του Μανώλη Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη
metotoufekikaitilyra.wordpress.com
«Αγαπητέ συγγενή Μανώλη…», η μόνιμη προσφώνηση στην αλληλογραφία που είχαμε για χρόνια. Αλληλογραφία μονής κατεύθυνσης βέβαια, ο Κανάκης είχε πολλά να γράψει, πολλά να μοιραστεί, μπορούσα εγώ να του στέλνω υλικό της ποιότητας και της κατασταλαγμένης εμπειρίας που είχαν τα δικά του γραφτά;
Με χαρά λοιπόν, για χρόνια ολόκληρα, λάβαινα τα κείμενά του που δημοσίευε στην εφημερίδα «Τα Σφακιά». Και κάθε γραφή του ήταν ένα σχολείο, μια πηγή γνώσης και κατανόησης παραδόσεων, εθίμων, τρόπων, συμπεριφορών. Μια πόρτα που άνοιγε και φανέρωνε έναν κόσμο παλιό, αυθεντικό, πολυμήχανο, γλεντιστή, αξιοπρεπή, πλούσιο σε αξίες και με δίψα για ζωή. Κόσμο που δεν είχε τίποτα για δεδομένο, ούτε την επιβίωση ούτε την ελευθερία του, που έπρεπε να αγωνιστεί για να κερδίσει το παραμικρό, κόσμο τον απόηχο του οποίου προλάβαμε και χάρη στον Κανάκη, αλλά τη διάθεση να τον ακούσομε δεν είχαμε όλοι, εστιασμένοι σε ένα κυνήγι επιφανειακών στόχων και κατανάλωσης.
Ο Κανάκης είναι ο λαογράφος της Σφακιανής επαρχίας, ο άνθρωπος που έζησε τις περισσότερες, αν όχι όλες, εκφάνσεις της δραστηριότητάς της, σε μια «προβιομηχανική» ακόμα εποχή, από τη βοσκική μέχρι διάφορες τέχνες. Και παράλληλα γραμματέας στο Ασφέντου, το χωριό του, συνιδρυτής και για χρόνια πρόεδρος του Συνεταιρισμού του Ασφέντου, και αντιστασιακός, όταν η πατρίδα τον χρειάστηκε.
Τη γνώση τη δίδει η εμπειρία, η ζωή, όχι τα πτυχία. Ο Κανάκης είναι η προσωποποίηση της φράσης αυτής, καθώς είχε γνήσιο ενδιαφέρον με ό,τι καταπιανόταν. Πέρα από τις βιοποριστικές του ασχολίες, πολυγραφότατος συγγραφέας με βιβλία γύρω από την καθημερινή ζωή, λαογραφία και παράδοση στα Σφακιά, μαντιναδολόγος, τραγουδιστής, γνώστης των ιστορικών γεγονότων με θαρραλέα άποψη που δεν έκανε εκπτώσεις στην ειλικρίνεια και το δίκιο, αυτοδίδακτος ζωγράφος… Δε αρκεί ο χώρος ενός άρθρου να χωρέσει τα ταλέντα και τα χαρίσματα του έφηβου αυτού, που έμεινε τέτοιος μέχρι τα 97 του χρόνια.
Σφακιανός γνήσιος, με τα χαρακτηριστικά των παλιών μας, διακριτικός, σεμνός, δίχως να προβάλλει την αυθεντία του, δεν το χρειαζόταν άλλωστε, αυτή φαινόταν από την αρχή. Πάντοτε μιλούσε στο συνομιλητή του σαν ίσος προς ίσο, σα να μπορούσε κι ο Κανάκης να μάθει από αυτόν, με γλυκύτητα και νηφαλιότητα. Αλλά ο δάσκαλος είναι εκείνος, και γνώστης και με διάθεση να μοιραστεί όσα γνωρίζει. Και αυτό το έκαμε με κάθε τρόπο: Πολλά βιβλία, περισσότερα άρθρα, διαλέξεις, συμμετοχές σε συνέδρια, εκδηλώσεις, αλλά και κουβέντες σε καφενεία, στο σπίτι, σε βεγγέρες κι επισκέψεις, σε καλέσματα. Ο Κανάκης μιλούσε και η παρέα κρεμόταν από τα χείλη του, αποστήθιζε τα λεγόμενά του, τα έκανε κτήμα της, εφόδια για του καθενός τη συγκρότηση, γνώση. Ακόμα κι αν κάποιος δεν ενδιαφερόταν εκείνη τη στιγμή, αυτά κάθιζαν σα σπόρος μέσα του κι ανασύρονταν όταν ωρίμαζαν οι περιστάσεις.
Τη φιλομάθεια και την κριτική σκέψη του, τη κληροδότησε στα κοπέλια του. Και μαζί και τη στάση ζωής του, περήφανη και χαμηλών τόνων, αντάξια ενός Σφακιανού. Ευτύχησε να δει εγγόνια και να τον αναστήσει ένας ακόμα Κανάκης, μικρός ακόμα ώστε να προλάβει να πάρει όσα ο παππούς του θα του έδιδε. Αλλά η αίσθηση και η αύρα του θα είναι πάντα δίπλα στους αγαπημένους του, να τους συντροφεύει, να τους νουθετεί, να τους δίνει το παράδειγμα κάθε στιγμή. Γιατί η συνέχεια υπάρχει πέρα από τη φθορά της ύλης, αρκεί να το θέλουν αυτοί που μένουν πίσω.
Ο Κανάκης Γερωνυμάκης συνεχίζει σε μιαν άλλη διάσταση την πορεία του. Έχει ήδη βρει τους παλιούς του φίλους, τελευταίος αυτός από μια παρέα Σφακιανών που μας άφησαν πολύτιμο υλικό για την επαρχία· μαζί του κλείνει ένας κύκλος, στο χέρι των επόμενων είναι να ακούσουν τα λόγια του, να νοιώσουν το παράδειγμα που και σιωπηλός έδιδε. Καλό ταξίδι αγαπητέ συγγενή (και σύντεκνε πια) Κανάκη, με καλό να ξανασμίξομε…
