Η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Π.Ε. Ρεθύμνης ενημερώνει όλους τους εμπλεκόμενους (φυτωριούχους, σημεία πώλησης καλλωπιστικών φυτών και πολλαπλασιαστικού υλικού, Εταιρείες διεθνών μεταφορών, παραγωγούς, Ομάδες ελαιουργικών φορέων, Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, Γεωπόνους του Δημοσίου, των Δήμων και ιδιώτες Γεωπόνους, Τελωνειακούς και Εργολάβους δημοσίων κηποτεχνικών έργων για τα νέα δεδομένα σχετικά με τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας Xylella fastidiosa.
Το βακτήριο Xylella fastidiosa (Well et Raju) είναι γνωστό από τα τέλη του 18ου αιώνα για τις σοβαρές ζημιές που προκαλεί στην Αμερικανική ήπειρο, ιδιαίτερα σε αμπέλια (ασθένεια Pierce), εσπεριδοειδή (ποικιλοχρωματική χλώρωση, citrus variegated chlorosis,) και πυρηνόκαρπα (αδροβακτηρίωση), ενώ προσβάλλει και πολλά άλλα καλλιεργούμενα φυτά, διάφορα καλλωπιστικά (ιδιαίτερα την πικροδάφνη), δασικά και ζιζάνια.
Στην Ευρώπη βρέθηκε αρχικά στην επαρχία του Lecce της περιφέρειας της Απουλίας στη Νότια Ιταλία (Οκτώβριος 2013) να προσβάλλει ελαιόδεντρα και να προκαλεί σ’ αυτά μια ασθένεια που εξαπλώνεται ταχύτατα. Αργότερα, στην ίδια περιφέρεια της Ιταλίας, εξαπλώθηκε και στις επαρχίες Taranto και Brindisi. Τον Ιούλιο 2015 βρέθηκε στην Γαλλία, στην Κορσική και στην Κυανή Ακτή, σε καλλωπιστικά φυτά Polygala myrtifolia. Τον Απρίλιο του 2016 βρέθηκε σε ένα φυτό Nerium oleander στη Γερμανία. Τον Οκτώβριο του 2016 βρέθηκε σε φυτά Prunus avium στη Μαγιόρκα της Ισπανίας. Τον Ιούνιο του 2017 επεκτάθηκε και στην ηπειρωτική Ισπανία.
Πρόσφατα (Ιανουάριο 2019) η αρμόδια φυτοϋγειονομική Υπηρεσία της Πορτογαλίας γνωστοποίησε στην Ε.Ε. και τα Κράτη μέλη την παρουσία του επιβλαβούς οργανισμού καραντίνας Xylella fastidiosa στην Περιφέρεια του Πόρτο της Πορτογαλίας, στο χωριό Vila Nova de Gaia, κατά τη διάρκεια των επίσημων επισκοπήσεων σε ασυμπτωματικά φυτά Lavandula dentate ηλικίας έξι ετών και άνω, εντός ζωολογικού πάρκου (Zoo de Santo Inacio), και τον Μάρτιο , ότι βρέθηκαν τρία νέα θετικά δείγματα σε συμπτωματικά φυτά Rosmarinus officinalis(δενδρολίβανο) και σε ασυμπτωματικά φυτά των Artemisia arborescens και Coprosma repens σε δημοτικό φυτώριο του Vila Nova de Gaia, 1km από την αρχική εστία.
Τονίζεται ότι, στη Χώρα μας δεν έχει διαπιστωθεί η παρουσία του παθογόνου βακτηρίου Xylella fastidiosa.
Η πραγματοποίηση των ελέγχων και η διατήρηση της Χώρας απαλλαγμένης από το επικίνδυνο βακτήριο είναι θέμα Εθνικής Σημασίας και Ύψιστου Δημοσίου Συμφέροντος.
Ο επιβλαβής οργανισμός καραντίνας Xf έχει ευρύ φάσμα ξενιστών, πάνω από 28 οικογένειες και 160 είδη φυτών, στους οποίους περιλαμβάνονται το αμπέλι, αμυγδαλιά, ροδακινιά (γενικά πυρηνόκαρπα), πικροδάφνη, πλάτανος, εσπεριδοειδή, βελανιδιά, ελιά, δαφνάκι, ευκάλυπτοι, μυρτιές, πολύγαλα, ακακίες, αρτεμίσιες, καφές, μαγνόλια, μολόχα, γλυστρίδα, σόργο, μηδική κ.α.
Στους ξενιστές περιλαμβάνονται και πολλά συνήθη ζιζάνια τα οποία δεν εμφανίζουν τυπικά συμπτώματα προσβολής, εντούτοις όμως αποτελούν εστίες του βακτηρίου και πηγές μόλυνσης (reservoir) των καλλιεργούμενων φυτών.
Το βακτήριο Xf αποτελεί επιβλαβή οργανισμό καραντίνας σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 2000/29/ΕΚ, η οποία είναι η βάση του Κοινοτικού Φυτοϋγειονομικού Καθεστώτος. Το βακτήριο Xf περιλαμβάνεται στην λίστα των επιβλαβών οργανισμών καραντίνας του παραρτήματος Ι του Π.Δ. 365/2002 (ΦΕΚ Α’ 307 /10-12-2002).
Τα συμπτώματα που προκαλούνται από το βακτήριο ποικίλλουν ανάλογα με το φυτό ξενιστή. Γενικά, επειδή το βακτήριο προσβάλλει τα αγγεία του ξύλου και εμποδίζει τη μεταφορά νερού και ανόργανων θρεπτικών στοιχείων, τα ασθενή φυτά εκδηλώνουν συμπτώματα μαρασμού (δίψας), νέκρωσης (καψαλίσματος) και ξήρανσης του φυλλώματος, ακολουθούμενα τελικά από την πλήρη νέκρωση του φυτού. Σημειώνεται ότι είναι δυνατόν να υπάρχουν προσβεβλημένα φυτά του ιδίου είδους με ή χωρίς συμπτώματα.
Τα συμπτώματα που έχουν παρατηρηθεί σε ελαιόδενδρα αφορούν χλώρωση, περίκαυμα “καψάλισμα” (“scorch”) των φύλλων και νέκρωση κορυφών των κλάδων (dieback). Στη Νότια Ιταλία (περιοχή Puglia) παρατηρήθηκαν σε μεγάλη έκταση τέτοια συμπτώματα, που κατέληξαν σε ταχεία παρακμή των ελαιοδένδρων. Τα συμπτωματικά δένδρα βρέθηκαν προσβεβλημένα από ένα σύμπλοκο παρασίτων στο οποίο περιλαμβάνονται: α) το βακτήριο: X. fastidiosa, β) διάφορα είδη μυκήτων των γενών Phaeoacremonium και Phaemoniella, και γ) το έντομο Zeuzera pyrina (leopard moth). Ωστόσο, σήμερα το βακτήριο θεωρείται ο κύριος επιβλαβής οργανισμός στον οποίο αποδίδονται τα ως άνω συμπτώματα, και η ασθένεια ονομάζεται «Σύνδρομο ταχείας παρακμής της ελιάς».
Γενικά, τα συμπτώματα μοιάζουν πολύ με εκείνα που προκαλεί ο φυτοπαθογόνος μύκητας Verticillium dahliae στα δένδρα ελιάς, ή/και με εκείνα που προκαλεί η προσβολή από την κηκιδόμυγα βλαστού της ελιάς (Resseliella oleisuga).
Δεν υπάρχουν διαθέσιμα χημικά μέσα για καταπολέμηση του βακτηρίου Xf όταν εντοπιστεί η προσβολή. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής του είναι η λήψη προληπτικών μέτρων, που να αποτρέπουν την εγκατάστασή του. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνεται η χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού (φυταρίων, δενδρυλλίων και εμβολίων), η αντιμετώπιση των μυζητικών εντόμων καθώς και καλλιεργητικά μέτρα καταστροφής των ζιζανίων – ξενιστών.
Σε περίπτωση εντοπισμού της προσβολής στη καλλιέργεια, συνιστάται καταστροφή όλων των προσβεβλημένων φυτών με κάψιμο.
Σύμφωνα με το άρθρο 7 του ΠΔ 365/2002 (ΦΕΚ Α 307) αποτελεί υποχρέωση όλων να γνωστοποιούν αμέσως στην αρμόδια Αρχή της περιοχής τους οποιαδήποτε ύποπτη εμφάνιση επιβλαβών οργανισμών ή συμπτωμάτων.
Μη τήρηση της φυτοϋγειονομικής νομοθεσίας συνεπάγεται νομικές κυρώσεις, καταστροφή του φυτικού κεφαλαίου της Χώρας και σημαντικό πλήγμα στις εξαγωγές της.
Στο www.minagric.gr του ΥΠΑΑΤ(διαδρομή Αγρότης-Επιχειρηματίας-Γεωργία-φυτοπροστασία-Φυτουγειονομικός έλεγχος) και στο www.bpi.gr (διαδρομή: Υπηρεσίες-Επισκοπήσεις-Κατευθυντήριες οδηγίες Μακροσκοπικών ελέγχων-Κατηγορία Βακτήρια) του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να ενημερωθούν λεπτομερώς.
