Ο Πέτρος Αρκαδιώτης γεννήθηκε στα Χάρκια Ρεθύμνου, πιθανότατα στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα [1]. Υπήρξε ενεργό μέλος της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη και συμμετείχε σε πολλές μάχες κατά των Οθωμανών.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Εμμανουήλ Βυβιλάκη, ο Αρκαδιώτης δεν ήταν μόνο αγωνιστής, αλλά και πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τα γεγονότα της Κρητικής Επανάστασης. Στο βιβλίο του Νέα Ιστορία της Κρήτης (ΕΚΙΜ, Ηράκλειο 2022), ο Βυβιλάκης τον καταγράφει ως έναν από τους οπλαρχηγούς που έδρασαν κυρίως στο Ρέθυμνο.
Ο Πέτρος Αρκαδιώτης αναφέρει λεπτομέρειες για τη νικηφόρα μάχη του 1822, όπου οι επαναστάτες του Αντώνη Μελιδώνη (Δάνδολος) νίκησαν τους Οθωμανούς στρατηγούς Αγριολίδη (γενίτσαρο της Μεσαράς) και Αλή Ρεϊζάκη. Επίσης, μιλά για την ανακατάληψη του Αρκαδίου από τους επαναστάτες μετά από προσωρινή κατάληψη από τους Οθωμανούς.
Ο Πέτρος Αρκαδιώτης αναφέρεται από τον Εμμανουήλ Βυβιλάκη ως ένας εκ των οπλαρχηγών που συμμετείχαν σε μάχες στα Ανώγεια και στο Μαλεβίζι, στο Γερακάρι και στον Κισσό Αγίου Βασιλείου, όπου καταδίωξαν τους Τούρκους μέχρι το Τυμπάκι!
Η προσφυγιά στην ελεύθερη Ελλάδα
Η Κρητική Επανάσταση (1821-1830) δεν κατάφερε να εντάξει την Κρήτη στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος, παρά τις επιτυχίες των επαναστατών. Μετά το 1830, πολλοί αγωνιστές, μη μπορώντας να παραμείνουν στο νησί, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα ως πρόσφυγες.
Ο Πέτρος Αρκαδιώτης ήταν ανάμεσά τους. Μαζί με άλλους Κρητικούς, βρέθηκε στη Νάξο, όπου έζησε μέχρι το 1834. Εκεί καταγράφεται και ο Ιωσήφ Αρκαδιώτης, για τον οποίο δεν είναι σαφές αν ήταν πατέρας, αδερφός ή άλλος συγγενής του [2].
Το 1834, εγκαταστάθηκε στη νεοσύστατη πόλη Μίνωα (σημερινό Τολό Αργολίδας) μαζί με εκατοντάδες άλλους Κρητικούς αγωνιστές. Στο Μερζέ (ή Εξώστη) Αργολίδας, καταγράφεται ως ιδιοκτήτης κατοικίας [3].
(Αξιοσημείωτο είναι ότι αργότερα, ιδιοκτήτης του σπιτιού του γίνεται ο Αναγνώστης Δασκαλάκης. Ο σύζυγος της κόρης του, Χαρίκλειας, ονομαζόταν Μιχαήλ (Αναγνώστης) Δασκαλάκης, χωρίς να είναι σαφές αν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.)
Η κόρη του, Χαρίκλεια Δασκαλάκη, γνωστή και ως Δασκαλοχαρίκλεια, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στο Ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου το 1866.
Ο ιστορικός ερευνητής Γιώργης Εκκεκάκης (Ρεθεμνιώτες, 2007) αναφέρει ότι γεννήθηκε στο Τολό, όμως οι χρονολογίες δεν συμφωνούν, καθώς, σύμφωνα με άλλες πηγές, το 1866 ήταν περίπου 50 ετών.
Η ένταξη στη Βασιλική Φάλαγγα
Το 1835, ο Πέτρος Αρκαδιώτης εντάχθηκε στη Βασιλική Φάλαγγα, ένα στρατιωτικό σώμα που δημιουργήθηκε για τους βετεράνους αγωνιστές της Επανάστασης, οι οποίοι δεν μπορούσαν να καταταγούν στον τακτικό στρατό [4].
Η Φάλαγγα, που ιδρύθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1835, είχε και στρατιωτικά καθήκοντα, αλλά στην πράξη λειτούργησε ως ένας τιμητικός θεσμός και μια οικονομική στήριξη για τους βετεράνους χωρίς άλλα εισοδήματα.
Στη Βασιλική Φάλαγγα, ο Πέτρος Αρκαδιώτης προήχθη σε Υπολοχαγό, με τον χαρακτήρα Λοχαγού.
Ο Αρκαδιώτης αργότερα επέστρεψε στην Κρήτη, όπου συνέχισε τη δράση του. Σύμφωνα με διάφορες πηγές, σκοτώθηκε το 1858 στη διάρκεια του “Κινήματος του Μαυρογένη”, ενός από τα ένοπλα κινήματα των Κρητικών εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας. [5]
Δυστυχώς, οι ιστορικές πηγές για τον Πέτρο Αρκαδιώτη είναι ελάχιστες και αποσπασματικές. Παρότι υπήρξε σημαντική μορφή του Κρητικού Αγώνα, δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αξίζει. Η έρευνα για τη ζωή και τη δράση του συνεχίζεται, με στόχο να αναδειχθεί η προσφορά του στην Επανάσταση και στην ιστορία της Κρήτης
Κώστας Βασιλάκης
[Ευχαριστώ την κα Ιωάννα Σφακιανακη για τη βοήθεια της,
τον Χαράλαμπο Αγγελάκη και τον αείμνηστο (παλιό καθηγητή μου) Γιώργο Εκκεκάκη]
[1] Γιώργος Εκκεκάκης, «Ρεθεμνιώτες, Α’ Τόμος», Ρέθυμνο 2007
[2] https://orinosaxotis.blogspot.com/2014/11/normal-0-false-false-false-el-x-none-x.html
[3] Μαρίας Παπαδάκη – Τζαβαρα, Οικισμοί κρητών προσφύγων στο Ελληνικό Βασίλειο. Η περίπτωση της Μινώας (Τολό) 1833-1848, ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ Ι’ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΡΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ, Χανιά 2006
[4] https://www.facebook.com/groups/3122240751366446/permalink/3169344439989410 και https://www.nostimonimar-online.com/2022/03/1821_23.html
[5] https://www.nostimonimar-online.com/2022/03/1821_23.html
