Ο πρώτος χριστιανός γιατρός, ο άγιος απόστολος και ευαγγελιστής Λουκάς, είναι ένας άγιος που γιορτάζεται με ιδιαίτερη αγάπη από τους ευσεβείς Ρεθεμνιώτες στις 18 Οκτωβρίου. Ο άγιος – όπως είπαμε – ήταν γιατρός στο επάγγελμα, φίλος και συνεργάτης του αποστόλου Παύλου. Πιθανώς ήταν ένας από τους εβδομήντα αποστόλους του Κυρίου, τους οποίους μόνον αυτός αναφέρει, και ίσως ταυτίζεται με τον ένα από τους δύο μαθητές που συνάντησαν τον αναστάντα Ιησού στο δρόμο προς Εμμαούς, επεισόδιο που επίσης καταγράφει λεπτομερώς μόνον ο ευαγγελιστής Λουκάς.
Είναι ο συγγραφέας δύο από τα ωραιότερα και πιο συναρπαστικά βιβλία της Αγίας Γραφής, του κατά Λουκάν ευαγγελίου και των Πράξεων των Αποστόλων (που αφηγούνται στις περιπέτειες των πρώτων χριστιανών). Στο ευαγγέλιό του διασώζει πολλά στοιχεία για τη γέννηση και τα παιδικά χρόνια του Ιησού Χριστού, καθώς και τις εμφανίσεις Του μετά την ανάσταση και τη ανάληψή Του, ενώ είναι ο μόνος ευαγγελιστής που αναφέρεται στον ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στη γέννηση του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Κατά την αρχαία παράδοση της Εκκλησίας, είναι ο πρώτος που ζωγράφισε τη Θεοτόκο και η αγία μορφή της έχει φτάσει ώς εμάς από αρχαίες προσωπογραφίες της, που ζωγράφισε ο ευαγγελιστής Λουκάς. Μάλιστα, κατά την παράδοση, κάποιες ιστορικές και θαυματουργές εικόνες της Θεοτόκου που σώζονται ώς τις μέρες μας, είναι έργα του ευαγγελιστή Λουκά.
Στην ιερά Μητρόπολή μας, η μνήμη του εορτάζεται στο παρεκκλήσι του στο χώρο του Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνου, ένα πνευματικό κέντρο της πόλης μας, που οικοδομήθηκε γύρω στο 1980 με πρωτοβουλία του π. Ιωάννη Πίτερη (ενός σπουδαίου ιερέα της παλιάς γενιάς, που ξεχώρισε – όπως και άλλοι – για το πνευματικό και το κοινωνικό έργο του) και τη συνδρομή του πιστού λαού. Ακόμη και σήμερα στο ναό αυτό συγκεντρώνονται άνθρωποι που εκφράζουν όχι μόνο τη βαθιά πίστη, αλλά και την πανανθρώπινη χριστιανική αγάπη που είχε και έχει ο λαός μας στις καλύτερες στιγμές του.
Στο ναό του αγίου Λουκά τελείται η θεία λειτουργία κάθε Σάββατο πρωί, καθώς επίσης κάθε Τρίτη στις 5:00 μ.μ. η Παράκληση της Παναγίας και την πρώτη Πέμπτη κάθε μήνα, στις 5:00 μ.μ., το μυστήριο του Ιερού Ευχελαίου.
Σήμερα εφημέριος του ναού είναι ο π. Εμμανουήλ Καμαρίτης, ιερέας της ενορίας των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του Ρεθύμνου, ο οποίος προσπαθεί με αγάπη και διακριτικότητα να ενισχύσει πνευματικά όλους τους συνανθρώπους μας που κινούνται εντός του Νοσοκομείου μας, είτε ως ιατροί και γενικά εργαζόμενοι, είτε ως ασθενείς και συγγενείς ασθενών…
Αυτή την περίοδο ο ναός αγιογραφείται από τον αγιογράφο Αντώνη Λίτινα και ο άγιος Λουκάς έχει απεικονιστεί ως γιατρός (με λευκά ρούχα και μια τσάντα με ιατρικά εργαλεία), με βάση μια σπάνια αγιογραφία του 7ου αιώνα από τις κατακόμβες της Ρώμης (κατακόμβη Commodilla), την οποία δημοσιεύουμε.
Η μνήμη του αγίου Λουκά επίσης πανηγυρίζεται στους ναούς του στου Γάλλου και στο Ρουσσοσπίτι, όπου το ιστορικό εξωκλήσι του αποτελεί κατάλοιπο παλαιάς μονής (μοναστηριού).
Ο ναός του αγίου Λουκά στου Γάλλου είναι κοιμητηριακός ναός του 1920. Ο άγιος Λουκάς θεωρείται πολιούχος του χωριού. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 (εναντίον του Άξονα), οι στρατιώτες από το Γάλλο, πριν αναχωρήσουν για το μέτωπο, προσευχήθηκαν στον άγιο Λουκά να τους προστατεύσει και να τους βοηθήσει να επιστρέψουν στο χωριό υγιείς, όπως και έγινε. Έτσι, του αφιέρωσαν ασημένια επιγραφή, που τον ευχαριστεί και αναφέρει το γεγονός. Η επιγραφή αυτή βρίσκεται στην εικόνα του αγίου, στο προσκυνητάρι.
Πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι μία μέρα πριν τον άγιο Λουκά (στις 17 Οκτωβρίου) γιορτάζουν πέντε άλλοι άγιοι γιατροί, οι άγιοι Κοσμάς, Δαμιανός, Λεόντιος, Άνθιμος και Ευπρέπιος, που ήταν αδέρφια μεταξύ τους, Άραβες, Ανάργυροι, δηλαδή γιατροί που δεν έπαιρναν αργύρια (χρήματα) από τους ασθενείς. Έζησαν στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. (γύρω στο 300 μ.Χ.) και συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και σταυρώθηκαν από τους Ρωμαίους την εποχή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού.Οι Άραβες αυτοί χριστιανοί άγιοι γιατροί εορτάζονταν ιδιαίτερα στο Βυζάντιο και είναι ένα από τα τρία ζεύγη των αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, με συνώνυμους τους αγίους με τα όμοια ονόματα που έζησαν στη Ρώμη (1 Ιουλίου, 3ος αιώνας μ.Χ.) και εκείνους που έζησαν στη Μικρά Ασία (1 Νοεμβρίου). Εδώ βέβαια έχουμε πέντε αδελφούς, που μόνον οι δύο έχουν αυτά τα ονόματα.
Η παρουσία όλων αυτών των αγίων γιατρών στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας (και πολλών άλλων, όπως οι άγιοι Κύρος και Ιωάννης, οι αγίες γιάτρισσες Ερμιόνη, Ζηναΐδα και Φιλονίλλα – όλες του 1ου αιώνα μ.Χ.! – κ.ά.) ασφαλώς έχει πολλά να πει για την αυθεντική στάση του χριστιανισμού απέναντι στην ιατρική και στην επιστήμη γενικότερα, αλλά και πολλά μηνύματα να προσφέρει για την ηθικά σωστή συμπεριφορά των γιατρών (διαχρονικά και στην εποχή μας) προς τους ασθενείς τους. Ο 20ός αιώνας βέβαια έδωσε άλλον ένα μεγάλο άγιο γιατρό, τον άγιο Λουκά της Κριμαίας (υπάρχει σύγχρονο πανέμορφο εξωκλήσι του στο Ρουσσοσπίτι), που γιορτάζει στις 11 Ιουνίου και όλη η ζωή του ήταν μια προσφορά αγάπης στο συνάνθρωπο, συχνά μάλιστα υπό συνθήκες διωγμού και εξορίας.
Ναός του αγίου ευαγγελιστή Λουκά βρίσκεται και στο χώρο του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου στο Ηράκλειο.
Θεόδ. Ι. Ρηγινιώτης
