Άρθρο των Ανδρέα Ξανθού* και Κώστα Φωτάκη*
Η ενσωμάτωση της νέας γνώσης που παράγεται από την επιστημονική Έρευνα στην Υγεία, αποτέλεσε κύρια στόχευση της ερευνητικής πολιτικής στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Η δημόσια δαπάνη για την Έρευνα αυξήθηκε κατακόρυφα, παρά τις δύσκολες δημοσιονομικές συνθήκες της εποχής λόγω μνημονίων, και έφθασε το 2019 στο 1,3% του ΑΕΠ. Μέρος αυτών των πόρων διοχετεύθηκε στην διαμόρφωση και υλοποίηση εμβληματικών πρωτοβουλιών σε τομείς με έντονα κοινωνικό αποτύπωμα, όπως η Υγεία. Μετά από συστηματική συνεργασία του υπουργείου Υγείας με τον τομέα Έρευνας και Καινοτομίας του Υπουργείου Παιδείας, σχεδιάσθηκε μια πρωτοποριακή δράση στο αναδυόμενο πεδίο της Ιατρικής Ακριβείας, μια νέα επιστημονική προσέγγιση η οποία επιτρέπει την εξατομικευμένη θεραπεία με βάση το ιδιαίτερο προφίλ κάθε ασθενούς.
Η Ιατρική Ακριβείας, που από πολλούς θεωρείται η ιατρική του μέλλοντος, στηρίζεται στο συνδυασμό πρόσφατων εξελίξεων στην αποκωδικοποίηση της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος και στην ανάπτυξη υπολογιστικών εργαλείων για την ανάλυση βιοδεδομένων μεγάλου όγκου. Η εξατομίκευση στηρίζεται σε μοριακές διαγνωστικές προσεγγίσεις που ταυτοποιούν τη βέλτιστη θεραπευτική αγωγή και στην επιλογή στοχευμένων θεραπευτικών λύσεων για κάθε ασθενή.
Στο πλαίσιο αυτής της εμβληματικής δράσης διαμορφώθηκαν το διάστημα 2018-2019 τρία Εθνικά Δίκτυα Ιατρικής Ακριβείας :
- Το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Ογκολογία (ΕΔΙΑΟ) με στόχο τη μετάφραση ερευνητικών αποτελεσμάτων σε κλινικές εφαρμογές για την πρόληψη και εξατομικευμένη θεραπεία διαφόρων τύπου καρκίνου. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, αυτές οι αναδυόμενες και πολλά υποσχόμενες επιστημονικές εξελίξεις στην Ογκολογία έγιναν, μέσω του Δικτύου, προσβάσιμες στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας προς όφελος όλων των ασθενών που τις έχουν ανάγκη. Η λειτουργία του ΕΔΙΑΟ περιλάμβανε τέσσερις μονάδες Ιατρικής Ακριβείας: δύο στην Αττική, μία στη Θεσσαλονίκη και μία στην Κρήτη, με προοπτική επέκτασής του και σε άλλες περιοχές. Παρασχέθηκαν δωρεάν πάνω από 5.500 εξειδικευμένες πρωτοποριακές διαγνωστικές γενετικές εξετάσεις σε ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες, συμπαγείς όγκους και κληρονομικά σύνδρομα καρκίνου. Οι συγκεκριμένες εξετάσεις συνέβαλαν καθοριστικά στην επιλογή της κατάλληλης και εξατομικευμένης θεραπείας για κάθε ασθενή και αξιοποιήθηκαν ερευνητικά για την παραγωγή νέας γνώσης.
- Το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Καρδιολογία και στην Πρόληψη του Νεανικού Αιφνίδιου Θανάτου. Το Δίκτυο αυτό εστίασε σε κληρονομικά καρδιολογικά νοσήματα με έμφαση στην εθνική καταγραφή των περιστατικών αιφνίδιου θανάτου, τα οποία παρουσιάζονται αυξημένα σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Πέρα από την άμεση στόχευση στον αιτιολογικό «πυρήνα» του νεανικού αιφνίδιου θανάτου, χρησιμοποιώντας τις εξελίξεις στη γενετική και στην πολυπαραμετρική προσέγγιση των νοσημάτων, δημιουργήθηκε Εθνική Τράπεζα Πληροφοριών με κλινικογενετικές συσχετίσεις για τα νοσήματα αυτά, που θα αποτελέσει στο εγγύς μέλλον τη βάση για εξατομικευμένη προσέγγιση των καρδιολογικών νοσημάτων. Στο πλαίσιο των δράσεων του Δικτύου, καταγράφηκαν συνολικά 5.975 οικογένειες με ιστορικό είτε κληρονομικού νοσήματος της καρδιάς είτε νεανικού αιφνίδιου θανάτου, δημιουργήθηκαν δύο μητρώα κληρονομικών νοσημάτων της καρδιάς και αιφνίδιου θανάτου, ενώ μελλοντικά αναμένεται η δημιουργία σχετικού επιδημιολογικού χάρτη στη χώρα.
- Το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας για τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα (νόσος Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας, νόσος Parkinson και πρόδρομες μορφές,, νόσος Huntington, ήπια Νοητική Έκπτωση, Υποκείμενη Νοητική Διαταραχή) διαμορφώθηκε το 2019 και εξασφαλίστηκαν οι σχετικοί πόροι για τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Νευροεκφυλιστικών Νόσων, τη δημιουργία Τράπεζας Βιολογικού Υλικού Νευροεκφυλιστικών Νόσων, τη Βιοχημική και Μοριακή ανάλυση βιολογικού υλικού, τη διάθεση δωρεάν γενετικών ελέγχων με σκοπό την πρώιμη-προκλινική διάγνωση νευροεκφυλιστικών παθήσεων, την ανάπτυξη κυτταρικών και ζωικών μοντέλων, καθώς και καινούργιων βιολογικών δεικτών για τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Σκοπός ήταν η αποτελεσματική διαχείριση των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από την έρευνα, με γνώμονα την προαγωγή της Ιατρικής Ακριβείας, και τη χρήση της έρευνας προς όφελος της Δημόσιας υγείας.
Σήμερα, με ευθύνη της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η λειτουργία των παραπάνω Εθνικών Δικτύων είτε έχει διακοπεί οριστικά είτε γίνεται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση και με προβληματικές αλλαγές στη διάρθρωσή τους.
Για τους ασθενείς, η εξατομίκευση της θεραπείας συνεπάγεται αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των παθήσεων, λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για το Δημόσιο Σύστημα Υγείας, οι νέες δυνατότητες για ορθολογικό σχεδιασμό της αντιμετώπισης των ασθενών που προσφέρουν τα παραπάνω Εθνικά Δίκτυα θα οδηγήσουν σε οικονομία κλίμακας, σε περιστολή περιττών δαπανών και εξοικονόμηση πόρων που μπορεί να διατεθούν για την περαιτέρω αναβάθμιση της δημόσιας περίθαλψης.
Με την ίδρυση των Εθνικών Δικτύων Ιατρικής Ακριβείας η Ελλάδα άρχισε να συμβαδίζει με τις προηγμένες επιστημονικά χώρες, συνδιαμορφώνοντας τις διεθνείς εξελίξεις και ενσωματώνοντας στο σύστημα υγείας τις προδιαγραφές της Ιατρικής του μέλλοντος. Η διασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας τους και η διεύρυνσή τους αποτελούν πολιτική δέσμευση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για ισχυρή και αποτελεσματική Δημόσια Υγεία.
* Υποψήφιος Βουλευτής Ρεθύμνου ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Πρώην Υπουργός Υγείας
** Πρώην Αν. Υπουργός Έρευνας & Καινοτομίας, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης και τέως Πρόεδρος ΙΤΕ
