητές από το Ηράκλειο) προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Η ανακομιδή των λειψάνων του αγίου Νικολάου (20 Μαΐου). Η ανακομιδή και μετακομιδή του λειψάνου του αγίου Νικολάου έγινε στα χρόνια του αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ του Κομνηνού (1081 -1118 μ.Χ.) και του Οικουμενικού Πατριάρχη Νικολάου Γ’ του Κυρδινιάτη (1084 – 1111 μ.Χ.). Το ιερό λείψανο του αγίου μεταφέρθηκε στο Μπάρι της Ιταλίας το 1087, επειδή οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη των Μύρων της Λυκίας της Μικράς Ασίας (πατρίδα του αγίου) και οι κάτοικοι φοβήθηκαν πιθανή καταστροφή του ιερού λειψάνου από τους κατακτητές.
Το γεγονός τιμάται στον αφιερωμένο σε αυτό ναό στο χωριό Πηγή του δήμου Ρεθύμνου. Ο ναός αυτός ονομάζεται από το λαό Άγιος Νικόλαος ο Νίσπητας. Πρόκειται για εξωκλήσι του 11ου αιώνα, βορειοδυτικά του χωριού, στην τοποθεσία Βουλισμένη (βουλιαγμένη γη). Η ονομασία αυτή οφείλεται σε παλαιά παράδοση, ότι ο αρχικός οικισμός της Πηγής βρισκόταν εκεί, αλλά «βούλιαξε» και χάθηκαν τα ίχνη του.
Ο ιερός ναός είναι τοιχογραφημένος με την ζωή και τα θαύματα του αγίου Νικολάου και στον νότιο τοίχο απεικονίζεται ο άγιος με πέτρινο φωτοστέφανο. Τα μάτια της εικόνας είναι ξυσμένα και η ιστορία λέει ότι του τα αφαίρεσαν κάποιοι Τούρκοι στρατιώτες επί Τουρκοκρατίας, οι οποίοι, ανηφορίζοντας προς το χωριό με βροχή, ζήτησαν καταφύγιο στην εκκλησία. Όταν όμως βγήκαν έξω για να συνεχίσουν την πορεία τους, βγήκαν τα μάτια τους λίγα μέτρα από την εκκλησία.
Την παραμονή της εορτής από ώρα 6.00΄ μ.μ. τελείται εσπερινός στον καθεδρικό ναό του χωριού, που είναι επίσης αφιερωμένος στον άγιο Νικόλαο, αλλά πανηγυρίζει την ημέρα της μνήμης του, 6 Δεκεμβρίου. Το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., στον ιερό ναό του αγίου Νικολάου Νίσπητα τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Μετά το τέλος της θείας λειτουργίας προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Των αγίων ισαποστόλων και θεοστέπτων βασιλέων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου). Ο άγιος Κωνσταντίνος ο Μέγας και η μητέρα του, η αγία Ελένη, είναι από τους πιο κοσμαγάπητους αγίους των ορθόδοξων χριστιανικών λαών, όπως φαίνεται και από το πλήθος των ανθρώπων που φέρουν το όνομά τους.
Είναι πασίγνωστο ότι ο άγιος Κωνσταντίνος είναι ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτορας της Ρώμης, αυτός που συνυπέγραψε (μαζί με το συναυτοκράτορά του Λικίνιο, που όμως αργότερα αθέτησε την υπογραφή του) το περίφημο Διάταγμα των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ., θέτοντας επίσημα τέρμα στους φονικούς διωγμούς της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά των χριστιανών. Επίσης, άλλαξε την ιστορία της Ευρώπης ιδρύοντας την Νέα Ρώμη (που αργότερα ονομάστηκε Κωνσταντινούπολη) και μεταφέροντας το κέντρο της αυτοκρατορίας στην ελληνική ανατολή.
Ο άγιος είχε αγαπήσει το Χριστό λόγω της ανατροφής του από τη χριστιανή μητέρα του αγία Ελένη. Το γεγονός που τον έκανε να υποστηρίξει το χριστιανισμό είναι το όραμα του σταυρού, με την επιγραφή «εν τούτω νίκα», που είδε στον ουρανό το 312 μ.Χ., πριν τη μάχη κατά του αυτοκράτορα Μαξέντιου, στη Μουλβία Γέφυρα του ποταμού Τίβερη, στη Ρώμη. Η μάχη αυτή τερματίστηκε σχεδόν πριν αρχίσει, επειδή ο Μαξέντιος έπεσε από τη γέφυρα και πνίγηκε.
Ο άγιος βαπτίστηκε χριστιανός λίγο πριν το θάνατό του, όμως η ζωή του και η πολιτική του ήταν από την αρχή σύμφωνη με τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού. «Βαθύς ανθρωπισμός και μέριμνα διά την δικαιοσύνην χαρακτηρίζουν τα νομοθετικά κοινωνικά μέτρα, άτινα έλαβεν ο Κωνσταντίνος μετά την σύνοδον της Νικαίας. Διάκειται δυσμενώς προς την παλλακείαν και απηγόρευσε το βάρβαρον έθιμον των αγώνων των μονομάχων. Δεν επιτρέπει να χωρίζουν τας οικογενείας των δούλων, όταν τα πωληθέντα κρατικά κτήματα, εις ά μέχρι τότε διεβίουν, διενέμοντο μεταξύ των νέων δικαιούχων. Κατήργησε τον διά σταυρού θάνατον, απηγόρευσε τον στιγματισμόν εις το πρόσωπον και εθέσπισεν, όπως οι κρατούμενοι εις τας φυλακάς δικαιούνται καθ’ εκάστην να βλέπουν το φως του ηλίου. Χαρακτηριστικός της ενδελεχούς φροντίδος του απτοκράτορος διά την επιβολήν της ηθικής τάξεως είναι ο νόμος ο κολάζων την απαγωγήν παρθένου και ο νόμος ο αξιών παρά του επιτρόπου, όπως σεβασθή την παρθενίαν της υπ’ αυτού επιτροπευομένης νεάνιδος» (Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, Α΄, 324-610, Βάνιας, Θεσσαλονίκη η1996, σελ. 135).
Όλα τα παραπάνω φανερώνουν περίτρανα την αγιότητα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την οποία εξάλλου από την αρχή αναγνώρισαν οι χριστιανικοί λαοί. Ως άνθρωπος, διέπραξε και λάθη (όχι όμως εγκλήματα, όπως τον συκοφαντούν, παρακινούμενοι από τις προκαταλήψεις τους, ορισμένοι ιστορικοί). Όμως κανείς άγιος δεν είναι αλάθητος ή αναμάρτητος. Αλάθητος και αναμάρτητος είναι μόνο ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός.
Στη Μητρόπολή μας, η ιστορική Ιερά Μονή Αρκαδίου είναι αφιερωμένη στους αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, ενώ εορτάζουν επίσης:
- Ο ναός τους στην πόλη του Ρεθύμνου. Τρίκλιτος ναός της δεκαετίας του 1970, δίπλα στο σταθμό των λεωφορείων (ΚΤΕΛ) και στο παλαιό κοιμητήριο της πόλης μας. Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στον άγιο Νικόδημο των Αγιορείτη (14 Ιουλίου) και το νότιο στον άγιο μάρτυρα Ευγένιο (13 Δεκεμβρίου). Την παραμονή της εορτής, από ώρα 7.00΄ μ.μ., τελείται εσπερινός και το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία. Το βράδυ της εορτής, από ώρα 6.30 μ.μ., τελείται μεθέορτος εσπερινός. Μετά τον εσπερινό της παραμονής, προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
- Ο ναός τους στο προάστιο του Ρεθύμνου Περιβόλια. Είναι δίκλιτος ναός (διμάρτυρος), στην άκρη του δρόμου. Το άλλο κλίτος είναι αφιερωμένο στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Κατά την εορτή του αγίου, στο τέλος της θείας λειτουργίας τελείται μνημόσυνο των πεσόντων κατοίκων της περιοχής κατά τη Μάχη της Κρήτης (Μάιος 1941) και τη ναζιστική Κατοχή και μετά τη θεία λειτουργία προσφέρεται κέρασμα στους συμμετέχοντες.
Εορτάζουν, επίσης, οι ναοί τους στα χωριά:
Δήμου Ρεθύμνου
- Άγιος Κωνσταντίνος (χωριό που φέρει το όνομά του). Δίκλιτος, με ωραίο πέτρινο κωδωνοστάσιο του 1863. Tο νότιο κλίτος του είναι αφιερωμένο στον Eυαγγελισμό της Θεοτόκου (25Μαρτίου). Στο ναό σώζονται δύο παλαιά δισκοπότηρα και άλλα ιερά κειμήλια του 19ου αιώνα.
- Αρμένοι (κοιμητηριακός ναός)
- Επισκοπή. Κοιμητηριακός ναός, παλαιός, άγνωστης ηλικίας. Διασώζεται εικόνα του 1901. Στον εξωτερικό τοίχο του ναού βρίσκονται τρεις τάφοι παλαιών ιερέων του χωριού. Την παραμονή της εορτής, από ώρα 6.30΄ μ.μ., τελείται πανηγυρικός εσπερινός, ενώ το πρωί της εορτής, από ώρα 7.00΄ π.μ., τελείται όρθρος και θεία λειτουργία.
- Ιρφάν Μετόχι. Εξωκλήσι σε ιδιωτικό χώρο μέσα σε ρεματιά. Υπάγεται στην ενορία Παναγίας Ελευθερώτριας Άνω Καλλιθέας της πόλης του Ρεθύμνου.
- Μούνδρος.
Δήμου Μυλοποτάμου
- Αγγελιανά. Το αφιερωμένο σε αυτούς κλίτος του τρίκλιτου ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (25 Μαρτίου). Το τρίτο κλίτος είναι αφιερωμένο στην αγία Αικατερίνα (25 Νοεμβρίου).
- Αγιά (εξωκλήσι).
- Αξός.
- Ζωνιανά. Δίκλιτος ναός. Tο άλλο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Xαραλάμπη (10 Φεβρουαρίου).
- Κάλυβος (εξωκλήσι).
- Λιβάδια. Κλίτος στον τρίκλιτο ναό της αγίας Mαρίνας (17 Ιουλίου)· το τρίτο κλίτος είναι αφιερωμένο στον άγιο Mάμαντα (2 Σεπτεμβρίου).
- Χουμέρι. Εξωκλήσι του 1920, χτισμένο σε πλαγιά λόφου. Το απόγευμα της παραμονής της εορτής, ώρα 6.00΄ μ.μ., τελείται ο εσπερινός. Το πρωί της εορτής, από ώρα 7.15΄ π.μ., τελείται ο όρθρος και η θεία λειτουργία με λιτάνευση της ιεράς εικόνας των αγίων. Μετά το τέλος του εσπερινού ή της θείας λειτουργίας η ενορία του χωριού προσφέρει κέρασμα στους συμμετέχοντες.
