του Μανώλη Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη metotoufekikaitilyra.wordpress.com
Έχομε συνηθίσει, όταν μιλούμε για αποικιοκρατία, να τη συνδέομε με τη Δυτική ιμπεριαλιστική εξάπλωση, την οποία βίωσε στο πετσί του ένα μεγάλο μέρος του κόσμου από το Μεσαίωνα και πέρα. Κι αυτό είναι σωστό. Απέναντι στη Δυτική αποικιοκρατία ασκήθηκε έντονη κριτική από ελεύθερα σκεπτόμενες δυνάμεις της Δύσης, ενώ κινήματα όπως ο Μάης του 68 ήταν εξόχως καταγγελτικά αυτής. Αντίστοιχα κι εδώ, υπήρξε ένα κίνημα καταγγελίας της Δύσης ως αποικιοκρατικής δύναμης.
Το εδώ κίνημα, κατά τη συνήθη τακτική του, υιοθέτησε την προσέγγιση της Δυτικής κριτικής μεταφέροντάς την αυτούσια και αναπαράγοντάς την αυτολεξεί. Στηλίτευσε λοιπόν τη στάση δυτικών κρατών όπως της Βρετανίας, τη Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Πορτογαλίας, της Γερμανίας απέναντι στις χώρες της Ασίας, της Αμερικής, της Ωκεανίας και της Αφρικής. Παρέλειψε να δει όμως και να ασκήσει κριτική στην πρώτη έκφραση της αποικιοκρατίας, τη Λατινική κατάκτηση των ελληνικών περιοχών κατά τη διάρκεια της τέταρτης σταυροφορίας και μετά. Τότε, οι Δυτικοί με τα τότε κράτη τους, διαμέλισαν το Βυζαντινό χώρο και επέβαλαν την πρώτη αποικιοκρατία στις ελληνικές περιοχές, απομυζώντας τον πλούτο τους, ακριβώς όπως λίγους αιώνες μετά έκαμαν και στην Αμερική, τις Ινδίες και την Αφρική. Από εκεί, από αυτή την πρώτη αποικιοκρατία, άντλησαν και σημαντικά κεφάλαια που τους επέτρεψαν να συνεχίσουν προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Όμως την αποικιοκρατική διάσταση των φραγκικών κατακτήσεων στον ελληνικό χώρο ούτε οι Δυτικοί αναγνωρίζουν ούτε εμείς αναδεικνύομε το ότι είμασταν οι πρώτοι που υπέστησαν την αποικιοκρατική λαίλαπα. Η μονοπωλιακή εκμετάλλευση της μαστίχας από τη γενοβέζικη εταιρεία της ΜΑΟΝΑΣ στη Χίο και η εκμετάλλευση του ζαχαροκάλαμου στην Κύπρο πολύ πριν την αντίστοιχη της Καραϊβικής, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας κατάστασης που παρέβλεπε συνολικά ο Δυτικός κόσμος, των αποικιοκρατούμενων Ελλήνων συμπεριλαμβανομένων, και την οποία ανέδειξε πρόσφατα σχετικά ο Γ. Καραμπελιάςστο βιβλίο του «1204».
Το σημείο αυτό είναι κομβικό, καθώς έτσι αυξάνει το χρονικό βάθος της εκδήλωσης του ιμπεριαλισμού της Δύσης, ενώ και ο Ελληνισμός συμπεριλαμβάνεται στους αποικιοκρατούμενους λαούς. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα, γιατί μια εκφραζόμενη κριτική στη Δύση κάνει το λάθος να αντιμετωπίζει τον Ελληνισμό ως αποικιοκρατική δύναμη.
Παράλληλα, η κριτική στην αποικιοκρατία και το ρατσισμό, ενώ ορθά ασκείται στις χώρες της Δύσης, οφείλει να συμπεριλάβει και άλλες δυνάμεις που υπήρξαν αποικιοκρατικές. Η λειτουργία της Ισλαμικής εξάπλωσης, είτε στην Αραβική είτε στην Τουρκική εκδοχή της, συνιστά μιαν ακόμα μορφή αποικιοκρατίας, η οποία συνδυαζόταν με έναν ξεκάθαρο φυλετικό ρατσισμό, καθώς το, λευκό στην περίπτωση αυτή, χρώμα του δέρματος, καθόριζε ποιοί θα αρπάζονταν σκλάβοι κατά τις επιδρομές τους, στεριανές ή θαλασσινές. Την κατάσταση αυτή την έχει θρηνήσει το δημοτικό μας τραγούδι, διαχρονική και υπεράνω πάσης υποψίας πηγή ιστορικών καταγραφών:
Ήλιε που βγαίνεις το πρωί και βασιλεύγεις βράδυ
σ’ ούλο τον κόσμο ανάτειλε σ’ ούλο τον κόσμο δώσε
στω Μπαρμπαρέζω τσι αυλές ήλιε μην ανατείλεις
κι αν ανατείλεις ήλιε μου να γοργοβασιλέψεις
για θα γραθούν οι αχτίδες σου που τω σκλαβών τα δάκρυα
γιατ’ έχει σκλάβους Χρισθιανούς
Τη βιαιότητα των επιδρομών και το τραύμα που επέφεραν στις ψυχές των θυμάτων τους, περιγράφει ένα ακόμα τραγούδι:
Κάτω στην Αξιά κάτω στην Αλιτζέρη
σέρνει ο Τάρταρης εννι’ αδελφούς δεμένους -τσι καυμένους
κι έχει αλλους εννιά στην άλυσο πλεμένους -τσι καυμένους
κι η μανούλα τους τζαγκουρνομαδισμένη -η καυμένη
σκύλε Τάρταρη χάροντα των παιδιών μου
πάρε κι αφησ’ μου από τα’ εννιά τον ένα -σκιας τον ένα
Οι εικόνες που παραστατικά βγαίνουν είναι εικόνες πλήρους απαξίωσης της ζωής του σκλάβου Έλληνα, και οι συνθήκες τόσο ακραίες που να αναγκάζουν την ίδια τη μάνα να παρακαλεί να της πάρει τα παιδιά αρκεί να της αφήσει ένα μόνο, να διαλέξει πρακτικά παιδί!
Τη διάσταση αυτή της αποικιοκρατίας, αγνοεί ο σημερινός δημόσιος διάλογος περί δικαιωμάτων και αποαποικιοποίησης, στιγματισμένος από τη σφραγίδα της πολιτικής ορθότητας και της κουλτούρας της αφύπνισης/ακύρωσης. Εδώ τα βέλη στρέφονται επιλεκτικά κατά του Δυτικού αποικιοκρατικού παραδείγματος, ενώ το αντίστοιχο μουσουλμανικό αφήνεται στο απυρόβλητο, τόσο ως προς το αποικιοκρατικό όσο και ως προς το ρατσιστικό του σκέλος, ενώ δε σχολιάζεται καθόλου η υποβάθμιση της γυναίκας στις κοινωνίες αυτές.
Η Δύση οφείλει να συζητήσει τα προβλήματά της, με κυρίαρχο την ηθική παρακμή και τον ατομιστικό ναρκισσισμό, και οφείλει συγχρόνως, και η Δύση και η ανθρωπότητα γενικά, να είναι κριτική απέναντι σε οποιαδήποτε διαχρονικά και οπουδήποτε τοπικά αποικιοκρατική ρατσιστική, πατριαρχική συμπεριφορά. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αρθρωθεί ένας λόγος αντιστασιακός, που θα αγκαλιάζει όλο τον κόσμο και που δε θα αγωνίζεται επιλεκτικά για κάποιους, αλλά για όλους τους καταπιεσμένους.
