Η συνθήκη περιορισμού, που μας επιβάλλει τον εγκλεισμό στο σπίτι, φέρνει στην επιφάνεια εκνευρισμό, ένταση, ακόμα και βία. Είναι αναμενόμενο, καθώς το σύνηθες σε μία οικογένεια με μικρά παιδιά ήταν να λείπουν και οι δύο γονείς στις δουλειές τους τουλάχιστον μέχρι τις τέσσερις και τα παιδιά να είναι σε παιδικούς σταθμούς.
Τώρα, οι γονείς δεν δουλεύουν (οι περισσότεροι) και έχουν να διαχειριστούν μια κατάσταση που δεν έχουν μάθει, όπως είναι η φροντίδα των παιδιών – και η αντοχή στη δυσαρέσκεια που αυτά εκδηλώνουν ποικιλόμορφα ως αποτέλεσμα της δικής τους αλλαγής καθημερινότητας – για όλη τη διάρκεια της ημέρας. Εύκολα φανταζόμαστε πόσο πιο δύσκολη είναι η κατάσταση στα σπίτια όπου τα παιδιά είναι στην εφηβεία.
Και εκτός σπιτιού όμως παρατηρούμε να κυριαρχούν ο φόβος και η ανησυχία, καθώς η τεράστια και απότομη αλλαγή, προς το χειρότερο, της ζωής, είναι κάτι που η πλειοψηφία δεν μπορεί να επεξεργαστεί. Οι ελάχιστες συναναστροφές γίνονται κάτω από το πέπλο αυτής της νέας απειλής, που αναπόφευκτα τις αλλοιώνει.
Η μαζική απειλή (σήμερα με τη μορφή του ιού) δεν είναι βέβαια ξένη με το καπιταλιστικό σύστημα, το αντίθετο. Ο καπιταλισμός δημιουργεί ανά διαστήματα κρίσεις ή πολέμους που τον βοηθούν να μετατοπίζεται και τον ανατροφοδοτούν, ώστε να συνεχίζει. Το τέλος βέβαια κάθε κρίσης ή πολέμου αφήνει πίσω του πλήθη φτωχοποιημένων, ρημαγμένων και νεκρών. Είναι ένα τίμημα που ο μέσος πολίτης του δυτικού κόσμου έχει αποδεχθεί, αρκεί να μην χάσει (πάντα προσωρινά) τα δικά του καταναλωτικά αγαθά (μήπως δεσμά;), το δικό του τρόπο ζωής. Κι ας εδράζεται αυτός ο τρόπος ζωής στην εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού και την καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των φτωχών χωρών από τη σύγχρονη αποικιοκρατία την οποία ασκούν οι δυτικοί υπερεθνικοί εταιρικοί κολοσσοί.
Το διαφορετικό με αυτό τον ιό είναι ότι δεν είναι μια κατασκευή του καπιταλισμού (καθώς ιοί υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν ανεξαρτήτως οικονομικού συστήματος). Είναι όμως κάτι που αναζητούσε για να περάσει σε ένα νέο στάδιο τρομοκράτησης, ελέγχου, απομόνωσης, καταπάτησης εργασιακών δικαιωμάτων στον ανεπτυγμένο κόσμο. Έτσι, χρησιμοποιώντας μια πραγματική απειλή, πραγματοποιεί το πείραμα μετάβασης σε αυτό το στάδιο με έμφαση στο κομμάτι της υπακοής και της απομόνωσης. Αν το πείραμα πετύχει, αύριο, όταν θα χρησιμοποιήσει μια φανταστική απειλή, ο δρόμος θα είναι στρωμένος για ακόμα περισσότερη τρομοκράτηση και καταπίεση σε μια κοινωνία παραδομένη, χωρίς αντιστάσεις. Μια κοινωνία στην οποία θα βγαίνει ένα πρόσωπο σε ότι έχει οθόνη, θα μας διατάσσει κι εμείς θα υπακούμε.
Συμφωνώντας με τη ρήση «η κρίση είναι ευκαιρία», έχω να πω: είναι ευκαιρία όσο είμαστε κλεισμένοι σπίτι να ασχοληθούμε με κάτι δημιουργικό, να διαβάσουμε βιβλία, να δούμε καλές ταινίες, ακόμα και ν’ αρχίσουμε να μαθαίνουμε κάτι, όπως ένα μουσικό όργανο. Αν παραδοθούμε στην τηλεόραση, καταστραφήκαμε. Είναι ευκαιρία να κοιτάξουμε μέσα μας, να κάνουμε αυτοκριτική, να διορθώσουμε πράγματα. Αν αφεθούμε στις παιχνιδομηχανές και στο ίντερνετ, καήκαμε. Είναι ευκαιρία να μάθουμε να προσφέρουμε και να αποζητάμε την ώρα που θα ξαναβρισκόμαστε. Αν δεν θέλουμε να δίνουμε και αν κοιτάμε τον άλλον στο δρόμο καχύποπτα, τίποτα καλό δεν μας περιμένει.
Πραγματικά βρισκόμαστε σ’ ένα κρίσιμο σημείο. Έχουμε βγει από την όποια καθημερινότητα είχε δημιουργηθεί στο τέλος της δεκαετίας της επιτήρησης και είμαστε γεμάτοι ανάμικτα συναισθήματα. Δεν συμβαίνει συχνά μια ολόκληρη κοινωνία να έχει βγει έξω από το ρυθμό της. Η ευκαιρία για κάτι καινούριο είναι μοναδική. Απ’ όλες τις πλευρές…
11/04/20
Ντίνος Πετράκης
