Εντυπωσιακή ήταν η εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Σύλλογο φίλων του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνου, με θέμα τις αρματωσιές και τα γιατροσόφια των Κρητών κατά την διάρκεια των επαναστάσεων της περιόδου 1821 – 1826.
Όλοι έχουμε ακούσει για τις Κρητικές επαναστάσεις, ηρωικές ιστορίες καταγεγραμμένες και τεκμηριωμένες. Μεγάλους αγωνιστές της εποχής, μερικούς από αυτούς τους βλέπουμε σε πορτρέτα με τις αρματωσιές τους, δηλαδή τις πιστόλες το γιαταγάνι, το Κρητικό μαχαίρι και μερικές φορές να κρατάνε ένα τουφέκι. Στην εποχή μας, τη σύγχρονη εποχή, λίγοι μπορούν να φανταστούν τον τρόπο του μάχεσθαι τις τακτικές και τις αντιξοότητες που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι εκείνα τα χρόνια, 150-250 χρόνια πριν. Με την επέτειο της ανατίναξης της μονής Αρκαδίου, πραγματοποιήθηκε στο χώρο του ιστορικού λαογραφικού μουσείου Ρεθύμνου, μια εκδήλωση σχετιζόμενη με τη μικροιστορία, τον οπλισμό, τα εφόδια και τα γιατροσόφια της εποχής εκείνης.
Εισηγητές της εκδήλωσης ήταν οι: Θεόδωρος Κοτσάκης και Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλόπουλος, μέλη του Εθνολογικού μουσείου Πατρών και του σκοπευτικού συλλόγου παραδοσιακών όπλων Πατρών και οι ιστορικοί ερευνητές Ευτύχης Τζιρτζιλάκης και Δημήτρης Σκαρτσιλάκης, μέλη των φίλων του Ι.Λ.Μ.Ρεθύμνου.
Την εισήγηση άνοιξε ο Θεόδωρος Κοτσάκης, αναλύοντας τους διάφορους τύπους όπλων της εποχής, το καριοφίλι , το σισανέ την πάλα, το επίφοβο κυρτό σπαθί με μεγάλη επιφάνια κόψης, το γιαταγάνι με την κυρτή προς τα κάτω λεπίδα και τις πιστόλες με τσακμακόπετρα οι οποίες ήταν συνήθως ζευγάρι, καθώς και οι μπαλάσκες, δηλαδή τις θήκες που έμπαιναν τα φυσέκια που ετοίμαζε ο πολεμιστής. Όλα αυτά αφού παρουσιάστηκαν, προσαρμόστηκαν επάνω σε έναν εθελοντή, που φορώντας μια χειροποίητη φορεσιά (πιστό αντίγραφο εποχής), έδωσε μια ολοζώντανη εικόνα του πως ήταν ο στεριανός πολεμιστής του 1821. Σημειωτέον ότι στις κρητικές επαναστάσεις πολέμησαν πολλοί εθελοντές από την Ηπειρωτική Ελλάδα!
Κατόπιν ο Δημήτρης Σκαρτσιλάκης, παρουσίασε τα Ευρωπαικά-Δυτικά όπλα, ξεκινώντας από τα τέλη του 18ου αιώνα με όπλα των Ναπολεόντιων πολέμων που χρησιμοποιήθηκαν στον Ελληνικό χώρο έως τα πιο εξελιγμένα εμπροσθογεμή με καψούλι, Αμερικάνικης και Αγγλικής προέλευσης που έφτασαν στη Κρήτη υπό τη μορφή βοήθειας από Εθνικούς ευεργέτες, όπως ο Δημήτριος Μπερναρδάκης και Θεόδωρος Ροδοκανάκης, το 1866. Πολλά από αυτά πρωτοχρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλες συρράξεις, όπως ο Αμερικάνικος εμφύλιος ο Κριμαϊκός πόλεμος και η επανάσταση στην Ινδία. Κατόπιν βρήκαν το δρόμο τους για την Κρητική επανάσταση του 1866.
Στη συνέχεια, ο Ευτύχης Τζιρτζιλάκης έκανε μια περιεκτική παρουσίαση των όπλων που κατασκευάζονταν στην Κρήτη, από τα πιο απλά ξύλινα όπλα έως τη Λαζαρίνα, το Κρητικό εμπροσθογεμές τουφέκι. Έτσι ο επισκέπτης άκουσε για τα πρωτόγονα αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματικά ξύλινα σπαθοράβδια (η σπαθόβεργες), ξύλινα σπαθιά με Βυζαντινές καταβολές, τις χουρχούδες, ξύλινα ρόπαλα, πλην όμως άκρως φονικά, το περίφημο Κρητικό μαχαίρι και γιαταγάνι, την Κρητική πιστόλα με το χαρακτηριστικό της μήκος, αλλά και το ιδιαίτερα μακρύ τουφέκι τη Λαζαρίνα. Το κοινό είχε την ευκαιρία να ακούσει και να κατανοήσει πως οι οπλισμένοι αρχικά με ξύλινα όπλα, Κρητικοί, κατάφερναν να αποκτήσουν πολύτιμα όπλα λάφυρα και μετά να τα χρησιμοποιήσουν εναντίων των Τούρκων.
Τα χρειώδη του πολεμιστή και η ιατρική της εποχής, αναλύθηκαν εκτενώς από τον Τριαντάφυλλο τριανταφυλλόπουλο, που ανέπτυξε όλα αυτά τα αντικείμενα τα οποία ήταν εξίσου σημαντικά με τον οπλισμό αλλά είναι φθαρτά και δεν «φαίνονται». Ξεκινώντας από τα είδη βολίδων για τα εμπροσθογεμή, τα τραύματα που προκαλούσαν, την κατασκευή χάρτινων φυσιγγίων της εποχής, το τσακμάκι και άλλα είδη διαβίωσης (τσαγκαρευτικά κτλπ.) του πολεμιστή που ήταν απαραίτητα για την επιβίωση στο βουνό. Η αποκατάσταση των τραυμάτων της μάχης και των ασθενειών, ένα άλλο κεφάλαιο σημαντικό. Η επιβίωση μετά από ένα βαθύ κόψιμο σπαθιού η μια σφαίρα που τσάκιζε κόκκαλα και προκαλούσε μόλυνση, συνήθως δεν ήταν εφικτή και μάλιστα ο τραυματίας είχε πολύ επώδυνο θάνατο. Σε περίπτωση δε, που οι πληγές γιατρεύονταν αυτό ίσως έπαιρνε βδομάδες η και μήνες!
Από τις ιστορικές πληροφορίες που συνόδευαν τις εισηγήσεις των ομιλητών, ο θεατής ένιωθε ότι βρίσκονταν στο κέντρο της μάχης, μπορούσε να φανταστεί τον καπνό και τη μυρωδιά που γέμιζαν τα μικρά κελιά των αμυνομένων του Αρκαδίου και τη δυσκολία χρήσης των όπλων με τσακμακόπετρα, σε υγρό περιβάλλον, τη δυσκολία της σκόπευσης αλλά και της αναπνοής καθαρού αέρα, την ανωτερότητα των Ευρωπαικών όπλων και τακτικών του Αιγυπτιακού στρατού, δηλαδή όπλα που η πυροδότηση τους γινόταν με καψύλλιο, αδιάβροχα, σε αντίθεση με τα παλαιότερα που είχαν οι επαναστάτες με το πρωτόγονο σύστημα ανάφλεξης με τσακμακόπετρα. Ο φρικτός ήχος των σπαθιών που τσακίζουν κόκκαλα είναι κάτι το οποίο δε μπορούμε να αντιληφθούμε σήμερα, όμως με τις γλαφυρές περιγραφές των εισηγητών, ήρθαμε αρκετά κοντά….
“Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους Ανθρώπους που δε φαίνονται, δηλαδή την Πρόεδρο του μουσείου Κυρία Φαλή Βογιατζάκη τους επιμελητές, Αναστασία και Γρηγόρη Πλατύρραχο και τον ερευνητή συγγραφέα και συλλέκτη Βασίλειο Δέγλερη για την παραχώρηση οπλισμού της ιδιωτικής του συλλογής”, αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο Σύλλογος.
