Ρεθεμνιώτες: Λευτέρης Κανακάκις

Ο Κανακάκις γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1934. Σπούδασε ζωγραφική (1954- 1960) στην ΑΣΚΤ στο εργαστήρι του Σ. Παπαλουκά και Γ. Μόραλη. Συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι στην Ecole des Beaux-Arts (1963-1966) στο εργαστήρι του M. Brianchon. Έγραψε την «Τεχνική του λαδιού», εγχειρίδιο προς χρήση των σπουδαστών της Α.Σ.Κ.Τ., σημαντική εργασία για την τεχνική αυτή στην ελληνική βιβλιογραφία. Πέθανε στην Αθήνα το 1985.[1]

Επιρροές

Ο οξύς ρεαλισμός του Courbet, ο νεοκλασικισμός (κίνημα φωβ) του A. Derain,[2] η αυτάρκεια και η μοναξιά με την παράθεση καθημερινών αντικειμένων του Morandi, επηρέασαν τον Κανακάκι, ήδη από τις σπουδές του στο Παρίσι. Επίσης, η συνθετική γεωμετρική απλότητα και αρμονικότητα των κινημάτων του Νεοπλαστικισμού[3] και Πουρισμού[4] επηρέασαν το πινέλο του. Στο Παρίσι μελέτησε τη μεγάλη παράδοση της ευρωπαϊκής ζωγραφικής και ιδιαίτερα το έργο του Cezanne και Braque. Ωστόσο, όλα τα παραπάνω συνέβαλλαν αποφασιστικά ώστε να διαμορφώσει και προσαρμόσει τις καταβολές του στο δικό του, προσωπικό στυλ, το οποίο δε μένει αδιάφορο στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία και τη λαϊκή παράδοση.

Το προφίλ του Κανακάκι

Ο Κανακάκις θεωρείται ένας από τους νεότερους και εκφραστικότερους ζωγράφους της μεταπολεμικής γενιάς.[5] Τα μοτίβα του προέρχονται από τον ανθρώπινο κύκλο και εστιάζεται σε αντικείμενα φθαρτά και καθημερινά. Ασχολείται με την παραστατική ζωγραφική επηρεασμένος από το ευρύτερο ρεύμα της επιστροφής στην εικονιστική τέχνη, αδιαφορώντας για την ανεικονική σύγχρονη τέχνη.[6] Η τεχνική που προτιμούσε ήταν η ελαιογραφία, αν και στην αρχή της καριέρας του έκανε λίγες ακουαρέλες.

Ο Κανακάκις παρατηρεί επίμονα τα αντικείμενα και έπειτα τα αποτυπώνει σε σχηματοποιημένες συνθέσεις.[7] Τα αντικείμενα (κεραμικά, μπρίκι, κανάτι) προέρχονται από τα καθημερινά σκεύη που θυμάται από την παιδική του ηλικία στην Κρήτη. Ζωγραφίζει επανειλημμένως τα ίδια, ουδέτερα αντικείμενα και κάθε φορά τους δίνει ποιότητα και μια ιδιαιτερότητα, ώστε να πρόκειται για ένα καινούριο έργο. [8]

Το έργο του

«Δε θυμάμαι να έχω κάνει και να έχω εκθέσει έργο που να μην μπορεί να το δει ο καθένας» Λ.Κ.

Το έργο του Κανακάκι θα μπορούσαμε συμβατικά να διαχωρίσουμε σε τέσσερις διακριτές ομάδες, με γνώμονα τόσο τη χρονολογική σειρά όσο και τη θεματική τους, για λόγους ευκολίας και κατανόησής του.

Α’ ομάδα (1957-1966-67)

Πρόκειται για τα σπουδαστικά του έργα, ενώ προτιμάει κυρίως νεκρές φύσεις και εσωτερικά. Τα θέματά του είναι απλές συνθέσεις, κάποιο οικιακό σκεύος, ή λίγα φρούτα. Το θέμα τοποθετείται συνήθως στο κέντρο της σύνθεσης, με ομοιόμορφο φόντο, κερδίζοντας έτσι όλο το ενδιαφέρον. Τα σχήματά του πάλι απλά η σφαίρα, ή το τετράγωνο, ενώ οι μεγάλες ευθείες  τονίζουν την πλαστικότητα των σχημάτων με τα οποία αποδίδει τα φρούτα ή το κανάτι.

Β’ ομάδα (1967-1973)

Μέσα στην επόμενη δεκαετία (1972-1973) το θέμα του αποκτάει ένα ιδιαίτερο και βαθύ νόημα, έντονα πολιτικοποιημένο από την κατάσταση της χώρας, χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο, ώστε να αποτελεί μανιφέστο. Γενικότερη αναφορά σε γεωμετρικά σχήματα, ενώ το θέμα του συχνά επαναλαμβάνεται με διαφορετική ποιότητα το καθένα, αποτελώντας έτσι διαφορετικό έργο. Το φόντο συνήθως ομοιόμορφο, γκρίζο, χωρίς καμία έξαρση. Μερικά έργα του μάλιστα, στην εποχή της Δικτατορίας φορτίζονται συναισθηματικά με κράνη, παράσημα, στεφάνια, και φυσικά την ελληνική σημαία αποπνέοντας αυτή τη μεταφυσική διάθεση που χειρίζεται ο Κανακάκις.

Γ’ ομάδα (1974~1980)

Από τα μέσα έως το τέλος της δεκαετίας του ‘80 ο Κανακάκις εισάγει μια ρυθμικότητα  και λυρισμό στα έργα του. Είτε με το φλάουτο και το μαντολίνο, ή ακόμη και το ριγωτό μαντήλι με τις πολυποίκιλες πτυχές, που φαίνεται σαν να κρέμεται από τον πίνακα, δηλώνουν μια χαρούμενη και παιγνιώδη διάθεση. Το φόντο αποκτά πιο θερμά κόκκινα χρώματα, τα αντικείμενα γίνονται περισσότερα, ή και ακουμπισμένα στο πλάι, ενώ η λεπτομέρεια στο τραπεζομάντιλο αναδεικνύεται πλαστικά.

Δ’ ομάδα (1979- 1984)

Από το 1979 και εξής ασχολείται με το πορτρέτο και το γυναικείο γυμνό. Επίσης την περίοδο αυτή οι νεκρές φύσεις του ολοκληρώνονται: πλούσιο χρώμα και σχέδιο, καθώς και τα διακοσμημένα κεραμικά (ζωγραφική μέσα στη ζωγραφική). Αρκετά ώριμος πια, ικανός να ελέγχει τα μέσα του, δουλεύει επίμονα αλλά και γαλήνια το θέμα του. Επικρατεί απλούστευση σχημάτων, μεστή χρωματική κλίμακα από γαιώδεις τόνους. Τα έργα σε αυτή τη φάση είναι τρυφερά και συνάμα αυστηρά.

Η ζεστασιά και ρυθμικότητα των αντικειμένων έρχεται σε αντίθεση με την απόσταση και την ψυχρότητα στο γυναικείο βλέμμα και την αμήχανη στάση.

Το συνολικό έργο του Λευτέρη Κανακάκι ανέρχεται σε έναν αριθμό περίπου των 120 πίνακες και σχέδια (γνωστό έως τώρα). Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης έχει συνολικά 51 έργα του Κανακάκι (38 παρουσιάζονται μόνιμα στην έκθεση). Έργα του βρίσκονται επίσης σε μουσεία και πινακοθήκες στην Ελλάδα (Εθνική Πινακοθήκη- Μουσείο Αλ. Σούτζου, Πινακοθήκη Πιερίδη), καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές.

.

Ίλια Μοτάκη