Στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την αναθεώρηση – επικαιροποίηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ), η περιφερειακή παράταξη του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ “Ριζοσπαστική Συνεργασία Κρήτης”
καταθέτει τις παρατηρήσεις, ενστάσεις στην μελέτη που έχει παρουσιάσει η Περιφέρεια, αλλά και τις απόψεις – προτάσεις της, με στόχo, όπως αναφέρει στην ανακοίνωση της, “να αποκτήσει η Περιφέρειά ένα σχεδιασμό με διαφορετική φιλοσοφία από αυτή που είχε μέχρι σήμερα”.
Η πρόταση της της Ριζοσπαστικής Συνεργασίας Κρήτης αναλυτικά:
ΜΕΡΟΣ Α – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Αρχικά θα θέλαμε να εκφράσουμε συνοπτικά τις παρατηρήσεις μας στον Υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ Κρήτης και αυτό γιατί πιστεύουμε ότι θα βοηθήσει στη τροποποίησή του αλλά και να γίνει κατανοητή η δική μας θεώρηση για τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης, οι φορείς διαχείρισης, η Περιφέρεια και η Πολιτεία γενικότερα.
1. Δεν ανέπτυξαν προγράμματα Ενημέρωσης των Πολιτών, αναφορικά με την μείωση των απορριμμάτων ,τη διαλογή στη πηγή, την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων και την ανακύκλωση. Δεν σχεδίασαν προγράμματα διαλογής στη πηγή, (σπίτι, γειτονιά, σχολεία, δημόσια κτίρια, επιχειρήσεις κλπ.), δεν προώθησαν πολιτικές μείωσης. Άφησαν τα πράγματα περισσότερο στη τύχη τους και λιγότερο στο σχεδιασμό.
2. Δεν επεξεργάστηκαν οικονομικά και κοινωνικά εργαλεία για την προώθηση και επιβράβευση για δράσεις όπως οι παραπάνω.
3. Καθυστέρησαν χαρακτηριστικά να εντάξουν και νέους Δήμους στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών Ηρακλείου.
4. Ενέταξαν στο σχεδιασμό τη μονάδα βιολογικής ξήρανσης ισχυριζόμενοι τη μείωση του όγκου των απορριμμάτων που οδηγούνται στο ΧΥΤΑ αλλά ουσιαστικά μεθόδευαν τη καύση.
5. Δεν παρακολούθησαν και δεν παρακολουθούν τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών και άλλων προϊόντων (συσκευασίες, μπαταρίες, ορυκτέλαια, ελαστικά κλπ). Άφησαν στη τύχη τους άλλα ρεύματα αποβλήτων, όπως φάρμακα, φυτοφάρμακα, επικίνδυνα οικιακά, έπιπλα, ρουχισμός κλπ.
6. Καθυστέρησαν το Προεδρικό .Διάταγμα για την επεξεργασία-διάθεση των υλικών εκσκαφής-κατασκευής-κατεδάφισης το οποίο με την έκδοσή του παραδίδει ουσιαστικά τη δράση αυτή στους ιδιώτες.
Θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε και τόσες άλλες παρατηρήσεις, αυτό όμως που έχει εξέχουσα σημασία, είναι ότι η όλη φιλοσοφία του σχεδιασμού ήταν σε εντελώς άλλη κατεύθυνση από αυτή που προτείναμε και προτείνουμε εμείς, δηλαδή όχι καύση.
Η κατασκευή της Κεντρικής Μονάδας επεξεργασίας όπως προβλεπόταν και η καύση των απορριμμάτων για ενεργειακή αξιοποίηση, εκτός των όσων έχουν επισημανθεί και στη μελέτη της Περιφέρειας (περιβαλλοντικές επιπτώσεις, κόστος κατασκευής-λειτουργίας, κλπ) αποδυναμώνει πολιτικές μείωσης των απορριμμάτων, επαναχρησιμοποίησης, ανάκτησης, ανακύκλωσης.
Βασικές ενστάσεις μας στην πρόταση της Περιφέρειας .
Πριν καταθέσουμε τις ενστάσεις μας στη πρόταση της Περιφέρειας για την τροποποίηση του Περιφερειακού σχεδιασμού, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι είναι θετικό, το ότι στο προτεινόμενο σενάριο δεν προκρίνεται η κατασκευή της Κεντρικής Μονάδας επεξεργασίας όπως προβλεπόταν και η καύση των απορριμμάτων για ενεργειακή αξιοποίηση. Βασικό όμως είναι να μην έχουμε πισωγυρίσματα ή να προσπαθήσουμε αυτό που βγάλαμε από τη πόρτα δηλαδή τη Καύση, να τη βάζουμε και πάλι από το παράθυρο.
Στη κατεύθυνση αυτή νομίζουμε ότι συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες, όπως οι αντιδράσεις της κοινωνίας, η δράση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, διάφοροι φορείς κλπ αλλά και η δική μας παράταξη με τις θέσεις της και τις εκδηλώσεις που διοργάνωσε σε συνεργασία με τη Περιφερειακή Παράταξη << ΜΙΑ ΚΡΗΤΗ>> σε Άγιο Νικόλαο και Ηράκλειο.
• Διαπιστώνεται ότι δεν είναι τυχαία η υποβάθμιση ή η αποσιώπηση των ζητημάτων που συνδέονται με το δημόσιο ή μη χαρακτήρα της διαχείρισης, με τις πηγές χρηματοδότησης έργων – δράσεων και τελικά ποιος είναι ο ωφελούμενος σε κάθε περίπτωση.
• Διαπιστώνεται υποβάθμιση των στόχων της μείωσης – επαναχρησιμοποίησης και ανάκτησης- προδιαλογής υλικών, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μεγαλύτερη η ποσότητα των σύμμεικτων απορριμμάτων, που θα πρέπει να οδηγηθούν προς επεξεργασία. Αν χρησιμοποιήσουμε σαν βάση του σχεδιασμού τα δεδομένα του έτους 2020, θα έπρεπε να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι ανάκτησης – προδιαλογής, τουλάχιστον του 50% της συνολικής ποσότητας ΑΣΑ αυτής της χρονιάς, οπότε τα προς επεξεργασία σύμμεικτα δεν θα ήταν παραπάνω από 210.000 t. Με δεδομένο ότι θα επιδιώκεται η διαρκής μεγιστοποίηση της ανάκτησης, άρα και η μείωση των ΑΣΑ σε σύμμεικτη μορφή, η διαστασιολόγηση των όποιων μονάδων επεξεργασίας δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 150.000 t. Για τη χρονική περίοδο που η παραγωγή σύμμεικτων υπερβαίνει τις 150.000 t, οι μονάδες θα μπορούν να λειτουργούν με πρόσθετες βάρδιες. Από την τελική μελέτη προκύπτει ότι ο σχεδιασμός γίνεται για επεξεργασία 276.600 t ΑΣΑ σε σύμμεικτη μορφή. Προκύπτει λοιπόν πρόβλημα υπερδιαστασιολόγησης και υπερκοστολόγησης των μονάδων διαχείρισης και των ΧΥΤΥ.
• Υπάρχουν ασάφειες σε σχέση με τις προτεινόμενες μονάδες επεξεργασίας αναφορικά με τις τεχνολογίες, την έναρξη κατασκευής, λειτουργίας. Φαίνεται να υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία τεχνικών διαχείρισης που καλύπτει, σχεδόν, όλο το φάσμα των διαθέσιμων τεχνολογιών. Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι παρά την προσδοκία μιας σαφούς λύσης, η επιλογή θα κριθεί από το επενδυτικό ενδιαφέρον και τις προτάσεις που θα κατατεθούν. Επίσης είναι βέβαιο ότι οι τυποποιημένες λύσεις μεγάλων ξένων κατασκευαστικών οίκων εκτοξεύουν το κόστος, ενώ δεν εξετάζονται λύσεις από την εγχώρια αγορά.
• Η εγκατάλειψη της μονάδας καύσης είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών αντιδράσεων για τις αναμενόμενες περιβαλλοντικές συνέπειες και το υπερβολικό κόστος κατασκευής. Υπάρχουν όμως κρίσιμοι παράγοντες που συνηγορούν στην εκτίμηση ότι το θέμα μπορεί να επανέλθει. Τέτοιοι είναι, η διατήρηση και η ενίσχυση του χαρακτήρα των προτεινόμενων μονάδων επεξεργασίας σαν μονάδων παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων δευτερογενών καυσίμων, η δυσκολία και το αβέβαιο κόστος της διάθεσής τους εκτός Κρήτης και η υποβάθμιση των στόχων της μείωσης –επαναχρησιμοποίησης, ανάκτησης κλπ.
• Προτείνονται Σταθμοί μεταφόρτωσης χωρίς τεκμηρίωση, χωρίς μια στοιχειώδη προσέγγιση βέλτιστης λύσης στα πλαίσια ενός ολοκληρω-μένου συστήματος οδικής μεταφοράς.
• Δεν γίνεται αναφορά με ποιό τρόπο παρακολουθούνται ή θα παρακολουθούνται τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης συσκευασιών και άλλων προϊόντων, ποιοι είναι οι στόχοι που τίθενται σε επίπεδο περιφέρειας και αν χρειάζεται η δημιουργία και άλλων ρευμάτων αποβλήτων όπως πχ φάρμακα, φυτοφάρμακα, έπιπλα κλπ.
• Αναφορικά με τα Απόβλητα εκσκαφών-κατασκευών-κατεδαφίσεων υπάρχει ασάφεια ως προς την απορρόφηση των παραγόμενων υλικών και δεν προβλέπεται ΧΥΤ αδρανών σε τυχόν διάθεση τους.
• Αναφορικά με τη λάσπη των βιολογικών καθαρισμών, προτείνεται τεχνικοοικονομική μελέτη, χωρίς αυτό να προσδιορίζεται χρονικά δηλαδή παραπέμπεται το θέμα στο απώτερο μέλλον. Η καθυστέρηση αυτή δεν ταιριάζει με το διαχειριστικό σχέδιο της Περιφέρειας το οποίο προβλέπει κάλυψη των περισσότερων οικισμών τα επόμενα χρόνια από βιολογικούς.
• Δεν αποσαφηνίζεται τι προβλέπεται να γίνει αναφορικά με τις μονάδες επεξεργασίας Γεωργικών Υπολειμμάτων που προβλεπόταν στον υφιστάμενο σχεδιασμό σε Χανιά, Μεσσαρά και Ιεράπετρα.
• Δεν περιλαμβάνονται στο περιφερειακό σχέδιο προτάσεις για την επεξεργασία των ελαιουργικών αποβλήτων αν και θα έπρεπε, γιατί οι εξατμησιοδεξαμενές στις οποίες καταλήγουν σήμερα δημιουργούν τα γνωστά σε όλους μας προβλήματα.
• Η πρόταση της Περιφέρειας παραπέμπει στη σχετική νομοθεσία για τους Φορείς Διαχείρισης στερεών αποβλήτων οι οποίοι μετατρέπονται σε Ανώνυμες Εταιρείες. Οι ΟΤΑ υποχρεούνται να συμμετέχουν στο Περιφερειακό Φορέα Διαχείρισης όχι για να συναποφασίζουν αλλά μόνο για να πληρώνουν. Η κατάργηση ακόμη και της κατ΄ επίφαση δημοκρατίας των περιφερειακών συμβουλίων ολοκληρώθηκε με την αναγόρευση της ολιγομελούς Εκτελεστικής Επιτροπής των Φορέων διαχείρισης στον απόλυτο άρχοντα, που θα αποφασίζει την εφαρμογή των ΣΔΙΤ και την κοστολόγηση της διαχείρισης απορριμμάτων ερήμην των πολιτών.
• Στα θέματα της χρηματοδότησης, υπάρχει ένας προσανατολισμός στις εξής κατευθύνεις, χωρίς να διατυπώνεται η τελική επιλογή: α)Κοινοτική Χρηματοδότηση, από την ένταξη στο ΕΣΠΑ β) Ιδιωτική Χρηματοδότηση (παραχωρήσεις) γ)Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Ιδιωτικά Κεφάλαια και Εθνικοί Πόροι.) Φαίνεται ότι υπάρχει ένας συνειδητός προσανατολισμός στην εκτέλεση των έργων, μέσω ΣΔΙΤ. Η δημόσια παραδοχή για διαγωνισμούς με ανοιχτό το θέμα των τεχνολογιών επιβεβαιώνει την παραπάνω εκτίμηση.
Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στην εκτίμηση για παράδοση του τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα. Η τάση αυτή αναπτύσσεται παράλληλα με διαρκώς εξελισσόμενες διαδικασίες ιδιωτικοποίησης όλου του φάσματος της διαχείρισης, ακόμη και της αποκομιδής. Σε αυτές τις συνθήκες είναι απολύτως αντιληπτό, ότι οι πολίτες και οι τοπικές κοινωνίες επιχειρείται να αποξενωθούν από τις διαδικασίες αυτές, περιοριζόμενοι στο ρόλο του χρήστη συγκεκριμένων υπηρεσιών, που στην πορεία θα κοστίζουν όλο και πιο πολύ.
ΜΕΡΟΣ Β -ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Διεκδικούμε:
Μια πολιτική διαχείρισης στερεών αποβλήτων, που να στηρίζεται στην πρόληψη και στην ελαχιστοποίηση της παραγωγής τους προς επεξεργασία και τελική διάθεση, που δεν θα είναι η καύση.
Προτείνουμε ένα μοντέλο διαχείρισης των απορριμμάτων σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον, με άξονες προτεραιότητας:
-Την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής.
– Την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων, τη μικρή κλίμακα.
– Την επιλογή λύσεων που να μη κοστίζουν ακριβά και να δημιουργούν θέσεις εργασίας
– Τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα σε όλο το φάσμα της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Η επιλογή που μπορεί να ικανοποιήσει τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές προϋποθέσεις που διέπουν τη δική μας φιλοσοφία είναι, η αποκεντρωμένη ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων, στηριγμένη στις βασικές αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας. Πολύ δε περισσότερο όταν και η οικονομική προσέγγιση αυτής της επιλογής αποδεικνύεται η πλέον συμφέρουσα. Η ανάπτυξη του συστήματος της αποκεντρωμένης διαχείρισης γίνεται σε τρία επίπεδα:
• το πρώτο επίπεδο είναι το πιο κοντινό στον πολίτη (κατοικία – επιχείρηση – υπηρεσίες – γειτονιά – δήμος – διαχειριστική ενότητα), με βασικό εργαλείο τη διαλογή στην πηγή. Σε αυτό το επίπεδο, πρέπει να επιδιώξουμε να ανακτήσουμε τη μέγιστη ποσότητα των ανακυκλώσιμων υλικών, με φυσικές και τεχνικές διαδικασίες και όχι σε σύνθετες εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής και επεξεργασίας (φυσικά, και αντίστοιχου κόστους).
• το δεύτερο επίπεδο αφορά σε δραστηριότητες στους χώρους Αποκεντρωμένης Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΑΟΕΔΑ), στο επίπεδο της διαχειριστικής ενότητας ή γειτονικών διαχειριστικών ενοτήτων. Περιλαμβάνει αερόβια μηχανική επεξεργασία σύμμεικτων με ανάκτηση, κομποστοποίηση προδιαλεγμένων οργανικών, συγκέντρωση, διαχωρισμό και διάθεση υλικών συσκευασίας (ΚΔΑΥ) και άλλων ρευμάτων αποβλήτων κλπ.
• το τρίτο επίπεδο αφορά στους χώρους ταφής του υπολείμματος, το οποίο σταδιακά θα τείνει να συρρικνωθεί και να αποκτά χαρακτηριστικά αδρανούς υλικού. Με τα παραπάνω δεδομένα μειώνονται οι ανάγκες και ως προς το πλήθος των ΧΥΤΥ και ως προς το μέγεθός τους.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω ,προτείνουμε αναλυτικά τα εξής:
1. Να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα και έμφαση στο πρώτο τμήμα ή υποέργο της διαχείρισης το οποίο εμείς θεωρούμε το βασικό πυλώνα και περιλαμβάνει α)την υλοποίηση των δράσεων Ενημέρωσης-Ευαισθητοποίησης-Ενεργοποίησης (ΕΕΕ) των δημοτών β) τη τοποθέτηση των τριών κάδων για το πρόγραμμα Διαλογή στη Πηγή (Δσπ), γ) τη δημιουργία των «Πράσινων Σημείων» δ) την εγκατάσταση των Μηχανικών Κομποστοποιητών, με συγκεκριμένο χρονοδιά-γραμμα.
2. Το δεύτερο τμήμα ή υποέργο που αφορά τη κατασκευή των Εγκαταστάσεων επεξεργασίας Σύμμεικτων, ανακυκλώσιμων, Οργανικών, έργα διάθεσης να αναπτύσσεται παράλληλα με το πρώτο υποέργο Από την άποψη της χρονικής κατανομής, η διαχείριση μπορεί να αναπτυχθεί σε δύο φάσεις. Η πρώτη αφορά στα έργα-δραστηριότητες του πρώτου επιπέδου(Διαλογή στη πηγή), καθώς και τα ΚΔΑΥ και τις μονάδες κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών του δευτέρου επιπέδου και που μπορεί να χρηματοδοτήσει μέρος της δεύτερης φάσης. Η δεύτερη φάση αφορά στις μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων καθώς και τα έργα διάθεσης.
3. Η κατεύθυνση επιλογής των χρηματοδοτικών πόρων για την υλοποίηση των έργων διαχείρισης των απορριμμάτων να είναι οι κοινοτικοί και εθνικοί πόροι, μέρος δε αυτών εκτιμούμε ότι μπορεί να προέλθει από τις δραστηριότητες της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης, στο βαθμό που η διαχείρισή τους γίνεται από την ίδια τη Τοπική αυτοδιοίκηση. Δεν συμφωνούμε με την υιοθέτηση λογικών χρηματοδότησης μέσω ΣΔΙΤ ή συμβάσεων παραχώρησης.
4. Να τροποποιηθεί η μονάδα βιολογικής ξήρανσης του Ηρακλείου, ώστε να λειτουργήσει σαν μονάδα μηχανικής επεξεργασίας με ανάκτηση, έστω και αν αρχικά υπάρχει οικονομικό κόστος αλλά εκτιμούμε ότι υπάρχει περιβαλλοντικό όφελος και απομακρύνει από την καύση. Εδώ να σημειώσουμε ότι η συγκεκριμένη πρόταση έγινε τόσο από τη μελέτη Οικονομόπουλου ( έμμεσα) όσο και από τη μελέτη Κυρκίτσου.
5. Προτείνουμε οι μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων να χαρακτηρί-ζονται από ευελιξία προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες μείωσης των ποσοτήτων των σύμμεικτων απορριμμάτων, όσο θα μεγαλώνουν οι ποσότητες των ανακυκλώσιμων – ανακτήσιμων υλικών. Επιβάλλεται να υπάρχει μια κοινή αντίληψη , η οποία δεν μπορεί να είναι άλλη, από τις αποκεντρωμένες μονάδες μηχανικής – βιολογικής επεξεργασίας, με έμφαση στην ανάκτηση – κομποστοποίηση και στη μείωση του υπολείμματος, που θα έχει κυρίως χαρακτηριστικά αδρανούς υλικού.
6. Προτείνουμε στις διαχειριστικές που θα προσδιοριστούν, να διασφα-λιστεί η δυνατότητα εκπόνησης τοπικών σχεδίων διαχείρισης από τον ή τους δήμους κάθε διαχειριστικής ενότητας, που θα εντάσσεται στο περιφερειακό σχέδιο. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλιστεί η ουσιαστική συμμετοχή των δήμων και των τοπικών κοινωνιών και θα δημιουργηθούν ουσιαστικές προϋποθέσεις υλοποίησης των όποιων στόχων.
7. Προτείνουμε να επανεξεταστεί το καθεστώς διαχείρισης των υλικών συσκευασίας, με τον ένα και μοναδικό μπλε κάδο. Μια επιθυμητή εξέλιξη θα ήταν η αυτονόμηση αυτής της διαδικασίας, η διεύρυνση της ξεχωριστής συλλογής υλικών (τρεις ή τέσσερις κάδοι ανακυκλώσιμων) και η διαχείρισή της από τους δήμους ή τις διαχειριστικές ενότητες, με καθόλου ευκαταφρόνητα οικονομικά οφέλη.
8. Προτείνουμε να διερευνηθεί η δυνατότητα δημιουργίας μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής Ενέργειας από τα Ελαιουργικά απόβλητα( μετά από διφασική λειτουργία των Ελαιουργείων),τα γεωργικά υπολείμματα κλπ, σε επίπεδο Περιφέρειας
9. Αναφορικά με τον Φορέα Διαχείρισης αντί να είναι ένας σε όλη τη Περιφέρεια, να εξεταστεί το νομικό πλαίσιο α) για λειτουργία ενός φορέα ανά διαχειριστική ενότητα ή ανά περιφερειακή ενότητα και β) οι αρμοδιότητές του.
10. Τα πράσινα Σημεία πρέπει να γίνουν πολλά (ένα ή περισσότερα σε κάθε Δήμο), τα οποία θα είναι χώροι συγκέντρωσης και άλλων ρευμάτων αποβλήτων που σήμερα δεν περιλαμβάνονται στα συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης.
