Η γέφυρα του Πλατανιά, που ενώνει τον ομώνυμο ποταμό, βρίσκεται λίγο νοτιότερα από την μοντέρνα και σύγχρονη γέφυρα, στο δρόμο προς Γιαννούδι. Το παρόν άρθρο βασίζεται στη μελέτη των Αρ. Χατζηδάκη και Ζ. Εύδου, Τα λίθινα γεφύρια του νομού Ρεθύμνου,
με πρωτοβουλία και έκδοση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, και του Τμήματος Δυτικής Κρήτης [1].
Αφορμή ωστόσο για την αναφορά τούτη είναι το γεγονός ότι πρόκειται για το μοναδικό γιοφύρι που ανήκει στην Ενετική περίοδο στα όριο του νομού, ενώ συνδυάζει μιαν ενδιαφέρουσα διαδρομή φυσιολατρική καθώς στο βάθος εκτείνεται εντυπωσιακό το φαράγγι των Πρασσών. Επίσης είναι αξιοσημείωτο ότι η Βενετσιάνικη τούτη γέφυρα εξυπηρετεί ακούραστα και ρομαντικά έως και σήμερα την προσπέλαση των οδηγών στην ευρύτερη περιοχή.
Πρόκειται για ενετική, μονότοξη, λίθινη γέφυρα, με μήκος 17,80μ., πλάτος 3,65μ., και ολικό ύψος από την κοίτη του ποταμού 15μ. Η γέφυρα έχει ένα κύριο τόξο και δυο μικρότερα ανακουφιστικά στο δυτικό της άκρο, τα οποία είναι μάλλον μεταγενέστερα [2]. Η γέφυρα είναι αξιόλογη στην κατασκευή της και διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση. Όσο για την περίοδο κατασκευής της, αυτή ανάγεται στο έτος 1582, με την επιμέλεια κάποιων μοναχών, όπως μας πληροφορεί ασφαλώς η επιγραφή σκαλισμένη σε πέτρα (30 επί 36 εκ. ), σε ελληνική γραφή και σώζεται στο κέντρο του κυρίως τόξου του βόρειου μετώπου της. Παρόλο που η επιγραφή δεν είναι τόσο ευανάγνωστη, την απόδοση του περιεχομένου της την οφείλουμε στον Gerola, ο οποίος κατέγραψε και μελέτησε τη γέφυρα στις αρχές του 20ου αιώνα [3].
Σύμφωνα λοιπόν με το μελετητή, το κείμενο έχει ως εξής:
ΑΦΠΒ’, μιν (αυ)γού(στ)ου ΚΗ’(δ)ια κόπου και…κυρου…ιερομο(νάχου…και της) συνοδίας αυτού, εκτήσθι υ παρούσα γεόφυρος.
Δίπλα στην επιγραφή σώζονται επίσης δυο οικόσημα, αρκετά όμως φθαρμένα, ώστε να αποδοθούν σε κάποια οικογένεια ή κοινότητα, αποτελούν ωστόσο αξιοσημείωτο ιστορικό στοιχείο. Τα οικόσημα μαζί με την επιγραφή αποτελούν την ταυτότητα των ανθρώπων που μεσολάβησαν, είτε οικονομικά είτε προφέροντας τεχνική γνώση και εργασία ώστε να κατασκευαστεί ένα έργο κοινής ωφέλειας προσφέροντας ταυτόχρονα ένα ιστορικό μνημείο ακόμη.
Σύμφωνα με τους μελετητές η γέφυρα του Πλατανιά σημειώνεται σε χάρτες του νησιού του 17ου αιώνα, όπως σε αυτόν του Basilicata (1619) καθώς και στον χάρτη του Μαrco Boscini (1651). Επιπλέον, σύμφωνα με τον Λαμπρινάκη η γέφυρα αποτέλεσε πεδίο μάχης κατά την Τουρκοκρατία: « επί της γέφυρας του ποταμού τούτου οι πατέρες ημών υπό τους Δεληγιαννάκηδες ενίκησαν τους πολέμιους τω 1822 ( 25 Ιανουαρίου )[4]».
Τέλος προς το τέλος του 19ου αιώνα, είτε κατά Ρώσικη κυριαρχία στο Ρέθυμνο (1897 – 1907 ) είτε κατά την Κρητική Πολιτεία (1907 – 1913 ) υπήρχε μέριμνα από την Πολιτεία τόσο για τη Βενετσιάνικη γέφυρα του Πλατανιά, όσο και για μεγάλα δημόσια έργα στο νησί. Μια πρώτη επισκευή κατά την πρώτη περίοδο αφορά στην αλλαγή του καταστρώματος που μέχρι τότε ήταν ξύλινο σε λίθινο.
Όπως αναφέρθηκε και πριν, η γέφυρα σώζεται σε καλή κατάσταση σήμερα, με εμφανείς κάποιες παρεμβάσεις, αφού σε κάποια σημεία πλέον το κατάστρωμα συμπληρώνεται από οπλισμένο σκυρόδεμα χωρίς ιστορική αναφορά, ή στα στηθαία της φιλοξενεί τους αγωγούς υδροδότησης. Αναμφίλεκτα όμως η Βενετσιάνικη Γέφυρα του Πλατανιά αποτελεί σημείο αναφοράς για την περιοχή και όποια και αν την κατασκεύασαν σιωπηρά μνημονεύονται. Πόσο μάλλον αυτοί που θα την αναδείξουν στο παρόν!
Ίλια Μοττάκη
Αρχαιολόγος
—
[1] Αριστόδημος Χατζηδάκης, Ζωή Ι. Εύδου, Τα λίθινα Γεφύρια του νομού Ρεθύμνου, Αναδρομή στην Ιστορία τους και την ιστορία των λίθινων κατασκευών, Εκδ. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Τμήμα Δυτικής Κρήτης, Ρέθυμνο 2003.
[2] Το γεγονός ότι τα δυο μικρότερα τόξα είναι μεταγενέστερα προκύπτει από τη διαφορετική τεχνοτροπία που είναι χτισμένα, καθώς επίσης και από τη απουσία τους από τη φωτογραφία του G. Gerola που την μελέτησε πρώτος στις αρχές του αιώνα. Για περισσότερες πληροφορίες και τις φωτογραφίες βλ. G Gerola, I Monumenti Veneti Dell ‘ Isola Di Creta, Venezia, 1932, τομ. IV, 244-245, 277.
[3] G. Gerola, ό.π.
[4] Ε. Λαμπρινάκης Γεωγραφία της Κρήτης, Ρέθυμνο 1890, 80. n.v.
