Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης, Ασιατικές νοσταλγίες, Εκδόσεις Οδός Πανός, 2020
«Ο κόσμος μόνο όταν τον μοιράζεσαι υπάρχει».
Τάσος Λειβαδίτης. Από τα «χειρόγραφα του φθινοπώρου»
Του Μιχάλη Τρούλη
Ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης είναι γιατρός χειρουργός, λάτρης του καλού λογοτεχνικού βιβλίου και θαυμαστής μοναδικών ταξιδιωτικών προορισμών. Διαθέτει τον ελεύθερο χρόνο, πηγαίνοντας σε επιλεγμένους προορισμούς. Εκεί παρατηρεί και μελετά ό,τι τον εντυπωσιάζει, κι ύστερα μοιράζεται όσα μαθαίνει με τους αναγνώστες του, μέσα από καλογραμμένα και ελκυστικά βιβλία. Ένα από τα βιβλία αυτά είναι και το πρόσφατο «Ασιατικές νοσταλγίες» από τις εκδόσεις Οδός Πανός, γεμάτο βιωματικές στιγμές από πέντε προορισμούς σε χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, τη Βιρμανία, την Καμπότζη, την Ταϊλάνδη, τη Σρι Λάνκα και την Ιαπωνία. Οι αναφορές σε καθέναν από αυτούς τους προορισμούς είναι περιληπτικές αλλά ικανές να προετοιμάσουν τον αναγνώστη ακόμα και σε ισάριθμα «ασάλευτα» ταξίδια, ιδιαίτερα όταν η επίσκεψη σε αυτούς τους τόπους δεν είναι εύκολη. Ναοί, μοναστήρια, μοναδικά μνημεία πολιτισμού και εικόνες μιας καθημερινότητας, που δεν έχει χαθεί εδώ και δεκαετίες στις παραπάνω γειτονικές χώρες, επιβιώνουν και υπογραμμίζουν με τον πιο εύγλωττο τρόπο την αυθεντικότητα και την απλοϊκότητα ενός λαού που ακόμα δεν έχει παρασυρθεί από τη δίνη της παγκοσμιοποίησης.
Η Βιρμανία (Μυανμάρ ή Μπούρμα), με μεγαλύτερη πόλη τη Γιανγκόν (Ραγκούν), είναι μια χώρα αποκάλυψη, σ’ ένα μοναδικό ανάγλυφο, εξωτική και απόμακρη, που όμως προσελκύει πολλούς ταξιδιώτες. Είναι ένας τόπος διαφορετικός όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει τον «Χρυσό Βράχο», το κορυφαίο θρησκευτικό προσκύνημα της χώρας, να κάνει κρουαζιέρα στο Μπαγκάν, βαρκάδα στη λίμνη Ίνλε, και πολλά άλλα. Η μακροχρόνια ιστορία της συνδέθηκε με κατακτήσεις και μεταναστεύσεις λαών. Είναι ένα από τα πιο θρησκευόμενα έθνη του κόσμου, ταύτισε τη λατρεία του Βούδα με την καθημερινή ζωή. Αυτή ίσως είναι και η πιο εντυπωσιακή εικόνα που εισπράττει ο ταξιδιώτης απ’ αυτή τη χώρα. Ο αναγνώστης μπορεί να δει και άλλες εντυπωσιακές εικόνες όπως τον ψαρά βυθισμένο στην απόλυτη γαλήνη, το περίτεχνο Δημαρχείο της Γιανκόν, το πάρκο του Λαού, το αποικιακό κτίριο του Ταχυδρομείου, το τροπικό περιβάλλον, το τέμπλο με τον μισοξαπλωμένο Βούδα, το υπαίθριο βιβλιοπωλείο, το Ανώτατο Δικαστήριο της Γιανκόν, κ.ά. Μέσα απ’ αυτές τις εικόνες, ο αναγνώστης μπορεί να έχει μια πρώτη γνωριμία με την πρωτεύουσα Γιανγκόν (Ραγκούν) της Βιρμανίας, να βιώσει τους Βιρμανικούς διαλογισμούς εκ βαθέων, να σταθεί μπροστά στο μεγαλύτερο βιβλίο του κόσμου στους πρόποδες της Μανταλέϋ και να θαυμάσει τις παγόδες, τους βουδιστικούς ναούς της περιοχής, με τις κλιμακωτές στέγες, αλλά και την ανάγκη συντήρησής τους.
Στο δεύτερο προορισμό, την Καμπότζη, το ενδιαφέρον του ταξιδευτή-συγγραφέα εστιάζεται στον ναό των τυλιγμένων φιδιών και σ’ ένα μικρό θεραπευτήριο στην καρδιά της Καμποτζιανής ζούγκλας. Το πρώτο μνημείο είναι σαν ένα τεχνητό νησί μ’ έναν βουδιστικό ναό στη μέση, με πολλές παραδόσεις στις οποίες κυριαρχούν οι θεραπευτικές ιδιότητες. Τα Νάγκα, όντα της Ινδικής μυθολογίας, φίδια που σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνουν ανθρώπινη μορφή, έχουν ξεχωριστή θέση στο έπος της περιοχής. Αλλού θεωρούνται πνεύματα της φύσης και προστάτες των πηγών, των πηγαδιών και των ποταμών. Τα νάγκα της Καμπότζης, διαθέτουν και αριθμητικούς συμβολισμούς με τον αριθμό των κεφαλών τους. Αυτά με το μονό αριθμό, π.χ. 7, συμβολίζουν την ενέργεια του άρρενος, τη διαχρονικότητα και την αθανασία. Χαρακτηριστικό είναι το γλυπτό που απεικονίζει το νάγκα των επτά κεφαλών στα σκαλιά που οδηγούν στη βασιλική αίθουσα ακροάσεων, στο βασιλικό παλάτι της Πνομ Πενχ της Καμπότζης.
Μια άλλη επίσκεψη, εξίσου ενδιαφέρουσα, είναι στο μουσείο βασανιστηρίων Tuol Sleng των κόκκινων Χμερ στην Πνομ Πενχ, πρωτεύουσα της Καμπότζης. Εκεί υπάρχει η περιβόητη φυλακή υψίστης ασφαλείας 21. Από το 1975 έως το 1979, υπολογίζεται ότι φυλακίστηκαν 17 χιλιάδες άτομα, ενώ σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, ο αριθμός ήταν υψηλότερος, αλλά σίγουρα άγνωστος. Σχεδόν όλοι ήταν πολιτικοί κρατούμενοι! Μερικές από τις εικόνες που δείχνουν και θυμίζουν ό,τι απέμεινε, όπως η συνοικία γύρω από τον περιβάλλοντα χώρο, ο σημερινός χώρος των κρατούμενων, ό,τι υπενθυμίζει τη φρίκη, οι κανονισμοί λειτουργίας, οι διάδρομοι που οδηγούσαν στα κελιά, τα κελιά που και σήμερα δεν είναι προσβάσιμα, οι χώροι βασανιστηρίων, οι φωτογραφίες των θυμάτων, κ.α., φανερώνουν το μέγεθος της αντοχής όσων «φιλοξενήθηκαν» στις φυλακές!
Στον τρίτο προορισμό, την Ταϊλάνδη, τραβούν την προσοχή του συγγραφέα το τέμπλο Εραουάν στην Μπανγκόκ και ο Ινδουισμός, η απαξίωση της εξωσωματικής γονιμοποίησης από το φαλλικό παρεκκλήσι της Μπανγκόκ και η γέφυρα του ποταμού Κβάι με τις πραγματικές και φανταστικές ιστορίες. Ο ταξιδιώτης δεν μπορεί να μην σταθεί μπροστά στο τέμπλο του Εραουάν, όπως είναι σήμερα, αφιερωμένο σ’ έναν ινδουιστικό ναό, σε κεντρικό σημείο της Μπανγκόκ, όπου φιλοξενείται ένα άγαλμα του Θεού Βράχμα.
Ούτε μπορεί να μην θαυμάσει την πανδαισία χρωμάτων και παραστάσεων στο Μεγάλο Παλάτι της Μπανγκόκ. Επισκέπτες απ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης περνούν απ’ αυτά τα αξιοθέατα και κάνουν τις δικές τους στάσεις! Κάποιοι χώροι, στο Μεγάλο Παλάτι, τους κρατούν όλους περισσότερο. Είναι βλέπετε και η φαντασία που καλπάζει στο χθες της πολύχρωμης πόλης. Το ιερό, γνωστό και ως παρεκκλήσι του φαλλού, του πέους, που θεωρείται σύμβολο καλής γονιμότητας, είναι από τα καλύτερα δείγματα φαλλικής αρχιτεκτονικής στον κόσμο. Πολλοί φτάνουν στην Μπανγκόκ για να το θαυμάσουν! Ο ταξιδιώτης στέκεται και στις όχθες του ποταμού Κβάι. Βλέπει τη γέφυρα όπως είναι σήμερα. Οι καμάρες αριστερά είναι οι αρχικές, εκείνες προς τα δεξιά είναι οι μεταπολεμικές αντικαταστάσεις κάποιων τμημάτων που βομβαρδίστηκαν το διάστημα 1944-1945. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται το βουδιστικό τέμπλο Μαχαγιάνα, το οποίο κτίστηκε το 2011-2012 από κατοίκους της περιοχής και βετεράνους του μεγάλου πολέμου. Αεροφωτογραφία που λήφθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1945 διασώζει την κατασκευή της γέφυρας από χάλυβα και σκυρόδεμα πριν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων.
Στον τέταρτο προορισμό ο ταξιδιώτης εντυπωσιάζεται από το ορφανοτροφείο των ελεφάντων στην Πιναβέλα της Σρι Λάνκα. Σ’ αυτή τη χώρα ζει πάνω από το 10% του πληθυσμού των ασιατικών ελεφάντων. Η προστασία τους από την αρχαιότητα ήταν κοινή συνείδηση όλων. Οι ελέφαντες κατέχουν κεντρική θέση στις δύο κύριες θρησκείες της χώρας, τον Βουδισμό και τον Ινδουισμό. Θεωρούνται σύμβολο σωματικής και ψυχικής δύναμης, ευφυΐας, υπευθυνότητας, καλής τύχης και ευημερίας! Τα μνημεία ελεφάντων, καθώς και οι διάφορες εικόνες τους επιβεβαιώνουν αυτά τα στοιχεία. Πολύ εντυπωσιακή είναι η πορεία τους προς το ποτάμι για να ξεδιψάσουν και να πάρουν το μπάνιο τους. Εξίσου εντυπωσιακές είναι οι εικόνες που προσλαμβάνει ο ταξιδιώτης στην ιερή πόλη των βουδιστών, την Κάντυ, την τελευταία πρωτεύουσα της εποχής των αρχαίων βασιλιάδων της Σρι Λάνκα. Εικόνες από παλιές αποικιοκρατικές εποχές, πάρκα, πολλά παλιά κτίρια, η λίμνη της πόλης, το παραδοσιακό κέντρο, η πλατεία με τον πύργο του ρολογιού, η σκεπασμένη κεντρική αγορά, κ.ά., ικανοποιούν ιδιαίτερα και τον πιο απαιτητικό ταξιδιώτη. Η Σρι Λάνκα, ως χώρα του τσαγιού διαθέτει τεϊοφυτείες και εργοστάσιο επεξεργασίας του ευγενούς αφεψήματος που περιμένουν τον ταξιδιώτη να του προσφέρουν μοναδικές γεύσεις. Η Σρι Λάνκα, πρώην Κεϋλάνη, είναι η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός τσαγιού στον κόσμο. Το 1929, ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας τσαγιού. Οι εικόνες που αποκομίζει ο επισκέπτης τον, αποζημιώνουν! Εξαιρετικό αξιοθέατο στη Σρι Λάνκα, είναι και οι βασιλικοί κήποι της Περαντένια, πέντε χιλιόμετρα δυτικά της πόλης, τελευταίος σταθμός πριν από την Κάντυ. Στην ίδια πόλη εντυπωσιάζουν ακόμα ο ιερός ναός του δοντιού του Βούδα και το παλιό νοσοκομείο του Κολόμπο με σπουδαία ιστορία. Και τα δύο μνημεία αφήνουν σπουδαίες εικόνες στους επισκέπτες.
Στον πέμπτο και τελευταίο προορισμό, στην Ιαπωνία, δημιουργούνται πλήθος αρνητικών συναισθημάτων, κυρίως από την επίσκεψη στο μυστηριώδες δάσος των αυτοκτονιών. Οι σύγχρονες αλήθειες και οι παλιοί μύθοι δεν είναι εύκολα αναγνώσματα, ούτε ευχάριστα ακούσματα! Τα ίδια συναισθήματα δημιουργεί και η κοινωνική εγκατάλειψη των ηλικιωμένων, καθώς και οι πολιτιστικές τους προεκτάσεις στη σύγχρονη εποχή! Αυτές οι παραδόσεις γίνονται ακόμα πιο αρνητικές, όταν τις συναντούμε σε μερικά από τα πιο υπέροχα τοπία του κόσμου! Δυστυχώς, και στις δύο περιπτώσεις τα φαινόμενα δεν απατούν! Μια απλή ανάγνωση αυτών των σελίδων σε συνδυασμό με την πρώτη επίσκεψή μας, δείχνει όλη την πραγματικότητα που είναι μια τραγικότητα.
Στο επίμετρο το βιβλίου, εκφράζεται και καταγράφεται πολύ γλαφυρά η μεγάλη σημασία του οδοιπορικού και της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Η αξιολόγηση αυτή υποστηρίχτηκε από τον Βρετανό Χέμπερτ Τζορτ Ουέλς (1866-1946), έναν από τους πατέρες της Επιστημονικής Φαντασίας, ο οποίος είχε διατυπώσει την άποψη ό,τι «φαίνεται αναπόφευκτο και μοιραίο το ταξίδι να κάνει τους ανθρώπους ελεύθερους στο μυαλό τους, ενώ η παραμονή μέσα στο στενό ορίζοντα άτολμους και δουλοπρεπείς!». Ιστορικά, οι πρώτοι άνθρωποι ήταν περιπλανώμενοι και η σύντομη ζωή τους ήταν ένα ταξίδι! Το πρώτο λογοτεχνικό οδοιπορικό είναι το έπος του Γκιλγκαμές. Αργότερα, το προσκύνημα έδωσε το κίνητρο στους ανθρώπους να ταξιδεύουν σε μακρινά μέρη. Τα οδοιπορικά αυξήθηκαν. Οι καταγραφές τους πλήθυναν. Τώρα για να είναι ένα οδοιπορικό διαρκές χρειάζεται να μιλήσει για πολλά, αλλά πάνω απ’ όλα να προσθέσει κάτι ελκυστικό και σημαντικό στη γνώση μας για τον τόπο και τους ανθρώπους του σήμερα, όπως κάνει και ο συγγραφέας.
