[διαβάστε εδώ το 1ο μέρος του άρθρου]
Στόχοι
Η ανάπτυξη του Τουρισμού πρέπει, μέσω των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων, να ωφελήσει ολόκληρη την κοινότητα και να συμβάλει στην αύξηση της ποιότητας ζωής των ίδιων των κατοίκων. Δε λογίζεται να αναπτύσσεται η ποιότητα ροής ταξιδιωτών και το ευ ζην τους στον προορισμό χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν οι ίδιοι κάτοικοι.
- Στόχος 1 Βελτιστοποίηση της οικονομικής ωφέλειας από τον τουρισμό με τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
- Στόχος 2 Ανάπτυξη του τουρισμού με στόχο τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η ανάπτυξη του Τουρισμού πρέπει να συμβάλλει στην διατήρηση της ποικιλομορφίας του φυσικού μας περιβάλλοντος.
- Στόχος 1 Σύσφιξη των συνεργασιών του πλαισίου διαχείρισης της περιοχής
- Στόχος 2 Να βεβαιωθούμε ότι η διατήρηση των μη κατασκευασμένων φυσικών χώρων και η πρόσβαση σε όλους, συνιστούν μια συλλογική κληρονομιά.
- Στόχος 3 Εποπτεία εγκατάστασης και ανάπτυξης υποδομής, εξοπλισμού και δραστηριοτήτων, σεβόμενοι τη φυσική κληρονομιά.
- Στόχος 4 Εφαρμογή στρατηγικών βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο της τουριστικής προσφορά
Η ανάπτυξη του Τουρισμού του πρέπει να αποτελεί την ευκαιρία να επισημανθεί, η διατήρηση, της ταυτότητας, του τοπικού τρόπου ζωής και πολιτιστικών στοιχείων.
- Στόχος 1 Διατήρηση, ενίσχυση και προώθηση της κουλτούρας και κληρονομιάς, με σωστή επαγγελματική στόχευση.
- Στόχος 2 Προώθηση των κοινωνικών και πολιτιστικών επιπτώσεων από την τουριστική δραστηριότητα και τα οφέλη που προκύπτουν για τους κατοίκους από αυτή τη δραστηριότητα.
- Στόχος 3 Προώθηση των σχέσεων μεταξύ επισκεπτών, παραθεριστών και κατοίκων.
- Στόχος 4 Ενθάρρυνση της ανάπτυξης αυθεντικών και ποιοτικών προϊόντων, αξιοθέατων, δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων.
Η τουριστική ανάπτυξη πρέπει να συμπληρώνει άλλες οικονομικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα εκείνες που συνδέονται με την εκμετάλλευση των θαλάσσιων και χερσαίων πόρων γενικά.
- Στόχος 1 Λήψη στα υπόψιν, της αλληλεπίδρασης μεταξύ της αλιείας και του τουρισμού, προωθώντας παράλληλα τον αλιευτικό τομέα.
- Στόχος 2 Υποστήριξη πρωτοβουλιών ανάπτυξης γεωργικών δραστηριοτήτων.
- Στόχος 3 Προώθηση των τοπικών προϊόντων ως σημαντικό στοιχείο του τουριστικού προϊόντος μαζί με την τοπική γαστρονομία.
- Στόχος 4 Αύξηση της ευαισθητοποίησης μεταξύ των ενδιαφερομένων τουριστικών φορέων και ενδιαφερόμενων μερών, για τη σημασία της ποιοτικής φιλοξενίας, προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρονται στους επισκέπτες.
Στρατηγική επιλογής δεικτών βιώσιμου τουρισμού
Η πρώτη επιλογή από τις τουριστικές περιοχές είναι να προσκληθούν εξωτερικοί εμπειρογνώμονες – σύμβουλοι, για δύο κύριους λόγους:
α) Προκειμένου να αποφευχθεί η έλλειψη συναίνεσης από συγκρούσεις συμφερόντων και που θα οδηγούσε σε χάσμα πλήρους απραξίας μεταξύ φορέων.
β) Προκειμένου να γίνει επιλογή από αναγνωρισμένους δείκτες των οποίων η συνάφεια και χρήση έχει αποδειχθεί από εμπειρογνώμονες σε άλλους προορισμούς.
Γενικά, οι δείκτες για τους οποίους λόγος γίνεται, επιλέγονται από ένα συγκεκριμένο εγχειρίδιο, συγκεκριμένου οργανισμού του οποίου ο τουρισμός είναι ο βασικός άξονας λειτουργίας του, όπου εντοπίζονται κατ’αρχήν 768 δείκτες. Αρκετοί από αυτούς έχουν αφαιρεθεί για λόγους πλεονασμού. Η προκύπτουσα βάση δεδομένων αποτελείται από 507 δείκτες.
Γενικά κριτήρια
Η πρώτη σειρά, αποτελείται από τέσσερα γενικά κριτήρια, που καθιστούν δυνατή τη μείωση του αρχικού καταλόγου 507 δεικτών σε ένα πιο συνθετικό πλέγμα που καλύπτει τις κύριες διαστάσεις και θέματα βιώσιμης ανάπτυξης.
Τα γενικά κριτήρια προσδιορίζονται σύμφωνα με τις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης σύμφωνα με:
i) την ταξινόμηση: στοχεύει στην κατηγοριοποίηση των 507 δεικτών σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης.
ii) τη συχνότητα χρήσης: καθιστά δυνατή την αναγνώριση των δεικτών που χρησιμοποιούνται συχνότερα και των οποίων η συνάφεια και η χρησιμότητα αναγνωρίζονται από τους εμπειρογνώμονες και τους ενδιαφερόμενους προορισμούς. Για να ενισχυθεί η εγκυρότητα αυτού του κριτηρίου, ο κατάλογος των 507 δεικτών συγκρίθηκε με 16 μελέτες περιπτώσεων.
iii) την κάλυψη των κύριων θεμάτων βιώσιμης ανάπτυξης στον τουρισμό: καθιστά δυνατό τον καθορισμό ενός κατωφλίου από το οποίο η μειωμένη λίστα των δεικτών αναπαράγεται όσο το δυνατόν ευρέως.
iv) τη μέτρηση των δεικτών με την πάροδο του χρόνου: καθιστά δυνατή την μεταχείριση των δεικτών που διατηρούνται σε αυτό το στάδιο, και εκείνοι που ποικίλλουν με την πάροδο του χρόνου, προκειμένου να υπάρξει εξέλιξη στη διαδικασία
Παρόλο που προτιμώνται γενικά οι ετήσιοι δείκτες, οι διαφορετικοί σε μεγαλύτερο ή μικρότερο (εποχιακό) χρονικό διάστημα δεν αποκλείονται, στο βαθμό που μπορούν να επιδείξουν πρόοδο ακόμη και αν αυτό είναι ορατό μόνο σε περίοδο μεταξύ 6 μηνών και 2 ετών.
Κατηγορίες και τομείς ενδιαφέροντος βιώσιμης ανάπτυξης στον τομέα του τουρισμού
- Φυσικοί χώροι, πανίδα και χλωρίδα
- Νερό
- Ατμόσφαιρα
- Ενέργεια
- Τοπία και οχλήσεις
- Ανθεκτικότητα και κίνδυνος
- Προστασία, ασφάλεια
- Υγεία
- Ικανοποίηση κατοίκων και ταξιδιωτών
- Συμμετοχή του κοινού
- Πολιτισμός
- Προσβασιμότητα
- Επενδύσεις
- Προώθηση του οικοτουρισμού
- Οικονομική ζωτικότητα
- Εργασία
- Μarketing
- Διάκριση
- Φήμη
Ειδικά κριτήρια
Μια δεύτερη σειρά τριών ειδικών κριτηρίων καθιστά δυνατή την προσαρμογή της μειωμένης λίστας των δεικτών στα αντίστοιχα πλαίσια ενός τουριστικού προορισμού. Επομένως, τα συγκεκριμένα κριτήρια προστίθενται στα τέσσερα προηγούμενα γενικά κριτήρια και στοχεύουν να εξασφαλίσουν:
i) τη διαθεσιμότητα δεδομένων: χρησιμοποιείται για να ελέγξει εάν τα δεδομένα είναι διαθέσιμα για τις τουριστικές περιοχές
ii) τη συνάφεια των δεικτών με το σύστημα και,
iii) ότι οι αρμόδιες αρχές, φορείς και επαγγελματίες της τουριστικής περιοχής επικυρώνουν τους δείκτες.
Κριτήρια επιλογής δεικτών
Η εφαρμογή των επτά κριτηρίων που αναφέρονται στον κατάλογο δημιούργησε μια συνοπτική λίστα με 20 δείκτες. Τα πρώτα τέσσερα κριτήρια χρησιμοποιήθηκαν για τη μείωση του καταλόγου των 507 δεικτών στους κύριους δείκτες, σε έναν βέλτιστο αριθμό που επιτρέπει τη να καλύπτονται συστηματικά οι κύριες διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης.
Συνάφεια και βασικοί δείκτες (παραδείγματα)
| Δείκτες που ικανοποιούν τα γενικά κριτήρια | Δείκτες διαθέσιμοι για μια τυπική τουριστική περιοχή στην ενδοχώρα | Δείκτες διαθέσιμοι για μια νησιωτική τουριστική περιοχή |
| Επιφάνεια των προστατευόμενων περιοχών | Περιοχή ελεγχόμενων ζωνών λειτουργίας | Περιοχή υγροτόπων και θαλάσσιας ζώνης |
| Κατανάλωση νερού (τουριστικός τομέας) | Αριθμός δήμων που διαχειρίζονται τα λύματα | Αριθμός σταθμών επεξεργασίας λυμάτων που έχουν λάβει, συμμόρφωση με συγκεκριμένες απαιτήσεις νομοθεσίας και στόχων αειφορίας |
| Ατμοσφαιρική ρύπανση (τουριστικός τομέας) | Εύρος δικτύου δημοσίων μεταφορών (Οδικός Τομέας) | Εύρος δικτύου δημοσίων μεταφορών (Ναυτιλιακός Τομέας) |
| Κατανάλωση ενέργειας (τουριστικός τομέας) | Ο αριθμός των προγραμματισμένων ενεργειών ή δεσμεύσεων που ολοκληρώθηκαν | Ο αριθμός των προγραμματισμένων ενεργειών ή δεσμεύσεων που ολοκληρώθηκαν |
| Όγκος ανακυκλωμένων υλικών | Ποσοστό ανάκτησης από ανακύκλωση | Ποσοστό ανάκτησης από ανακύκλωση |
| Βαθμός ικανοποίησης του τοπικού πληθυσμού με την ανάπτυξη τουρισμού | Βαθμός ικανοποίησης του τοπικού πληθυσμού με την ανάπτυξη τουρισμού | Βαθμός ικανοποίησης του τοπικού πληθυσμού με την ανάπτυξη τουρισμού |
| Περιβαλλοντική τρωτότητα | Επένδυση για την ανάπτυξη της τουριστικής προσφοράς | Επένδυση για την ανάπτυξη της τουριστικής προσφοράς |
| Αναλογία μεταξύ τουριστών και τοπικού πληθυσμού κατά τη διάρκεια πολιτιστικών εκδηλώσεων | Αριθμός επισκεπτών σε μουσεία και άλλα ιδρύματα ίδιου τύπου και μορφής | Αριθμός επισκεπτών σε μουσεία και άλλα ιδρύματα ίδιου τύπου και μορφής |
| Ποιότητα υδάτινων περιοχών (λίμνες, ποτάμια, θάλασσες) | Αριθμός προσβάσιμων χώρων στην ενδοχώρα | Αριθμός προσβάσιμων δημόσιων παραλιών |
| Βαθμός τουριστικής ικανοποίησης | Δείκτης γενικής ικανοποίησης των υπηρεσιών από τους τουρίστες (στατιστικά στοιχεία) | Δείκτης γενικής ικανοποίησης των υπηρεσιών από τους τουρίστες (στατιστικά στοιχεία) |
| Αριθμός περιοχών που έχουν, μια επιτροπή, εταιρεία ή γραφείο ανάπτυξης τουρισμού | Επενδύσεις για την προώθηση τουριστικών δραστηριοτήτων | Επενδύσεις για την προώθηση τουριστικών δραστηριοτήτων |
| Επίπεδο συντήρησης τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς | Δαπάνες της δημοτικής αρχής για τον πολιτισμό με τεκμηρίωση | Δαπάνες της δημοτικής αρχής για τον πολιτισμό με τεκμηρίωση |
| Επίπεδο χρήσης διαφορετικών υφιστάμενων τρόπων μεταφοράς στον προορισμό | Οι επενδύσεις που συνδέονται με τη συντήρηση και την ανάπτυξη του δικτύου μεταφορών στον προορισμό (οδικός τομέας) | Οι επενδύσεις που συνδέονται με τη συντήρηση και την ανάπτυξη του δικτύου μεταφορών στον προορισμό (θαλάσσιος τομέας) |
Κατά πρώτον, οι περιορισμοί διαθεσιμότητας δεδομένων συχνά απαιτούν τη χρήση δεικτών που υποκαθιστούν και προσεγγίζουν όσο πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα. Αυτή η παρατήρηση καθιστά δυνατή την επισήμανση των στατιστικών δεδομένων που είναι διαθέσιμα όσον αφορά τον βιώσιμο τουρισμό και τη στόχευση για δείκτες για τους οποίους οι περιοχές ξεχωριστά θα πρέπει να παρέχουν περισσότερες πληροφορίες.
Δεύτερον, οι δείκτες δεν διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Μπορεί να συναχθεί ότι η στρατηγική που υιοθετήθηκε κατέστησε δυνατή την ελαχιστοποίηση της χρήσης υπερβολικά συγκεκριμένων δεικτών και έτσι να μειωθεί ο κίνδυνος λανθασμένης μέτρησης.
Συμπέρασμα
Σε προηγούμενό μου άρθρο έχω επισημάνει ότι το παν πρέπει να μετράται και να συγκρίνεται. Εάν δεν υπάρχουν μετρήσιμα στοιχεία δεν καθορίζεται κανένα είδους είτε πολιτικής είτε στρατηγικής.
Αυτό το άρθρο σήμερα, παρουσίασε τη στρατηγική που υιοθετήθηκε από τουριστικές περιοχές για την επιλογή σειράς από βιώσιμους τουριστικούς δείκτες ικανούς να υποστηρίξουν τις πολιτικές και επιχειρησιακές αποφάσεις. Η ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών τουριστικής πολιτικής ενθαρρύνει την ενεργή συμμετοχή από όλους τους ενδιαφερόμενους. Από την άλλη πλευρά, η ανάπτυξη δεικτών που επιτρέπουν την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των στόχων αυτής της πρωτοβουλίας για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, ανατίθενται καλύτερα σε εξωτερικούς εμπειρογνώμονες – συμβούλους προκειμένου να επιλέξουν τους σχετικούς αναγνωρισμένους δείκτες, να εγγυηθούν επαρκώς την κάλυψη των διαστάσεων του βιώσιμου τουρισμού και να εξατομικεύσουν σε μία συγκεκριμένη περιοχή το σύστημα μέτρησης και τις κατευθυντήριες γραμμές της τουριστικής διοίκησης.
Η στρατηγική που υιοθετείται από ορισμένες τουριστικές περιοχές απεικονίζει τη συνετή ενσωμάτωση της επιστημονικής εμπειρογνωμοσύνης και της τοπικής εμπειρίας. Καταδεικνύει ότι μια συμμετοχική προσέγγιση μπορεί να ενισχυθεί από μια εξωτερική συμβολή ειδικών συμβουλών στον τουρισμό, ιδίως με στόχο την εξασφάλιση της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας των δεικτών που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων. Επιπλέον, μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε τουριστικούς προορισμούς σε όλο τον κόσμο, χάρη στην ευελιξία της.
*Ο Κώστας Φάλαγγας-Πωλογεώργης είναι Σύμβουλος Ξενοδοχείων & Τουρισμού.
