Προχθές αναφέρθηκα για το λαζαρέττο, που ουσιαστικά είναι ο πρόγονος του λοιμοκαθαρτήριου με την στενή ερμηνεία της λέξης.
Κάθε κατακτητής έχει μια θρησκεία. Κάθε κατακτητής στο όνομα της θρησκείας του καλύπτει το όφελος του πλουτισμού του. Κάπως έτσι, ένας αρχαίος ναός κατεδαφίζεται ή τροποποιείται γίνεται ορθόδοξη εκκλησία, μετά καθολική εκκλησία μετά τζαμί . Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι επί ενετοκρατίας στη πόλη μας υπήρχαν περίπου 150 καθολικές εκκλησίες και καμιά ορθόδοξη και ούτε ορθόδοξος επίσκοπος. Γιατί; Διότι Ευρωπαίος σήμαινε καθολικισμός και η κατάκτηση ξεκινούσε και γινόταν με την ευλογία και στο όνομα του Πάπα και όπου πατούσαν έπρεπε να γίνουν οι κατακτημένοι καθολικοί. Αντίθετα οι μουσουλμάνοι είχαν ανεξιθρησκία. Πίστευε όπου θέλεις αλλά πλήρωνε φόρο. Αν θες γίνε μουσουλμάνος και δεν πληρώνεις μία, και παίρνεις και μπόνους μέχρι τέσσερις συζύγους. Ελέγχω όμως τους κατακτημένους μέσω των αρχιερέων τους, διοικητικά και φορολογικά.
Όλοι οι κατακτητές για φανούν καλοί, έκαναν τα λεγόμενα «ευαγή ιδρύματα», την διοίκηση την είχαν οι ιερωμένοι. Τα ιδρύματα αυτά προοριζόταν για φτωχούς, ορφανά αποφυλακισμένους, ασθενείς ταξιδιώτες και λοιπές αδύναμες ομάδες Μη φανταστείτε κανένα ίδρυμα Ωνάση. Ένα κτήριο με μια κουζίνα, τραπεζαρία και μερικά κρεβάτια, όπου εφαρμοζόταν περισσότερο η εκκλησιαστική ιατρική. Υπάρχουν οθωμανικά αποδεικτικά έγγραφα στο Ρέθυμνο, όπου το φαγητό που ελάμβαναν καθημερινά ήταν μόνο 1/ 4 ενός ψωμιού. Η συντήρηση τους γινόταν από τον εκάστοτε διοικητή της πόλης, τον διοικητή της εκάστοτε θρησκείας και δωρεές. Επί Ενετοκρατίας τα ιδρύματα αυτά ονομάζονται «Hospitale» εξ ου και ο διεθνής όρος του νοσοκομείου.
Στο Ρέθυμνο τον 14ο αιώνα ιδρύεται το από τον διοικητή του, ρέκτορα, Edgio Marosini τέτοιο ίδρυμα με ναό και ξενώνα στο όνομα της Αγίας Τριάδας Hospitale di San Trinita, που φιλοξενεί ασθενείς ταξιδιώτες και προσκυνητές. Ο Νενεδάκης το τοποθετεί ανατολικά της πόλης έξω από τα τείχη. Σημαντικό τέτοιο ίδρυμα μέσα στην πόλη του Ρεθύμνου είναι το Hospitale di Pieta, που αποτελεί ίδρυμα απροστάτευτων παιδιών και αναφέρεται σε πολλά έγγραφα του 17ου αιώνα. Έγγραφο αναφέρει ότι εκεί στεγάστηκε το τοπικό λοιμοκαθαρτήριο στα τέλη του 17ου αιώνα. Ο Gerolla το τοποθετεί δυτικά της πόλης εντός των τειχών και υποθέτει ότι ήταν σταθμός απολύμανσης και προληπτικού ελέγχου.
Επί οθωμανοκρατίας τα ιδρύματα αυτά, ονομάζονται «Γκουρεμπά», όταν προσφέρουν νοσοκομειακή περίθαλψη και «Ιμαρέτ», όταν προσφέρουν περίθαλψη σε ορφανά και φαγητό σε φτωχούς. Από το 1866 μετατράπηκαν σε υπολειτουργούντα Δημοτικά Νοσοκομεία «Μπελεντιγέ Χαστανεζί» μέχρι να μεταμορφωθούν στα σημερινά νοσοκομεία. Τα προαναφερόμενα ευαγή ιδρύματα δεν πρέπει να συγχέονται με τα στρατιωτικά νοσοκομεία που ονομάζονται και αυτά Hospitali. Το Ιμαρέτ στο Ρέθυμνο στεγαζόταν στην αίθουσα του Αγίου Φραγκίσκου, όπου σήμερα στεγάζεται τμήμα του Αρχαιολογικού Μουσείου. Το πρώτο Δημοτικό Νοσοκομείο στην γωνία Αρκαδίου και Χατζηγρηγοράκη.
Στο Ρέθυμνο το πρώτο νοσοκομείο για πολίτες με την έννοια του νοσοκομείου με επιστήμονες γιατρούς και ιατροφαρμακευτικό υλικό, κτίστηκε και εξοπλίστηκε από τους Ρώσους επί αυτονομίας της Κρήτης και εγκαινιάσθηκε 6η Μαρτίου 1899. Το κτήριο είχε ειδικό τμήμα αφροδισίων νοσημάτων εξ αιτίας της έξαρσης τους λόγω στρατευμάτων και πολλών πορνών. Το κτήριο του σώζεται μέχρι σήμερα στη σχολή Αστυνομίας.
Όλα αυτά ευαγή ιδρύματα σε περίπτωση πανδημίας άδειαζαν και γινόταν μέρη όπου πήγαιναν τους πρώτους ντόπιους νοσούντες, μια και διέθεταν χώρο, κρεβάτια, κουζίνες που μετατρεπόταν σε πρόχειρους κλιβάνους, ως και πρακτικά απολυμαντικά, κατά βάση το ξύδι. Επίσης γιατί ήταν εύκολο να απομονωθούν και να φρουρηθούν οι παθόντες.
Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί ερευνητές μπερδεύονται. Τη μια βρίσκουν τα κτήρια αυτά ως ευαγή ιδρύματα και την άλλη ως λοιμοκαθαρτήρια και τα μπερδεύουν με το Λαζαρέττο που ουσιαστικά είναι λοιμοκαθαρτήριο που συνήθως βρισκόταν στο λιμάνι ή στην είσοδο της πόλης και απευθύνεται στον έλεγχο των ταξιδιωτών, που έρχονται στην πόλη από περιοχή που έχει πληγεί από πανδημία.
5/4/2020
Χαρίδημος Παπαδάκης – Νταραμανελίτης
(σημ. το παραπάνω κείμενο ανιχνεύθηκε στο Facebook και το αναδημοσιεύσαμε για να μην μείνει «περιορισμένο» εκεί)
